امارات، امريكا را به لغو قرارداد تسليحاتي ۲۳ ميليارد دلاري تهديد كرد
بهانه‌هاي چيني واشنگتن
شهاب شهسواري
قرارداد تسليحاتي كه در دوران رياست‌جمهوري دونالد ترامپ به عنوان دستخوش خيانت امارات به آرمان فلسطين به ابوظبي پيشنهاد شده بود، حالا با تاخيرهاي زياد و شروط سخت امريكا براي اجراي آن، در آستانه لغو قرار گرفته است. به گفته مقام‌هاي اماراتي خواسته‌هاي امنيتي امريكا براي فروش اين سلاح‌ها به بهانه جلوگيري از افتادن فناوري به دست چين، چندان سختگيرانه و مداخله‌جويانه است كه «حاكميت ملي امارات» را نقض مي‌كند. برخي رسانه‌ها تاكيد كرده‌اند كه امريكا هر چند با فروش اين سلاح‌ها به امارات مشكلي ندارد، اما قصد دارد ضمن محدود كردن فناوري‌هايي كه به اين كشور تحويل مي‌دهد، استفاده آزادانه از اين جنگنده‌ها را هم محدود كند. سال گذشته دولت پيشين امريكا در پي امضاي توافقنامه‌هاي عادي‌سازي روابط ميان بحرين و امارات با رژيم اسراييل، يك قرارداد عظيم تسليحاتي با اميرنشين ثروتمند جنوب خليج فارس امضا كرد. بر اساس اين قرارداد كه ارزش آن ۲۳ ميليارد دلار بود، امريكا متعهد مي‌شد به امارات متحده عربي ۵۰ جنگنده مدرن اف-۳۵، ۱۸ پهپادهاي تهاجمي ريپر و تسليحات پيشرفته ديگر بفروشد. با اين حال بعد از گذشت يك‌سال، همچنان اجراي اين توافق در هاله‌اي از ابهام قرار دارد و به تازگي مقام‌هاي اماراتي به طرف امريكايي اعلام كرده‌اند كه قصد دارند مذاكرات در خصوص اجراي اين قرارداد را متوقف كنند. بر اساس قرارداد ۲۳ ميليارد دلاري تسليحاتي ميان واشنگتن و ابوظبي، قرار بود دست‌كم ۵۰ فروند جنگنده پنهانكار نسل پنجم اف- ۳۵ و ۱۸ پهپاد ريپر تهاجمي به امارات تحويل شود، هر چند تحويل نخستين فرورند جنگنده اف-۳۵ براي سال ۲۰۲۷ برنامه‌ريزي شده بود.
نخستين معترض اين قرارداد در ابتدا رژيم اسراييل بود كه ادعا مي‌كرد با فروش جنگنده‌هاي مدرن اف-۳۵ به امارات متحده عربي، برتري ادعايي هوايي اين رژيم در منطقه از بين مي‌رود. نمايندگان كنگره امريكا هم به دليل نقش امارات متحده عربي در جنگ يمن و كارنامه حقوق بشري اين كشور مخالفت‌هايي را با اين قرارداد ابراز كرده بودند. بعد از روي كار آمدن دولت بايدن، زمستان سال گذشته اعلام شد كه قراردادهاي فروش تسليحات به كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس مورد بازبيني قرار مي‌گيرد. دولت بايدن هر چند تعدادي از قراردادهاي فروش سلاح و مهمات به عربستان سعودي را تعليق كرد، اما نهايتا براي اجراي توافق فروش تسليحات به امارات چراغ سبز نشان داد. اما بعد از يك‌سال به نظر مي‌رسد كه به‌‌رغم برطرف شدن موانع اوليه فروش تسليحات مدرن به امارات، امريكايي‌ها همچنان از اجراي قرارداد سر باز مي‌زنند. گزارش‌ها نشان مي‌دهد مساله بزرگ‌تري كه به نظر مي‌رسد عامل اصلي توقف مذاكرات ميان امارات متحده عربي و امريكا باشد، شروط سخت امنيتي امريكا به بهانه جلوگيري از افتادن فناوري مدرن تسليحاتش به دست چين است.
امريكا: به فروش تسليحات به امارات متعهديم
به‌‌رغم تاييد خبر توقف مذاكرات خريد تجهيزات نظامي از امريكا توسط سفارت امارات در واشنگتن، مقام‌هاي امريكايي تاكيد مي‌كنند كه به ادامه روند فروش اين تجهيزات به امارات متعهد هستند. سفارت امارات روز سه‌شنبه بيانيه‌اي در اختيار خبرگزاري آسوشيتدپرس قرار داده است و خبري را كه پيش از اين از سوي وال‌استريت ژورنال و رويترز به نقل از منابع آگاه در مورد توقف مذاكرات براي خريد جنگنده‌هاي اف-۳۵ مطرح شده بود، رسما تاييد كرد.
