اروپاي مردد

همزمان با هشدارهاي سرويس‌هاي اطلاعاتي غربي مبني بر احتمال حمله نظامي روسيه به اوكراين، مقام‌هاي ارشد ناتو به كي‌يف تعهد داده‌اند كه تلاش مي‌كنند راهي براي عضويت اوكراين در اين ائتلاف نظامي بيابند.
ولاديمير زلنسكي، رييس‌جمهور اوكراين به بروكسل سفر كرده بود تا با ينس استولتنبرگ، دبير كل ناتو ديدار كند و قصد داشت طي اين ديدار كمك‌هاي نظامي بيشتري براي كشورش كه به گفته او با خطر تهاجم نظامي روسيه مواجه است به دست بياورد اما در پايان، دستاورد زلنسكي تنها‌اين‌گفته استولتنبرگ مبني بر تلاش به منظور يافتن راهي براي عضويت اوكراين در ناتو بود و دبير كل ناتو حاضر نشد درباره ارسال تجهيزات نظامي بيشتر و پيشرفته‌تر به اوكراين يا تغيير سياست اين ائتلاف در خصوص عدم اعزام نيروي نظامي به اين كشور تعهدي ارايه كند.
روز پنجشنبه ينس استولتنبرگ در نشست خبري مشترك با رييس‌جمهور اوكراين به‌شدت از تحركات نظامي روسيه در نزديكي مرز اوكراين انتقاد كرد: «اين اقدامات تحريك‌كننده است، بي‌ثبات‌كننده است و امنيت اروپا را تضعيف مي‌كند.» او همچنين به نشست ناتو در سال 2008 اشاره كرد كه در آن، كشورهاي عضو به گرجستان و اوكراين وعده پيوستن به اين ائتلاف نظامي را دادند و گفت: «ما بر سر همان تصميم ايستاده‌ايم.» با اين وجود دبير كل ناتو از صحبت درباره بازه زماني عملي شدن اين تعهد سر باز زد و مشخص نيست آيا مسير پيوستن كي‌يف به ناتو در كوتاه‌مدت هموار خواهد شد يا مشابه سال‌هاي 2008 تا 2021 اوكرايني‌ها بايد در انتظار بمانند. نيويوك‌تايمز نوشته است در حال حاضر بيش از 100 هزار نفر از نيروهاي نظامي روس به همراه واحدهاي توپخانه سنگين، تانك‌ها و همچنين موشك‌هايي كه از توانايي هدف قرار دادن هر هدفي در عمق اوكراين برخوردارند در نزديكي مرز اوكراين مستقر شده‌اند. به نوشته اين روزنامه، سرويس‌هاي اطلاعاتي كشورهاي غربي و اوكراين معتقدند كه روسيه ممكن است در كمتر از چند هفته يا چند ماه تهاجم نظامي به اوكراين را آغاز كند.
زلنسكي روز پنجشنبه گفت كه در صورت تجاوز نظامي روسيه، كشورهاي عضو ناتو چه بخواهند چه نخواهند درگير اين ماجرا خواهند شد. او تاكيد كرد «ناتو، چيزي به اوكراين بدهكار نيست» اما افزود كه «اگر ارتش‌اوكراين‌نتواند در برابر تهاجم روسيه مقاومت كند، اين ناتو است كه مجبور خواهد شد به منظور مقابله با پيامدهاي حمله روسيه كه ممكن است بر كشورهاي عضو اين پيمان اثر بگذارد وارد عمل شود.»
ايالات متحده و متحدان اروپايي اين كشور تهديد كرده‌اند كه اگر روسيه اقدام به حمله نظامي به اوكراين كند، با شديدترين تحريم‌هاي اقتصادي رو‌به‌رو خواهد شد. جو بايدن رييس‌جمهور ايالات متحده حتي هشدار داده كه احتمال استقرار نيروهاي نظامي بيشتر در كشورهاي عضو گروه B9 نيز وجود دارد. رهبران اتحاديه اروپا نيز كه روز چهارشنبه با رييس‌جمهور اوكراين ديدار كرده بودند، صبح روز پنجشنبه مجددا تاكيد كردند كه حمله نظامي روسيه به اوكراين «عواقب عظيم و هزينه‌هاي سنگيني» براي روس‌ها در پي خواهد داشت. 
