آسيب‌شناسي وضع موجود- 5
در همين جا بهتر است مرز عقيدتي خودم را با برخي تجديدنظرطلبان در حوزه دين روشن كنم. برخي با تكيه بر تجربه جمهوري اسلامي، دست به خانه‌تكاني عميق در تمامي باورهاي ديني خود زده‌اند و اساسا به قرائت‌هايي از دين روي خوش نشان مي‌دهند كه كاري به سياست ندارد و درصدد تشكيل حكومت نيست و ملاك‌هاي ديني و شرعي براي گزينش مديران اجتماعي را قبول ندارد و مبنا بودن دين در اداره كشور را نمي‌پذيرد. بنده بر اين باورم كه حتي اگر تجربه جمهوري اسلامي كاملا با شكست مواجه شود و روحانيت حاكم نتواند وعده‌هاي انقلاب را به صورت نسبي محقق كند و روزي برسد كه مردم از جمهوري اسلامي كاملا مايوس شوند باز هم بايد از اسلام همان‌گونه كه هست، دفاع و احكام دين در حوزه سياست و حكومت را بازخواني كرد و زنگارهاي جهل و خرافه و قدرت را از آن زدود و دوباره با به صحنه آوردن دين عقلاني و انساني و سازگار با مردم‌سالاري و تجارب بشر، نظام اسلامي را بازسازي كرد. صريح‌تر عرض مي‌كنم: درسي كه بايد از شكست احتمالي تجربه جمهوري اسلامي بياموزيم اين نيست كه دين را از صحنه سياست خارج كنيم، بلكه اين است كه ديگر اجازه ندهيم دين، خادم قدرت و توجيه‌گر عملكرد غلط حكومت‌ها شود. به تعبير برخي نبايد اجازه دهيم به جاي حكومت ديني، دين حكومتي شكل بگيرد و همه نهادهاي اجتماعي دين (مرجعيت، حوزه علميه، مساجد و محافل مذهبي، وجوهات شرعي، هيات‌هاي عزاداري و...) تنها با منطق حكومت سنجيده شوند و استقلال خود را از دست بدهند و تابعي از قدرت باشند. ما مدافع حضور دين در عرصه اجتماع هستيم، اما وقتي حكومت به اسلام انقلاب وفادار نماند و در عملكرد آنان هم دنياخواهي جاي ارزش‌ها را گرفته باشد، طبيعي است كه جذابيت پيام دين كاهش يابد و دين‌گريزي و حتي دين‌ستيزي در ميان اقشاري از جامعه رواج پيدا كند. براي آنكه سهم عالمان حاكم و حاكمان عالم در وضعيت عمومي جامعه را درك كنيم، توجه به نكات اين روايت از امام علي(ع) را مفيد مي‌دانم: الإمامُ عليٌّ عليه السلام ـ لمّا سُئل عن أحوالِ العامّةِ ـ: إنّما هي مِن فسادِ الخاصّةِ، و إنّما الخاصّةُ ليُقسّمُون علي خمسٍ: العُلماءُ و هُمُ الأدِلاّءُ علي‌الله، و الزُّهّادُ و هُمُ الطريقُ إلي‌الله ِ، و التُّجّارُ و هُم اُمناءُ‌الله ِ، و الغُزاةُ و هُم أنصارُ دِينِ‌الله ِ، و الحُكّامُ و هُم رُعاةُ خلقِ‌الله ِ. فإذا كان العالِمُ طمّاعا و للمالِ جمّاعا فبِمن يُستدلُّ؟! و إذا كان الزاهِدُ راغِبا و لِما في أيدِي الناسِ طالِبا فبِمن يُقتدي؟! و إذا كان التاجِرُ خائنا و للزكاةِ مانِعا فبِمن يُستوثقُ؟! و إذا كان الغازِي مُراييا و للكسبِ ناظِرا فبِمن يُذبُّ عنِ المسلمين؟! و إذا كان الحاكِمُ ظالِما و في الأحكامِ جائرا فبِمن يُنصرُ المظلومُ علي الظالِمِ؟! فواللّه ِ ما أتلف الناس إلاّ العُلماءُ الطّمّاعُون و الزُّهّادُ الراغِبون و التُّجّارُ الخائنون و الغُزاةُ المُراوون و الحُكّامُ الجائرُون و سيعلمُ الذين ظلمُوا‌اي مُنقلبٍ ينقلِبون.
امام علي عليه السلام در پاسخ به سوال از احوال عامه مردم فرمود: فساد توده مردم، ناشي از فساد خواص است. خواص به پنج گروه تقسيم مي‌شوند: عالمان كه راهنمايان به سوي خدايند، پارسايان كه راه منتهي به خدايند، بازرگانان كه امناي خدايند، رزمندگان كه ياوران دين خدايند و زمامداران كه سرپرستان خلق خدايند. پس اگر عالم طماع و مال‌اندوز باشد، ديگر از چه كسي بايد راهنمايي خواست و اگر پارسا به دنيا و آنچه مردم دارند راغب باشد، ديگر به چه كسي اقتدا شود و اگر بازرگان خيانت‌پيشه باشد و زكات ندهد، به چه كسي مي‌توان اطمينان و اعتماد كرد و اگر رزمنده خودنما باشد و چشم به كسب مال و ثروت داشته باشد، ديگر به وسيله چه كسي از مسلمانان دفاع شود و اگر زمامدار ستمگر باشد و در احكام و فرامين ستم و بي‌عدالتي روا دارد، ديگر به وسيله چه كسي داد ستمديده از ستمگر گرفته شود؟ سوگند به خدا كه مردم را نابود نكرد مگر عالمان طمعكار و پارسايان دنياخواه و بازرگانان خيانت‌پيشه و رزمندگان رياكار و زمامداران ستمگر. «و به زودي كساني كه ستم كرده‌اند، بدانند كه به كدام بازگشتگاه برخواهند گشت». ادامه دارد