آنتوني بلينكن، وزير امور خارجه امريكا روز چهارشنبه به گزارش‌ها درباره تصميم ابوظبي به تعليق خريد جنگنده‌هاي اف-۳۵ واكنش نشان داد و گفت كه ايالات متحده آماده است فروش اين جنگنده‌ها و همچنين پهپادها را به امارات عربي متحده پيش ببرد. بلينكن در يك كنفرانس خبري در كوالالامپور گفت كه واشنگتن بايد بررسي‌هايي را انجام دهد. وي در اين خصوص اظهار داشت: «به دنبال مطمئن شدن از اين موضوع بوده‌ايم كه براي مثال، تعهد ما به برتري كيفي نظامي اسراييل تضمين شده است، بنابراين به دنبال آن بوده‌ايم كه اطمينان يابيم مي‌توانيم بررسي جامعي از هر فناوري كه به ساير شركا در منطقه فروخته يا منتقل مي‌شود، از جمله امارات داشته باشيم.» وزير خارجه امريكا افزود: «اما فكر مي‌كنم اگر امارات عربي متحده به دنبال هر دوي اين موارد باشد، ما همچنان آماده حركت به جلو هستيم.»
يك مقام ديگر امريكايي هم روز سه‌شنبه به وال‌استريت ژورنال گفته است: «ما همچنان به فروش اين تسليحات متعهد هستيم، هر چند كه طرف اماراتي برخي نگراني‌ها را مطرح كرده است. راستش را بخواهيد ما هم برخي سوال‌ها را داريم. اما چنين شكلي از سوال و جواب در قراردادهاي عمده تسليحاتي چندان غيرمعمول نيست. ما اميدواريم كه بتوانيم اين مسائل را حل كنيم و تصور مي‌كنيم كه مذاكرات مشترك نظامي به ما براي اين كار كمك كند.» اشاره اين مقام امريكايي به مذاكراتي است كه به زودي با سفر دو روزه يك هيات بلندپايه نظامي امارات براي گفت‌وگو با مقام‌هاي پنتاگون انجام مي‌شود.
جمع شدن چتر امنيتي امريكايي از خليج‌فارس؟
اين روزها بيش از هر زمان ديگر مساله خروج نظامي امريكا از منطقه خاورميانه مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته است. درست سه ماه و نيم بعد از خروج كامل نظاميان امريكايي از خاك افغانستان و ۱۵ روز مانده به ضرب‌الاجل اجراي وعده پايان عمليات رزمي امريكا در عراق، حالا مساله احتمال لغو قرارداد فروش تسليحات مدرن امريكايي به امارات به مساله روز رسانه‌ها تبديل شده است. وال‌استريت ژورنال مي‌نويسد: «فروپاشي اين توافق باعث مي‌شود تا اين برداشت كه نقش امريكا به عنوان ارايه‌دهنده امنيت در خاورميانه و ديگر نقاط در حال از بين رفتن است، تقويت بشود.» اين روزنامه ادامه مي‌دهد: «مقام‌هاي ارشد عربي تاكنون مجموعه‌اي از هشدارها در خصوص رويدادهاي سال‌هاي اخير داده‌اند، از جمله مذاكرات محرمانه دولت اوباما با ايران كه به مذاكرات هسته‌اي منجر شد، بي‌ميلي امريكا به واكنش به حملات به تاسيسات نفتي عربستان سعودي توسط شورشيان يمن و همچنين خروج پر هرج و مرج امريكا از افغانستان.» يك مقام آگاه در خليج فارس به رويترز گفته است: «امريكايي‌ها مشكلي با فروش جنگنده به امارات ندارند، اما مي‌خواهند دست آنها را در استفاده آزادانه از آنها ببندند.»
