بانک آف‌شور در ایران چقدر قابل اجراست؟
سد تحریم‌ها در مقابل رویای بانک فراساحلی
ندا جعفری
سعید محمد، مشاور ريیس‌جمهور و دبیر شورای عالی مناطق آزاد در مراسم افتتاحیه هشتمین نمایشگاه بین‌المللی بورس، بانک و بیمه و سیزدهمین نمایشگاه معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری کشور از راه‌اندازی بانک آف‌شور (فراساحلی) در جزیره کیش با همکاری بانک مرکزی خبر داد و اعلام کرد: قرار است این بانک به صورت پایلوت در جزیره کیش به کمک بانک مرکزی راه‌اندازی شود. مقدمات آن نیز در حال انجام است. همچنین با همکاری سازمان بورس در حال فراهم آوردن مقدمات راه‌اندازی بورس بین‌الملل هستیم. وی با تاکید بر اینکه با بهره‌گیری از ظرفیت رمزارزها و پلتفرم صرافی دیجیتال از رمزارزها حمایت می‌کنیم، گفت که پیشنهاد تاسیس رمزارز ملی نیز مطرح شده است. هرچند که وی به هیچ وجه درباره اینکه رمز ارز ملی چیست و با چه ساز و کاری قرار است اجرا شود ارائه نکرده است. بانک‌های فراساحلی، بانک‌هایی هستند که افراد خارج از محل زندگی پول‌های خود را نگهداری می‌کنند و عموما دارای مالیات اندک هستند. براساس مقررات جدید، سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی می‌توانند این بانک‌ها را تاسیس کنند که مستقل از بانک مرکزی عمل کند. حداقل سرمایه تاسیس بانک آف‌شور تا پیش از این ۱۵۰ میلیون دلار اعلام شده بود که در قانون جدید سقف حداقل سرمایه ایجاد این‌گونه بانک‌ها به پنج میلیون دلار کاهش یافته است. صحبت کردن درباره بانک‌های فراساحلی چیز جدیدی نیست و در چند سال گذشته همواره تداوم داشته است. اما به دلیل تحریم ها و چشم‌اندازی که وجود دارد، این بانک‌ها هرگز راه‌اندازی نشده‌اند. هر چند دولت در ماه‌های گذشته بارها از سرمایه‌گذاران خارجی و حتی ایرانی‌های مقیم خارج از کشور دعوت کرده که به ایران بیایند، اما در منطقه خاورمیانه رقبایی مانند ترکیه یا کشورهای حاشیه خلیج‌فارس کار را برای اقتصاد ایران سخت‌تر کرده است.
«آف‌شور» فعالیت چندانی نمی‌تواند داشته باشد
کامران ندری، کارشناس بانکی در‌خصوص راه‌اندازی بانک آف‌شور در منطقه آزاد کیش به «اعتماد» گفت: حساب‌های بانکی آف‌شور به حساب‌های بانکی‌ای گفته می‌شود که به هیچ عنوان به آنها مالیاتی تعلق نمی‌گیرد و با داشتن حساب بانکی آف‌شور می‌توان نسبت به جابه‌جایی وجوه سنگین اقدام کرد اما با توجه به شرایط تحریمی بانک‌های خارجی در مناطق آزاد ایران نخواهند آمد و تاسیس بانک «آف‌شور» هم در وضعیتی که کشور در تحریم به‌سر می‌برد فعالیت چندانی نمی‌تواند داشته باشد. این کارشناس بانکی خاطر نشان کرد: شاید این بانک در کیش تنها بتواند از کانال امارات که دسترسی به آن داریم ارتباط برقرار کند و افراد غیرمقیم هم تنها زمانی که شرایط اقتصادی کشور بهبود پیدا کند منابع‌شان را وارد ایران خواهند کرد. اما در شرایطی که به صورت مداوم ارزش پولی ملی ایران در حال کاهش است هیچ اقدامی نمی‌شود كرد.
افراد غیرمقیم به راحتی در بانک‌های «آف‌شور» سپرده‌گذاری می‌کنند
او در پاسخ به این پرسش که هدف از راه‌اندازی بانک‌های آف‌شور در کشورهای مختلف چیست، گفت: معمولا به دلیل مقررات دست و پا گیر داخلی که حتما باید افراد مقیم یک کشور باشند تا بتوانند سپرده‌گذاری کنند این بانک‌ها تاسیس می‌شوند تا افراد غیرمقیم هم قادر به باز کردن سپرده بانکی باشند و معاملات خود را انجام دهند و در کنار آن بخش مقررات مبارزه با پولشویی نیز در آنها آسان‌تر است. ندری تصریح کرد: اگر این افراد غیرمقیم خواستار سرمایه‌گذاری ریالی هم باشند زمانی که بخواهند سرمایه خود را از کشور خارج کنند با افت شدید ریال مواجه می‌شوند و برای‌شان صرفه اقتصادی ندارد و نرخ بهره واقعی هم در ایران به شدت منفی است بنابراین صرف اینکه تنها یک شعبه بانک در یکی از مناطق آزاد ایران تاسیس شده که سخت‌گیری‌های سرزمین اصلی در آنجا وجود ندارد انگیزه‌ای برای اینکه منابع مالی از خارج به داخل ایران وارد شود نخواهد بود، چراکه باید شرایط اقتصادی تغییر کند تا افراد برای آوردن منابع تشویق شوند.
