بحران اقتصادي افغانستان حاكمان كابل را وادار به تلاش براي جلب نظر قدرت‌هاي جهاني كرده است
طالبان در پي دوستي با امريكا و صميميت با چين
شهاب شهسواري
همزمان با سقوط بي‌سابقه ارزش افغاني در برابر دلار، مقام‌هاي گروه شبه‌نظامي طالبان دو سال بعد از توافق دوحه با دولت ايالات متحده امريكا، سيگنال‌‌هاي تازه‌اي مبني بر آمادگي براي بهبود روابط با ابرقدرت غرب كه دو دهه در افغانستان با اين گروه جنگيده بود، ارسال كرده‌اند. سرپرست وزارت خارجه طالبان در مصاحبه‌اي گفته است كه گروهش هيچ مشكلي با امريكا ندارد. اين اظهارات يك روز بعد از آن بيان شده است كه ذبيح‌الله مجاهد سخنگوي طالبان رابطه با چين را «بزرگ‌ترين دستاورد براي طالبان» توصيف كرده بود. با افزايش فشار اقتصادي بر حكومت تازه‌كار گروه شبه‌نظامي طالبان، تلاش‌هاي اين گروه براي برقراري رابطه با قدرت‌هاي بزرگ اقتصادي از جمله چين و امريكا افزايش يافته است. همزمان، پاكستان، حامي اصلي گروه شبه‌نظامي طالبان هم كه قرار است يكشنبه هفته آينده ميزبان اجلاس فوق‌العاده سازمان همكاري اسلامي با موضوع افغانستان باشد، نمايندگان اين گروه شبه‌نظامي را به عنوان نمايندگان افغانستان به نشست دعوت كرده است.
بر اساس گزارش رسانه‌هاي افغانستان قيمت هر دلار امريكا در هفته جاري به بيش از 125 افغاني رسيده است كه پايين‌ترين ارزش پول ملي افغانستان از 20 سال پيش تاكنون محسوب مي‌شود. به نوشته خبرگزاري آريانا بر اثر سقوط ارزش افغاني، قيمت نان در افغانستان دوبرابر شده است و از 10 افغاني براي يك قرص نان 200 گرمي به 20 افغاني رسيده است. بر اساس بيانيه‌اي كه روز گذشته از سوي سخنگوي طالبان منتشر شد، كميسيون اقتصادي طالبان به رياست «عبدالسلام حنفي» معاون امور اقتصادي وزارت كشور طالبان موظف شده تا با هماهنگي تمامي نهادهاي اقتصادي، اقدامات فوري را براي تضمين ثبات افغاني و گام‌هاي جدي براي جلوگيري از قاچاق دلار، انتشار پول جعلي افغاني و از بين بردن عوامل مخرب ارزش پول افغاني بردارد. يكي از اصلي‌ترين خواسته‌هاي حكومت گروه شبه‌نظامي طالبان، آزادسازي منابع ارزي مسدود شده طالبان در خارج از كشور است. عبدالسلام حنفي و عبدالغني برادر آخوند دو معاون نخست‌وزير طالبان بار ديگر خواسته طالبان براي آزادي دارايي‌هاي بلوكه شده را تكرار كرده‌اند. ملا عبدالغني برادر گفته است: «ذخاير منجمد شده از سوي امريكا پول مردم افغانستان است و بايد آزاد شود.» عبدالسلام حنفي هم از امريكا خواسته كه از رفتار منفي در قبال افغانستان دست بردارد و خبر داده است كه «قاچاق دلار به خارج از افغانستان جرم است و مردم بايد از افغاني براي معاش روزمره استفاده كنند.» به‌‌رغم اين اظهارنظرها، سخنگوي كاخ سفيد تاكيد كرده است كه امريكا برنامه‌اي براي آزاد كردن دارايي‌هاي افغانستان ندارد.
