مردم شيلي روز يكشنبه براي راي دادن در يك انتخاب سرنوشت‌ساز پاي صندوق‌هاي راي رفتند
بازگشت به پينوشه يا ادامه مسير دموكراتيك؟
محمدحسين لطف‌الهي
مردم شيلي روز يكشنبه پاي صندوق‌هاي راي رفتند تا از ميان رهبر پيشين اعتراضات دانشجويي و يكي از حاميان آگوستو پينوشه، ديكتاتور سابق شيلي، يكي را به عنوان رييس‌جمهور انتخاب كنند. گابريل بوريك، كانديداي چپگراي 35 ساله كه رهبر اعتراضات دانشجويي در سال ۲۰۱۱ بود، متعهد شده است كه تقويت نهادهاي مدني و اقشاري نظير زنان و گروه‌هاي بومي را كه پيش‌تر از وضعيت خوبي برخوردار نبودند، در دستور كار قرار دهد. بوريك اعلام كرده قصد دارد با افزايش ماليات و اختصاص منابع مالي بيشتر براي رفاه عمومي، عدالت را به شيلي بازگرداند. او همچنين خواستار بهبود نظام آموزشي، تغيير نظام اقتصادي شيلي و حفاظت بيشتر از محيط زيست شده است. رقيب راستگراي او، خوزه آنتونيو كاست كه «براي دفاع از ميراث اقتصادي پينوشه» به‌پا خاسته وعده داده در صورت پيروزي در انتخابات و دراختيار گرفتن مقام رياست‌جمهوري، در امتداد مرزهاي شمالي شيلي خندق حفر كند تا مانع ورود مهاجران غيرقانوني به كشور امريكاي لاتين شود. تحليلگران انتخابات اخير را «قطبي‌ترين» انتخابات شيلي از زمان بازگشت دموكراسي به اين كشور در 1990 توصيف مي‌كنند و مي‌گويند پس از سال‌ها رقابت و حاكميت راست و چپ ميانه در شيلي، رقابت‌هاي انتخاباتي اخير به اختلافات سياسي در اين كشور شدت بخشيده و بخشي از خاطرات تلخ گذشته را براي مردم شيلي زنده كرده است. جان بارلت، خبرنگار گاردين در سانتياگو درباره نگاه مردم شيلي به اين دو كانديداي انتخابات رياست‌جمهوري مي‌نويسد: «محافظه‌كاران شيليايي متقاعد شده‌اند كه گابريل بوريك يك كمونيست با افكار اقتصادي خطرناك است كه شيلي را به دامان يك بحران اقتصادي شبيه به آنچه در ونزوئلا اتفاق افتاد، خواهد انداخت. جريان‌هاي مترقي و چپگرا نيز به شدت نگرانند پيروزي خوزه آنتونيو كاست باعث شود دستاوردهاي دموكراتيك در حوزه اجتماعي نظير حقوق زنان و آزادي‌هاي مدني كه با سختي بسيار به دست آمده از بين برود و او كار كنوانسيون‌هاي عمدتا ترقي‌خواه كه در حال بازنويسي قانون اساسي شيلي هستند را متوقف كند.»
هر دو كانديدا ادعا مي‌كنند اين رقيب آنهاست كه باعث ايجاد جو هراس و وحشت در ميان مردم شيلي شده است.
خوزه آنتونيو كاست كه رسانه‌ها او را يك محافظه‌كار راديكال توصيف مي‌كنند، مدعي است رقيبش از سوي «لابي همجنسگرايان» حمايت مي‌شود. او روز پنجشنبه در آخرين كارزار انتخاباتي خود گفت: «ما ترس را شكست خواهيم داد، ما با اختلاف زياد رقيب را شكست مي‌دهيم، چراكه اين همان چيزي است كه من در تمام طول شيلي شنيدم.» گابريل بوريك نيز در واپسين كارزار خود به هوادارانش گفت: «ما نسلي هستيم كه از گذشتگان خود درس گرفته‌ايم؛ ما متحد شديم تا ديكتاتوري را براندازيم، شيلي را به يك كشور دموكراتيك تبديل كنيم و يك قانون اساسي جديد بنويسيم. امروز دوباره ما با هم متحد مي‌شويم تا وارث ميراث دولت كنوني -كه افشاي اسناد فساد اقتصادي رييس‌جمهور برايش دردسرساز شد- و آگوستو پينوشه را شكست دهيم.» در دور اول انتخابات رياست‌جمهوري در شيلي خوزه آنتونيو كاست با 28درصد نفر اول شد و گابريل بوريك با 25.8درصد مقام دوم را كسب كرد. در دور دوم، كاست از حمايت كانديداهاي راستگراي حذف شده در دور اول برخوردار است و كانديداهاي چپگراي شكست خورده در دور اول نيز از گابريل بوريك حمايت مي‌كنند. بوريك تاكنون توانسته حمايت كامل جريان چپ از سران حزب كمونيست گرفته تا رييس‌جمهور ميانه‌روي پيشين، ميشل باشله را جلب كند. ميشل باشله، رييس‌جمهور پيشين شيلي و كميسر عالي حقوق بشر سازمان ملل متحد هفته گذشته انتخابات روز 19 دسامبر را «يك انتخابات ساختاري» خواند و از شيليايي‌ها خواست تا رهبري را انتخاب كنند كه بتواند شيلي را در مسير «پيشرفت براي همه» هدايت كند.
