ديپلماسي؛ آخرين سد در برابر جنگ اروپايي

وزير خارجه ايالات متحده روز سه‌شنبه گفته بود از سرگيري تهاجم نظامي روسيه به اوكراين تبعاتي جدي در پي خواهد داشت. او امروز پنجشنبه راهي استكهلم پايتخت سوئد مي‌شود تا در ديدارهايي جداگانه با وزراي خارجه روسيه و اوكراين، راهي ديپلماتيك براي كاهش تنش‌ها ميان كي‌يف به عنوان يكي از متحدان ايالات متحده و مسكو پيدا كند. در ماه‌هاي اخير تحركات نظامي مسكو در نزديكي مرز با اوكراين باعث شده تنش ميان كشورهاي غربي با روسيه افزايش پيدا كند. روس‌ها معتقدند ناتو با حضور فعال در اوكراين و در نزديكي مرزهاي روسيه يك تهديد عليه امنيت ملي اين كشور را رقم زده و در مقابل غربي‌ها تجمع نيروهاي نظامي مسكو در مرزهاي جنوبي غربي روسيه را مقدمه‌اي براي «اشغال اوكراين» توصيف مي‌كنند و از كرملين مي‌خواهند به اين رفتار پايان بدهد. آنتوني بلينكن، وزير خارجه امريكا كه براي شركت در نشست وزراي خارجه كشورهاي عضو ناتو به لتوني سفر كرده بود روز سه‌شنبه در نشست خبري مشترك با همتاي لتونيايي خود تاكيد كرد كه «اقدامات جنگ‌طلبانه به صورت فزاينده‌اي در حال بيشتر شدن است» و «تجمع اخير نيروهاي روس در مرز اوكراين» و همچنين تحركات نظامي روسيه در اين منطقه را يكي از مصاديق اقدامات جنگ‌طلبانه معرفي كرد. او همچنين گفت: اگر روسيه تهاجم نظامي عليه اوكراين را از سر بگيرد، با تبعاتي جدي روبه‌رو خواهد شد. پيش‌تر دبيركل ناتو نيز تهديد مشابهي را عليه روسيه مطرح كرده بود. ولاديمير پوتين خيلي زود به اين تهديدها واكنش نشان داد. ريیس جمهوری روسیه گفت: «وجود چنین تهدیداتی برای ما خط قرمز است. امیدواریم که به آن نرسند و عقل سلیم و مسوولیت در قبال کشورهای‌شان و جامعه جهانی در نهایت پیروز شود.» وی افزود: «اگر نوعی سامانه‌ تهاجمی در خاک اوکراین مستقر شود، سرعت این موشک‌ها به سمت مسکو 7 تا ۱۰ دقیقه خواهد بود در صورتی که سلاح‌های مافوق صوت ما 5 دقیقه‌ای به اوکراین می‌رسند.» وی با اشاره به اینکه اخیرا روسیه یک سلاح مافوق صورت را آزمایش کرده است، گفت: «در چنین سناریویی چه باید بکنیم؟ باید چیزی مشابه در ارتباط با کسانی که ما را به این طریق تهدید می‌کنند، ایجاد کنیم و اکنون می‌توانیم این کار را انجام دهیم.» وی افزود که سلاح‌های مافوق صوت روسیه می‌توانند با سرعت ۹ برابر سرعت صوت پرواز کنند.

مقام‌هاي نظامي ايالات متحده تاكيد دارند فعاليت‌ها در مرز روسيه اوكراين عادي نيست. سي‌ان‌ان به نقل از يك مقام ارشد نظامي نوشته تعداد واحدهاي نظامي مستقر در مرز اوكراين بيش از 60 درصد افزايش يافته است و تحركات اين نيروها عادي نيست. واشنگتن به همين دليل با همكاري برخي متحدان اروپايي خود، مشاوران نظامي بيشتري به اوكراين ارسال كرده و همزمان تلاش كرده صادرات سلاح‌هاي بيشتر و مدرن‌تر به كي‌يف افزايش يابد. امريكايي‌ها همچنين گفت‌وگوهايي را با كشورهاي اروپايي در خصوص مجموعه‌اي از تحريم‌ها عليه روسيه آغاز كرده‌اند و اعضاي مجلس نمايندگان اين كشور نيز در حال كار روي متون حقوقي اين تحريم‌ها هستند تا به زودي در قالب يك طرح به كنگره ارائه كنند. بريتانيا نيز از افزايش فشارها بر مسكو در صورت حمله نظامي روسيه به اوكراين حمايت كرده است. ليز تراس، وزير خارجه بريتانيا روز چهارشنبه در يادداشتي كه در روزنامه ديلي‌ميل منتشر شد، نوشت: « ما همراه ناتو اعلام می‌کنیم که هرگونه تهاجم از سوی روسیه علیه اوکراین اشتباه استراتژیک بزرگی خواهد بود. انگلیس آماده استفاده از تمامی اهرم‌های دیپلماتیک و اقتصادی برای اجتناب از چنین نتیجه‌ای است و باید یادآور شود که در صورت بروز چنین اتفاقی، این روسیه است که باید بهای زیادی بابتش بدهد. در حالی که روسیه در مرزهای اوکراین نیرو مستقر می‌کند و به تضعیف دیگر همسایگانش چون گرجستان می‌پردازد، نمی‌توانیم به سمت دیگری نگاه کنیم.» ليز تراس همچنين به همكاري‌هاي