طالبان: با امريكا هيچ مشكلي نداريم
در حالي كه طالبان دو دهه گذشته در مسير جنگ با نيروهاي امريكايي از هيچ جنايتي در حق شهروندان غيرنظامي افغانستان خودداري نكرده است، حالا مقام‌هاي اين گروه شبه‌نظامي مي‌گويند كه كاملا براي روابط دوستانه با امريكا آمادگي دارند و هيچ مشكلي با اين كشور ندارند. اميرخان متقي، سرپرست وزارت خارجه امارت اسلامي (دولت خودخوانده گروه شبه‌نظامي طالبان در افغانستان) در مصاحبه‌اي كه روز دوشنبه توسط آسوشيتدپرس منتشر شد، گفته كه اظهار اميدواري كرده است كه در طول زمان «امريكا كم‌كم سياستش را در قبال افغانستان تغيير خواهد داد.» او در پايان مصاحبه تفصيلي‌اش با خبرگزاري امريكايي آسوشيتدپرس پيامي براي دولت و ملت امريكا فرستاده است. او به خبرنگار آسوشيتدپرس گفت: «نكته آخر من خطاب به امريكاست، ملت امريكا: شما ملت بزرگ و باعظمتي هستيد و بايد آنقدر شكيبايي و قلب بزرگ داشته باشيد كه سياست‌هاي‌تان را در قبال افغانستان بر اساس مقررات و قوانين بين‌الملل تنظيم كنيد و به اختلافات پايان دهيد و فاصله ميان ما را كمتر كنيد و رابطه خوب با افغانستان را انتخاب كنيد.» امير خان متقي در گفت‌وگو با اين خبرگزاري امريكايي تاكيد كرده كه حكومت طالبان خواهان رابطه خوب با همه كشورهاي جهان است و هيچ مشكلي با امريكا ندارد. او از واشنگتن و ديگر كشورها خواسته است كه 10 ميليارد دلار دارايي ارزي مسدود شده طالبان را آزاد كنند.
متقي همچنين گفته است: «تحريم‌ها عليه افغانستان به هيچ كس منفعت نمي‌رساند. تضعيف افغانستان يا داشتن يك حكومت ضعيف در افغانستان به نفع هيچ كس نيست.» اين مقام طالبان مي‌گويد كه طالبان امروز مانند گذشته نيست و تاكيد مي‌كند: «ما در دولتداري و سياست و تعامل با جهان پيشرفت كرده‌ايم. هر روز كه مي‌گذرد بر تجربه‌مان افزوده مي‌شود و بيشتر پيشرفت مي‌كنيم.»
واشنگتن: دارايي‌هاي افغانستان
شاكي خصوصي دارد
جن ساكي، سخنگوي كاخ سفيد در واكنش به اظهارات متقي گفته است كه مساله آزادسازي پول افغانستان پيچيده است و دلايلي وجود دارد كه باعث مي‌شود دسترسي به اين پول‌ها محدود بماند. جن ساكي در يك نشست خبري يكي از اين دلايل را دعوي حقوقي برخي قربانيان حمله‌هاي يازدهم سپتامبر اعلام كرد. او افزود: «دعواي حقوقي را نمي‌توان ناديده گرفت. اين مساله سبب تعليق موقت انتقال پول حداقل تا پايان امسال و احتمالا بيشتر از آن شده است.» ساكي افزود: «امريكا با سوالات اساسي در مورد اينكه چگونه مي‌توان اين پول‌ها را به گونه مستقيم در دسترس مردم افغانستان قرار داد و از دسترسي طالبان به آن جلوگيري كرد، روبه‌رو است.»
خيز چين براي پر كردن جاي خالي امريكا
در افغانستان
در حالي كه وضعيت اقتصادي افغانستان از زمان سلطه طالبان تاكنون روز به روز بحراني‌تر مي‌شود، حاكمان جديد كابل، علاوه بر تلاش براي راضي كردن امريكا به آزادسازي دارايي‌هاي ارزي افغانستان، چشم اميد به پكن متحد اصلي پاكستان دوخته‌اند تا با استفاده از فرصت خروج امريكا و سرمايه‌گذاري بيشتر در اين كشور، اندكي بحران اقتصادي را تسكين دهند. چيني‌ها كه در همراهي با پاكستان، روابط خوب و نزديكي با حكومت طالبان برقرار كرده‌اند، تمايل دارند كه از فرصت جديد در افغانستان به نحو احسن استفاده كنند. پكن در شرايطي كه طالبان محتاج به رسميت شناخته شدن است، علاقه‌مند است كه بيشترين منفعت را از منابع سرشار افغانستان ببرد. اين در حالي است كه طالبان هم روي چين حساب ويژه‌اي باز كرده است و به گفته سخنگوي اين گروه رابطه با چين را بزرگ‌ترين دستاورد دولتش مي‌داند. يكي از منابع پرمنفعتي كه چيني‌ها به آن نظر دارند، منابع معدني سرشار افغانستان است. به گزارش تسنيم، ذبيح‌الله مجاهد سخنگوي طالبان اعلام كرد كه كار پروژه «مس عينك» لوگر كه يكي از مهم‌ترين پروژه‌هاي افغانستان با كشور چين است، از سر گرفته شده و انتظار مي‌رود كه براساس قرارداد بيش از 6.8 ميليارد مترمكعب مس به چين انتقال يابد. مجاهد افزود كه مس عينك يكي از پروژه‌هاي مهم است كه 13 سال پيش توافقنامه آن امضا شده بود و طالبان اكنون در نظر دارد تا اين پروژه را نهايي كند. پيش از اين روزنامه فايننشنال تايمز در گزارشي به نقل از مقام‌هاي چيني و طالبان اعلام كرد كه شركت‌هاي معدني چيني در حال جست‌وجوي فرصت‌‌ها در افغانستان براي دسترسي به ذخاير ليتيوم و مس اين كشور هستند. حالا به گزارش فارس، وزارت صنعت و تجارت دولت موقت طالبان از شركت‌هاي بزرگ جهاني خواست تا براي استخراج معادن ليتيوم در افغانستان سرمايه‌گذاري كنند. اين وزارت ديروز اعلام كرد كه ارزش ليتيوم افغانستان با ارزش نفت عربستان سعودي برابري مي‌كند و معادن اين فلز در افغانستان تاكنون دست نخورده باقي مانده است. به گفته اين وزارت، اكنون كه امنيت تامين شده است، شركت‌هاي بزرگ جهاني مي‌توانند براي استخراج معادن ليتيوم در افغانستان سرمايه‌گذاري كنند.
