ایران و دالان زنگزور
ایران در مورد اینکه همکاری بین جمهوریهای آذربایجان و ارمنستان ایجاد شود، از جمله همکاریها در مورد تعیین مرزها، ترانزیت کالا و ...، نباید مخالفت کند و تا جایی که من میدانم تاکنون هم مخالفت نکردهاست و بلکه استقبال هم میکند. اینها مسائل مرتبط با روابط دوجانبه دو کشور همسایه ایران است که هر چقدر هم این روابط دوستانهتر و مسالمتآمیزتر باشد با استقبال بیشتر تهران مواجه میشود. اما اینکه این دوکشور بخواهند مرز ایران را مسدود کنند یا تغییری در مرزهای بینالمللی ایران ایجاد کنند و اصولا دسترسی ایران به ارمنستان را قطع کنند به اندازهای حساس و مهم است که من معتقدم اگر قرار به چنین اقدامی باشد جمهوری اسلامی ایران باید شناساییاش را نسبت به جمهوری آذربایجان پس بگیرد. اگر قرار باشد مرزها تغییر کند، مرز ایران و نخجوان هم تغییر میکند، مرز ایران و آذربایجان هم تغییر میکند. مرزهای کنونی براساس قوانین بینالمللی، طبق مصوبات سازمان ملل متحد و مطابق با توافقنامه آلماتی بعد از فروپاشی شوروی این مرزها به رسمیت شناخته شده است و براساس همین مرزها بوده است که ایران و کشورهای دیگر جهان استقلال جمهوریهایی از جمله جمهوری آذربایجان را به رسمیت شناختهاند. اگر قرار باشد که مرزهای بینالمللی را در توافقهای دوجانبه تغییر دهند که سنگ روی سنگ بند نمیشود.
در نتیجه این ادعای باکو که کریدور زنگزور به شکلی ایجاد شود که حاکمیت ارمنستان بر آن اعمال نشود و عملا مرزهای ایران با ارمنستان را مسدود کند، موضوعی است که نه طرف ارمنی و نه طرف ایرانی آن را بر نمیتابد. اینکه جمهوری آذربایجان بتواند با به رسمیت شناختن حق حاکمیت ملی و تمامیت ارضی ارمنستان، از خاک این کشور برای دسترسی به نخجوان استفاده کند، اشکالی بر آن مترتب نیست. هر چند گروهی در ایران مدعی هستند که استفاده از خاک ارمنستان، نیاز جمهوری آذربایجان به ایران را برای دسترسی به نخجوان کم میکند، این ادعا چندان قابل قبول نیست، چرا که ایران از یکسو از کاهش تنشها در مرزهایش استقبال میکند و از سوی دیگر روابط نزدیک میان ایران و نخجوان در سه دهه گذشته چیزی نیست که به این سادگی از دست برود و با استفاده از جادهای در خاک ارمنستان، این مناسبات سیساله تضعیف نخواهد شد. علاوه بر همه اینها اساسا از نظر حقوقی مسموع نیست که ایران بخواهد جلوی استفاده از خاک ارمنستان برای ترانزیت کالا به نخجوان را بگیرد. زمانی اعتراض ایران مسموع است که مرزهای ایران با ارمنستان مخدوش و دسترسی زمینی ایران به ایروان قطع شود، در این شرایط ایران محق است. اساسا سوال اینجاست که روسیه به چه مجوزی حق دارد حاکمیت بخشی از خاک ارمنستان را بگیرد؟ حتی در شوشی-لاچین هم که چنین سازوکاری تایید شده است، یک سازوکار موقتی و با عنوان حافظ صلح است و نه به عنوان یک اقدام دائمی برای حاکمیت بر بخشی از خاک جمهوری آذربایجان.