با اين حال مقام‌هاي امارات تاكيد مي‌كنند كه همچنان به امريكا به عنوان متحد داراي اولويت نگاه مي‌كنند. يك مقام اماراتي به وال‌استريت ژورنال گفته است كه امارات همچنان براي خريد تجهيزات نظامي، ايالات متحده امريكا را اولويت اصلي مي‌داند و گفته است احتمال از سرگيري مذاكرات براي خريد اف-۳۵ در آينده وجود دارد. يوسف عتيبه، سفير امارات متحده عربي در واشنگتن هم مي‌گويد: «شراكت ما با ايالات متحده امريكا همچنان به عنوان يكي از مهم‌ترين روابط‌مان در سراسر جهان باقي خواهد ماند. اميدواريم كه در آينده بتوانيم مسائل باقي‌مانده را حل كنيم.» عتيبه همچنين در واكنش به اينكه خريد اخير ۸۰ فروند جنگنده رافائل فرانسوي جايگزيني براي تسليحات امريكايي است، گفته است: «خريد جنگنده‌هاي فرانسوي مربوط به ۱۰ سال پيش است و فرآيند اين معامله دست‌كم در يك دهه گذشته سه بار متوقف و دوباره از سرگرفته شد.» مقام‌هاي امريكايي هم معتقدند كه جنگنده‌هاي رافائل نمي‌تواند جايگزين جنگنده‌هاي اف-۳۵ باشد، بلكه بيشتر جايگزيني براي جنگنده‌هاي ميراژ كنوني نيروي هوايي امارات است.
رابطه با چين مانع فروش تسليحات مدرن
روزنامه وال‌استريت ژورنال در گزارشي به نقل از مقام‌هاي امريكايي مي‌نويسد كه امارات متحده عربي تهديد كرده است كه از قرارداد چند ميليارد دلاري خريد جنگنده‌هاي اف-۳۵، پهپادهاي تهاجمي ريپر و ديگر تسليحات مدرن ساخت امريكا، كناره‌گيري كند. وال‌استريت ژورنال مي‌نويسد: «اين اختلاف مي‌تواند يك مشكل جدي ميان دو شريك قديمي ايجاد كند كه مدتي است بر سر نقش چين در منطقه خليج [فارس] به اختلاف‌نظر برخورده‌اند.» مقام‌هاي اماراتي به امريكايي‌ها اطلاع داده‌اند كه به دليل اقتضائات امنيتي كه امريكا براي اين توافق تحميل كرده است تا به گفته آنها فناوري حساس اين تسليحات از خرابكاري و جاسوسي چيني‌ها در امان بماند، چنان طاقت‌فرساست كه باعث تهديد حاكميت ملي امارات مي‌شود.
يك مقام اماراتي به وال‌استريت ژورنال گفته است: «ما به طرف امريكايي اطلاع داده‌ايم كه به دليل اقتضائات فني، محدوديت‌هاي عملياتي حاكميتي و ارزيابي هزينه-فايده، تمام گفت‌وگوها در مورد خريد اف- ۳۵ را تعليق مي‌كنيم.»
با اين حال مقام‌هاي امريكايي معتقدند كه اين اقدام امارات يك تاكتيك مذاكراتي است. يك مقام امريكايي به وال‌استريت ژورنال گفته به اين دليل كه يك مقام دون پايه اماراتي نامه مربوط به تعليق مذاكرات را امضا كرده، احتمالا اين مساله يك تاكتيك مذاكراتي از سوي اماراتي‌هاست كه بتوانند امتيازات بيشتري بگيرند. با اين حال مقام‌هاي امريكايي رسما دريافت نامه مذكور را تاييد كرده‌اند. امريكايي‌ها به طرف اماراتي اعلام كرده‌اند كه نسبت به نفوذ رو به گسترش چين در اين كشور نگران هستند و اقتضائات امنيتي براي جنگنده‌هاي نسل پنجم پنهانكار و پهپادهاي مدرن تهاجمي تعيين كرده‌اند تا اين فناوري‌ها در اختيار چين قرار نگيرد.
دولت امريكا در دوران بايدن كارزار سختي را براي اقناع شركا و متحدانش آغاز كرده است كه با ادعاهاي امنيتي آنها را از شراكت با چين بر حذر دارد. با اين حال براي امارات چين يكي از اصلي‌ترين شركاي تجاري است و دولتمردان امريكايي تاكنون بارها نسبت به همكاري‌هاي امنيتي جديد ميان امارات و چين اظهار نگراني كرده‌اند. بهار امسال دستگاه‌هاي امنيتي ايالات متحده امريكا از ساخت و ساز يك تاسيسات نظامي توسط چين در بندري نزديك ابوظبي خبر داده بودند. اماراتي‌ها هر چند ابتدا نظامي بودن اين تاسيسات را تكذيب كردند، اما نهايتا بعد از چند دوره رايزني ميان مقام‌هاي امارات و امريكا پروژه مذكور متوقف شد. امريكايي‌ها در عين حال نسبت به همكاري امارات با كمپاني هوآوي چين براي توسعه زيرساخت‌هاي مخابراتي نيز ابراز نگراني كرده‌اند.