همزمان چين وعده داده است كه از طريق يك دالان هوايي جديد، محصولات زراعي افغانستان را خريدار خواهد كرد. به گزارش خبرگزاري آريانا، وانگ يو سفير چين در كابل مي‌گويد كه براي انتقال محصولات زراعي افغانستان يك دهليز هوايي ايجاد مي‌كند. آقاي وانگ مي‌افزايد كه چين كمك‌هاي بشري به ارزش چهل ميليون دلار را براي مردم افغانستان آماده كرده است كه روند انتقال آن جريان دارد و اين كمك‌ها شامل مواد غذايي، لباس‌هاي گرم و ادويه مي‌شود. آقاي وانگ گفته است: «ما مشكلات افغان‌ها را درك مي‌كنيم، ما مي‌خواهيم كه براي صادرات كالاي افغانستان دهليزي ايجاد كنيم و همكاري‌هاي خويش با افغان‌ها را تداوم بخشيم تا مشكل فقر حل شود.»
دعوت پاكستان از طالبان براي شركت در
نشست سازمان همكاري اسلامي
هفته آينده اسلام‌آباد ميزبان نشست وزيران خارجه كشورهاي اسلامي درباره افغانستان خواهد بود. وزارت خارجه از دعوت امارت اسلامي در اين نشست خبر مي‌دهد و مي‌گويد كه در اين نشست سرپرست وزارت خارجه شركت خواهد كرد. به گزارش طلوع‌نيوز، رييس مركز مطالعات استراتژيك وزارت خارجه طالبان ادعاي كرده است كه اوضاع مالي، بانك‌ها و عادي شدن روابط افغانستان با جهان از دستوركارهاي نشست سازمان همكاري اسلامي در اسلام‌آباد است. رسانه‌هاي پاكستاني گزارش داده‌اند كه در اين نشست علاوه بر وزيران خارجه كشورهاي عضو سازمان همكاري‌هاي اسلامي، از ايالات متحده، روسيه، چين، بريتانيا، اتحاديه اروپا، بانك جهاني و نمايندگاني از نهادهاي كمك‌كننده به افغانستان نيز دعوت شده است.
همزمان، عمران خان، نخست‌وزير پاكستان به شدت از عملكرد امريكا در خصوص افغانستان انتقاد كرده و گفته است كه امريكا بار سنگين اشتباهات خود را بر دوش پاكستان انداخته است. به گزارش ايسنا، عمران خان در سخنراني روز سه‌شنبه خود از رسانه‌هاي غربي انتقاد كرد و گفت كه به جاي اينكه از پاكستان به خاطر فداكاري‌هايش تقدير و تشكر كنند و به آن اعتبار بدهد، اين كشور متهم به انجام «بازي دوگانه» شده و شهرتش در سطح بين‌المللي بدنام شده است. وي افزود: «پاكستان مسوول ضعف‌ها و نقص‌هاي امريكا شده است.» عمران‌خان ادامه داد كه در طول جنگ در افغانستان، از آنجايي كه تنها متحد امريكا، پاكستان بود، كشورش شاهد بزرگ‌ترين خسارت جانبي بود؛ به عبارتي متحمل بيش از ۸۰ هزار تلفات، آواره شدن ميليون‌ها تن و خسارت بيش از ۱۰۰ ميليارد دلار شد.