نزديك روسيه و بلاروس نيز واكنش نشان داد و مسكو را مقصر بحران مهاجرت در شرق اروپا معرفي كرد: «مسکو کارزار تهدید و ارعاب اقتصادی علیه دوستان اروپایی‌اش به منظور تضعیف آنها به وسیله توسل جستن به نیازشان به گاز روسیه به راه انداخته است. ما نمی‌توانیم به روسیه اجازه دهیم تا دستش را از بحران مهاجرتی شرم‌آوری که به وسیله بلاروس ایجاد شده کنار بکشد، چون باید در پایان دادن به این بن‌بست نقش خودش را ایفا کند.» الكساندر لوكاشنكو، رييس جمهور بلاروس روز سه‌شنبه گفته بود در صورتي كه جنگي ميان روسيه و اوكراين در بگيرد، اين كشور شانه به شانه در كنار روسيه مي‌ايستد. به گزارش نشريه تلگراف، او همچنين از برگزاري يك رزمايش نظامي مشترك ميان بلاروس و روسيه خبر داد. رهبر بلاروس روز چهارشنبه نيز در گفت‌وگو با نشريه ريانووستي به اظهارات ینس استولتنبرگ دبیرکل ناتو، مبنی بر اینکه اگر آلمان از استقرار تسلیحات هسته‌ای در خاک خود امتناع کند، ممکن است در سایر کشورهای اروپایی از جمله اروپاي شرقي مستقر شود، واکنش نشان داد و گفت: «در این صورت پیشنهاد بازگشت تسلیحات هسته‌ای به بلاروس را به ريیس جمهور روسیه خواهم داد.» وزير خارجه روسيه اين پيشنهاد بلاروس را «هشداری جدی در مقابل سیاست‌های بی‌ملاحظه از سوی غرب» توصيف مي‌كند. سرگئي لاوروف روز چهارشنبه در اين باره به اسپوتنيك گفت: «الکساندر لوکاشنکو ريیس جمهوری بلاروس به مسکو برای استقرار تسلیحات اتمی در بلاروس پیشنهاد می‌دهد که دقیقا شبیه به استقرار سیستم‌های ناتو در لهستان است.» در شرايطي كه تنش‌ها ميان روسيه و كشورهاي غربي همچنان به سرعت در حال افزايش است، كارشناسان معتقدند بايد تلاش‌هاي ديپلماتيك به منظور كاهش تنش‌ها افزايش يابد و راه‌هايي سياسي براي حل و فصل اختلافات ميان كي‌يف و مسكو پيدا شود. مايكل كيميچ، كارشناس انديشكده مارشال در آلمان در اين خصوص مي‌گويد: «به كارگيري ديپلماسي در اين زمان حساس براي جلوگيري از خونريزي‌هاي بيشتر يك ضرورت است. ما درباره يك جنگ بزرگ در اروپا صحبت مي‌كنيم كه از پايان جنگ جهاني دوم در 1945 به اين سو بي‌سابقه است.» به گفته او، آنچه ممكن است اتفاق بيفتد، اين است كه اگر جنگي ميان روسيه و اوكراين حادث شود، به احتمال زياد لهستان و ليتواني هم طرف اوكراين را خواهند گرفت و اين شروع يك فاجعه براي اروپا خواهد بود. جودي دمپسي، كارشناس انديشكده كارنگي نيز باور دارد ديپلماسي در سطوح عالي ميان دو كشور بسيار كارآمدتر از تحريم‌ها خواهد بود. او مي‌افزايد:‌ «ما بايد شاهد گفت‌وگوهايي جدي ميان مقام‌هاي ارشد ايالات متحده و روسيه باشيم. هدف هم بايد اين باشد كه از جنگ جلوگيري شود و نگذاريم خون مردم اوكراين به زمين بريزد. من بعيد مي‌دانم مردم روسيه هم با ايده اشغال اوكراين موافق باشند و در نتيجه به كارگيري يك روش مطلوب در ديپلماسي عمومي مي‌تواند باعث افزايش فشارهاي داخلي بر دولت پوتين شود.» جودي دمپسي معتقد است يكي از دلايل تمركز بيش از حد مسكو روي مساله اوكراين، «بحران‌هاي داخلي روسيه» و به ويژه ناتواني در كنترل بيماري همه‌گير كوويد 19 است و بايد از اين موضوع استفاده كرد. به گفته يك ديپلمات امريكايي، آنتوني بلينكن وزير خارجه ايالات متحده قرار است امروز پنجشنبه در حاشيه نشست سازمان همكاري و امنيت در اروپا كه در استكهلم برگزار مي‌شود با سرگئي لاوروف وزير خارجه روسيه و همچنين همتاي اوكرايني خود به صورت جداگانه ديدار كند. لاوروف درباره اين ديدار گفته: «روز پنجشنبه و در چارچوب اجلاس وزرای خارجی این سازمان در استکهلم، سوئد مساله مربوط به بحران در دونباس و همچنین اقدامات دولت اوکراین با همتایان غربی گفت‌وگو می‌کنم و از آنها می‌خواهم که این وضعیت را ارزیابی کنند.» علاوه بر اين، قرار است در ماه دسامبر، جو بايدن و ولاديمير پوتين، روساي جمهور امريكا و روسيه به صورت مجازي با يكديگر گفت‌وگو كنند.