سرمایه‌گذاری در ایران
با ریسک‌های متعددی روبه‌رو هستند
این کارشناس بانکی با بیان اینکه سرمایه‌گذاران نسبت به منابع مالی‌شان حساس هستند، گفت: همه می‌دانند که سرمایه‌گذاران از ریسک گریزانند این در حالی است که سرمایه‌گذاری در ایران با ریسک‌های متعددی روبه‌رو هستند و در صورتی که این ریسک‌ها کاهش پیدا نکند مسلما نه سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی خواهیم داشت و نه سرمایه‌گذاری مالی. ندری در ادامه افزود: البته این امکان وجود دارد بانک‌هایی که در مناطق آزاد ایجاد می‌شوند از طریق کانال‌هایی که در گذشته هم وجود داشته (از طریق کشور امارات)، به بلااثر کردن تحریم‌ها کمک کند منتها این قضیه به این معنا نیست که امریکایی‌ها از وجود این کانال‌ها مطلع نیستند آنها اطلاع دارند اما سخت‌گیری نمی‌کنند و الا همین کانال‌ها را هم می‌توانند مسدود کنند. او تصریح کرد: در شرایط استمرار و تداوم تحریم‌ها این‌گونه بانک‌ها نمی‌توانند گشایش خاصی را در زمینه مراودات بانکی و مالی داشته باشند.
سود سپرده‌های ارزی را نباید ریالی پرداخت کنند
ندری با بیان اینکه نرخ سود سپرده‌های ارزی زیر 5درصد است خاطر‌نشان کرد: متاسفانه در گذشته و در دوره آقای احمدی‌نژاد این مشکل به‌وجود آمد که سپرده‌های ارزی را ریالی پرداخت کردند و افرادی که سپرده‌گذاری ارزی در بانک‌ها داشتند زمانی که برای خروج منابع‌شان به بانک‌ها مراجعه کردند دولت اعلام کرد ارزی موجود ندارد تا پرداخت کند و با یک نرخ مشخص که با نرخ بازار آزاد فاصله زیادی هم داشت ریال آن را به سپرده‌گذاران پرداخت کردند. این کارشناس بانکی با بیان اینکه تحریم‌ها جلوی نقل و انتقال منابع را گرفته است، ادامه داد: حتی در صورتی هم که نرخ سود سپرده ارزی در مناطق آزاد بالاتر باشد زمانی که تحریم‌ها مانع شود تا افراد قادر شوند موجودی حساب خود را جا به جا کنند این ریسک را برای سپرده‌گذاری نخواهند پذیرفت. ندری تصریح کرد: هر بانکی بخواهد به بانک‌های ایرانی کمک کند تا منابع بانکی را جا به جا کنند مشمول تحریم‌ها می‌شود مگر کانال‌هایی که از طریق صرافی‌ها برای سرمایه‌گذاران کار جا به جایی را انجام می‌دهند که ریسک و هزینه بالاتری هم در پی دارد. این کارشناس بانکی در مورد راه‌اندازی رمز ارز ملی نیز گفت: بانک مرکزی ایران همواره اعلام کرده که مسوولیت ریسک‌ها و خطراتی که در بخش رمز ارزها در داخل کشور وجود دارد را نمی‌پذیرد، چراکه رمزارزهای رایج در دنیا دارای نوسانات زیادی هستند و ممکن است یکباره 20 تا 30درصد قیمت‌های‌شان افزایش یا کاهش پیدا کند.
رمز ارزها اعتباری هستند
او با بیان اینکه ایران هم می‌تواند رمز ارز خود را داشته باشد، افزود: در صورتی که این رمز ارز به‌وجود بیاید باید متقاضی هم داشته باشد و اینکه اگر دولت بخواهد این رمز ارز را ایجاد کند باید یک پشتوانه برای آن ایجاد کند به عنوان مثال در کشور ونزوئلا نفت‌شان را به پشتوانه رمز ارز خود قرار دادند.ندری با بیان اینکه رمز ارزها اعتباری هستند، گفت: تا زمانی که وضعیت اقتصادی کشور بهبود نیافته و اعتماد و اعتبار به اقتصاد بازنگشته است این‌گونه اقدامات بازی کردن با تکنولوژی است و مشکلات پایه‌ای و ساختاری اقتصاد را حل نمی‌کند و بعید است در این شرایط که با مشکلات جدی مواجه هستیم این رمز ارز در سطح جهانی عرضه شود اما شرکتی مانند فیس‌بوك اگر رمز ارزی را تولید کند ممکن است بیشتر در سطح جهانی از آن استقبال شود تا ایران، زیرا تا زمانی که مسائل ساختاری و مدیریتی و تعامل با دنیا حل نشود بعید است تولید این رمز ارز هم موفق شود.