تحولات ميداني اما نشان مي‌دهد اين اقدامات تاثيري روي اراده روسيه بر دستيابي به اهدافش نداشته است. روزنامه گاردين در خصوص اين تحركات مي‌نويسد: «يك قطار كه هفته گذشته از مناطق جنوب غربي روسيه عبور مي‌كرد تا خود را به نزديكي مرز با اوكراين برساند، حامل اخبار بسيار بدي براي تلاش ديپلماتيك در راستاي تنش‌زدايي ميان مسكو و كي‌يف بود. اين قطار در حال انتقال سامانه دفاع هوايي Buk-M1 به مرزهاي روسيه و اوكراين بود؛ سامانه‌اي كه در سال 2014 با شليك به هواپيماي مسافربري متعلق به خطوط هوايي مالزي در شرق اوكراين، باعث كشته شدن بيش از 298 غيرنظامي شد.» به نوشته اين روزنامه، روسيه اگر واقعا تصميم به حمله به اوكراين داشته باشد بايد گام‌هايي به منظور فراهم كردن پيش‌زمينه‌هاي اين تهاجم بردارد: خطوط انتقال سوخت به مناطق جنوب غربي را آماده كند، بيمارستان‌هاي صحرايي بسازد و سامانه‌هاي دفاع هوايي نظير Buk-M1 را به اين منطقه انتقال دهد. اين روزنامه انگليسي نوشته كه انتقال سامانه‌هاي دفاع هوايي يعني خطر تهاجم به اوكراين بيشتر شده است.
 از نگاه مسكو، گسترش ناتو به سوي شرق يك تهديد جدي عليه امنيت ملي روسيه است و تا زماني كه غربي‌ها نتوانند تضمين بدهند كه مرزهاي ناتو به سوي شرق گسترش نخواهد يافت، روسيه آرايش نيروهايش را تغيير نخواهد داد. روسيه بارها ادعاي كشورهاي غربي مبني بر احتمال حمله نظامي به اوكراين را رد اما همزمان تاكيد كرده از نگاه كرملين، پيوستن اوكراين به ناتو «يك خط قرمز جدي» است. از سوي ديگر، ابزارهاي اروپايي‌ها نيز محدود است و دست آنها براي اقدام عليه روسيه چندان باز نيست. روزنامه واشنگتن‌پست نوشته است: «رهبران اتحاديه اروپا به روسيه هشدار مي‌دهند كه در صورت حمله به اوكراين، مسكو با تحريم‌هاي اقتصادي بسيار سنگيني روبرو خواهد شد اما اين هشدارها آسان‌ترين قسمت كار آنهاست. دستيابي به توافق در خصوص يك مجموعه اقدامات اقتصادي و ديپلماتيك عليه روسيه ميان 27 كشور عضو اتحاديه كار آساني به نظر نمي‌رسد.» جوزپ بورل، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا روز پنجشنبه در پاسخ به خبرنگاران كه آيا كشورهاي اروپايي بر سر تحريم‌ روسيه اتفاق نظر دارند، گفت «اين‌بار، بله» به نوشته اين روزنامه، «همه اين كشورها اتفاق‌نظر دارند كه بايد تحريم‌هايي عليه روسيه اعمال شود اما اينكه اين تحريم‌ها در چه سطحي و حوزه‌هايي باشد يا روابط ديپلماتيك با روسيه چه سرنوشتي پيدا مي‌كند، محل اختلاف‌نظر است.» ديپلمات‌هاي اروپايي وجود اين اختلاف‌نظرها را قبول دارند اما مي‌گويند وضعيت به نسبت سال 2014 – زماني كه روسيه به اوكراين حمله كرد و شبه‌جزيره كرملين را به اشغال خود در آورد – بهتر است. يك ديپلمات ارشد اروپايي به شرط ناشناس ماندن به روزنامه واشنگتن‌پست گفته است: «فكر مي‌كنم زماني كه پاي يك خط قرمز وسط باشد، همه ما حاضريم داشته‌هاي خود را وسط بگذاريم.» اولاف شولتز، صدراعظم آلمان روز گذشته پس از نشست سران اتحاديه اروپا در بروكسل طي يك كنفرانس مطبوعاتي مشتركي با امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه در مورد تنش در شرق اوكراين گفت براي اروپا اهميت زيادي دارد كه مرزهايش بدون تغيير باقي بماند. شولتز با بيان اينكه در اين اجلاس موضوع امنيت اوكراين را مورد بحث و بررسي قرار دادند، گفت كه از مشاهده همبستگي بين اعضاي اتحاديه اروپا در اين زمينه خوشحال است. او گفت: «براي ما اهميت زيادي دارد كه مرزهاي اروپا تغيير نكنند. اين مشكل امنيتي براي همه صدق مي‌كند.» شولتز تصريح كرد كه اين تنها با رعايت اصل مشترك امنيت در اروپا محقق مي‌شود. در صورت نقض مرز، بايد پاسخ به آن را در نظر گرفت. صدراعظم آلمان گفت كه با ولاديمير زلنسكي، رييس‌جمهور اوكراين در بروكسل ديدار و بر سر احياي فرمت نرماندي به توافق رسيدند.
امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه گفت كه پاريس اميدوار است در هفته‌هاي آينده در قالب نرماندي در مساله اوكراين به پيشرفت‌هايي برسد و انتظار مي‌رود كه مسكو به گفت‌وگو‌ها بازگردد. رييس‌جمهور فرانسه در كنفرانس مطبوعاتي با اولاف شولتز، صدراعظم آلمان پس از نشست سران اتحاديه اروپا در بروكسل گفت: «نياز است روسيه به چارچوب سياسي بازگردانده شود، اين تنها گزينه حل مساله اوكراين است. اين چارچوب مربوط به توافقات مينسك در قالب نرماندي است كه ما ديروز درباره آن بحث كرديم و مايليم در اين موضوع پيشروي كنيم.» مسكو بار‌ها اعلام كرده است كه كي‌يف به توافقات مينسك پايبند نيست و مذاكرات براي حل مناقشه را به تاخير انداخته است. 
حجم روابط تجاري ميان كشورهاي عضو اتحاديه اروپا و روسيه اين توانايي را در اختيار اتحاديه قرار مي‌دهد كه ضربه بزرگي به اقتصاد روسيه وارد كند اما همزمان باعث مي‌شود، تبعات اين ضربه براي اقتصاد اروپا نيز سهمگين باشد؛ همين موضوع سبب افزايش ترديدها ميان كشورهاي اروپايي شده است.فرانچسكو گيوملي، دانشيار روابط بين‌الملل در دانشگاه گرونينگن هلند در اين باره مي‌گويد: «بسياري از بانك‌هاي روسي، پس از تحريم‌هاي سال 2014 رو به همكاري با بانك‌هاي چيني آوردند و روابط خود را با پكن افزايش دادند و همين مساله باعث مي‌شود اروپايي‌ها مجبور شوند براي اعمال تحريم عليه روسيه هم پارامترهاي ديگري را نيز در نظر بگيرند و هم به تحريم‌هاي گسترده‌تر فكر كنند.» گيوملي كه تحقيقاتش بر تحريم‌هاي بين‌المللي متمركز است، هشدار داد كه اگر روسيه واقعا قصد حمله به اوكراين را داشته باشد، بسيار سخت خواهد بود كه تنها با ابزار تحريم اقتصادي مانع آنها شد. سردرگمي اروپا و ناتو براي حمايت نظامي از اوكراين در كنار اختلاف‌نظرها براي طراحي بسته تحريم باعث شده تا روسيه در آغاز زمستان مطمئن‌تر از گذشته در پي دستيابي به اهدافش باشد.
درباره رويكرد ايالات متحده نيز انتقادهايي از سوي كارشناسان مطرح مي‌شود. ريچارد فونتين، مدير اجرايي مركز غيرحزبي امنيت امريكا معتقد است« بن‌بست كنوني در مساله اروپا يك آزمون جدي براي اعتبار امريكاست.» به گفته او، اگر رييس‌جمهور بايدن همانند رييس‌جمهور اوباما به پوتين بگويد «نبايد به اوكراين حمله كني و اگر اين كار را انجام دهي پشيمان خواهي شد و تاوان سختي پرداخت مي‌كني» اما روسيه به هر حال كار خود را انجام دهد، ترديدهاي زيادي پيرامون توانايي ايالات متحده در عرصه بين‌المللي به ويژه در خصوص تقابل با مسكو ايجاد خواهد شد.