انتقاد ديپلمات افغان
از كارنامه حقوق بشري طالبان
نماينده پيشين افغانستان در دفتر سازمان ملل متحد در ژنو، روز سه‌شنبه در جلسه شوراي حقوق بشر سازمان ملل متحد به شدت از عملكرد حقوق بشري طالبان در طول چند ماهي كه قدرت را در افغانستان در اختيار گرفته است، انتقاد كرد. او گروه شبه‌نظامي حاكم در افغانستان را به قتل‌هاي هدفمند و گروگان‌گيري متهم كرده است. به گزارش رويترز نصير احمد انديشه، نماينده دولت بركنار شده جمهوري اسلامي افغانستان نزد دفتر سازمان ملل متحد در ژنو كه هنوز از سوي اين نهاد به عنوان نماينده افغانستان به رسميت شناخته مي‌شود در جلسه شوراي حقوق بشر سازمان ملل متحد گفت: «با سلطه نظامي طالبان بر كابل نه تنها شاهد از دست رفتن دو دهه پيشرفت در كشور هستيم، بلكه اين گروه در آزادي كامل مجموعه‌اي از نقض‌هاي حقوق بشر را در پيش گرفته است كه عمده آنها بدون مستندسازي و گزارش نشده باقي مانده‌اند.» ماه گذشته هم ديدبان حقوق بشر در گزارشي نوشته بود كه طالبان تاكنون دست كم 100 نيروي پليس و اطلاعات حكومت پيشين را كشته يا اجبارا ناپديد ساخته است. به گزارش ايسنا، نادا النشيف، معاون رييس حقوق بشر سازمان ملل گفت كه به شدت نگران ادامه گزارش‌هايي نظير كشتارها با وجود عفو عمومي اعلام شده از سوي طالبان پس از روي كار آمدن‌شان است. وي به شوراي حقوق بشر سازمان ملل گفت: «در بازه زماني آگوست و نوامبر ۲۰۲۱، ما گزارش‌هايي معتبر درباره بيش از ۱۰۰ فقره قتل نيروهاي سابق امنيت ملي افغان و ساير افراد مرتبط و نزديك به دولت سابق افغانستان دريافت كرده‌ايم.» اين مقام سازمان ملل همچنين گفت: «دست‌كم ۷۲ مورد قتل توسط طالبان صورت گرفته است. در چندين مورد، اجساد قربانيان را در ملاءعام قرار دادند. اين امر باعث گسترش و اشاعه ترس و واهمه در ميان مردم افغانستان شده است.»
مقام‌هاي طالبان اين اتهام‌ها را رد مي‌كنند. انعام‌الله سمنگاني، معاون سخنگوي طالبان در پيامي در حساب كاربري توييتر خود نوشته است: « بسياري از هيات‌هاي خارجي مي‌گويند با آمدن به افغانستان درك مي‌كنند چهره بسيار نادرستي از افغانستان در رسانه‌هاي معروف خارجي نمايش داده و [صرفا] سياه‌نمايي مي‌شود. بحران اقتصادي و عمده از مشكلات نظام نوپا به‌جاي خود؛ اما واقعيت‌هاي زياد و خوب ديگري، كاملا ناديده گرفته مي‌شود.»
در برابر گزارش‌هاي متعدد از قتل‌هاي هدفمند از جمله كشته شدن سربازان ارتش پيشين افغانستان، امير خان متقي مدعي مي‌شود كه طالبان مخالفانش را هدف قرار نمي‌دهد، بلكه عفو عمومي اعلام و برخي حمايت‌ها را براي آنها ايجاد كرده است. او مي‌گويد: «هر چند بخش اعظم رهبران حكومت پيشين از كشور فرار كرده‌اند، اما آنها كه مانده‌اند در امنيت كامل در كابل زندگي مي‌كنند.» متقي همچنين مدعي شده است كه در 10 ولايت از 34 ولايت افغانستان دختران تا كلاس دوازده به مدرسه مي‌روند، مدارس و دانشگاه‌هاي خصوصي به فعاليت‌شان ادامه مي‌دهند و 100 درصد از زناني كه قبلا در بخش بهداشت و درمان كار مي‌كردند به سر كارهاي‌شان برگشته‌اند. اين مقام طالبان مدعي شده است: «اين آمار نشان مي‌دهد كه ما به اصول مشاركت زنان پايبنديم.»
پاكسازي شعارهاي ضدامريكايي
در شرايطي كه سرپرست وزارت خارجه حكومت طالبان از دوستي با امريكا سخن گفته است، برخي كاربران شبكه‌هاي اجتماعي در افغانستان تصويري را منتشر كرده‌اند كه نشان مي‌دهد ديوار نوشته «ما امريكا را شكست داديم» كه بعد از خروج امريكا از افغانستان توسط طالبان بر ديوارهاي پايتخت افغانستان نقش بسته بود، در حال پاك شدن است. يك كاربر با انتشار اين عكس نوشته است: «مشخص بود كه شما امريكا را شكست ندادي، بلكه با امريكا معامله كردي.»