خوزه آنتونيو كاست 55 ساله كاتوليك و داراي 9 فرزند است. چندي پيش افشا شد كه پدر او متولد آلمان و عضو نازي اين كشور بوده و اين افشاگري تبعاتي براي كاست به دنبال داشت. كاست در رفراندوم 5 اكتبر 1988 كه به حكومت 15 ساله آگوستو پينوشه، ديكتاتور خونريز شيلي پايان داد به ادامه حكومت پينوشه راي داده و كارزارهايي براي تبليغ ادامه حكومت پينوشه به راه انداخته بود. در مقابل، گابريل بوريك نماينده نسل مترقي شيلي است كه در دوره حاكميت دموكراسي در اين كشور پرورش يافته و عميقا از ميراث ژنرال آگوستو پينوشه تنفر دارد. مرگ همسر پينوشه يكي از اتفاقاتي بود كه اين نفرت را علني كرد. روز جمعه 26 آذرماه، لوسيا هيريارت، همسر آگوستو پينوشه، ديكتاتور سابق شيلي در ۹۹ سالگي درگذشت. دقايقي پس از انتشار اين خبر، جمعيت در پايتخت، سانتياگو براي مرگ او كه آن را به منزله پايان يك سلسله مي‌دانند، جشن گرفتند. خبرگزاري رويترز در گزارشي كه از اين تجمع خياباني منتشر كرده، نوشته است كه براي جوانان شيلي، انتخابات پيش‌رو يك رفراندوم درباره پينوشه است. ماريا گارسيا در اين باره مي‌گويد: «اين انتخابات به صورت غيرمنتظره‌اي رقابت بسيار نزديك ميان دو تفكر كاملا متفاوت است.» او كه برادر بزرگ‌ترش يكي از هزاران نفري بود كه پس از كودتاي پينوشه عليه سالوادور آلنده، رييس‌جمهور چپگراي وقت شيلي در 1973 توسط نيروهاي ارتش بازداشت و سپس ناپديد شده، مي‌افزايد: «از يك سو راست افراطي با تمام توان به ميدان آمده و حاكميت اين جريان خطري بزرگ براي آينده شيلي است و از سوي ديگر كانديدايي وجود دارد كه نسل جوان را نمايندگي مي‌كند.» دانيل چرنيلو، تحليلگر و جامعه‌شناس اهل شيلي در مقاله‌اي با عنوان «قياس تاريخي» مي‌نويسد: «در حالي كه در يك‌سو خوزه آنتونيو كاست راستگراي افراطي در وجهه ستايشگر جريان ديكتاتوري پينوشه بر حفظ مدل حكومتي نئوليبرالي پافشاري مي‌كند، در طرف ديگر، گابريل بوريك ۳۵ ساله، پرچمدار چپگرا و محكوم‌كننده گذشته نظامي شيلي، با ايده جدي تغيير وضع موجود قرار گرفته است. كاست مانند پينوشه چيزي جز ايجاد ترس ندارد كه روي آن دست بگذارد، در حالي كه بوريك مانند دولت‌هاي ائتلاف احزاب تنها گزينه‌اي است كه احتمال تصور كشوري فراگير را بالا مي‌برد.» ائتلاف احزاب براي دموكراسي (۲۰۱۰-۱۹۹۰)، ائتلافي از احزاب سياسي چپ، چپ ميانه و اعتدال شيلي بود كه براي چهار دوره متوالي حكومت اين كشور را به دست گرفتند.
نظرسنجي‌ها از پيشتازي بوريك مي‌گويند
رويترز نوشته بر اساس دو نظرسنجي كه در دو روز منتهي به انتخابات برگزار شده، گابريل بوريك چپگرا در برابر خوزه آنتونيو كاست، كانديداي جريان راست افراطي پيشتاز است و توانسته اختلاف با او را در هفته پاياني منتهي به انتخابات بيشتر كند. با اين وجود اين نظرسنجي‌ها نشان مي‌دهند كه رقابت كانديداها در دور دوم انتخابات رياست‌جمهوري شيلي بسيار نزديك است و امكان پيش‌بيني شخص پيروز وجود ندارد. نظرسنجي موسسه خصوصي كادم كه 1007 نفر در آن مشاركت داشته‌اند و با ضريب خطاي 3.1 درصد برگزار شده از پيشتازي بوريك با 55 درصد آرا در برابر كاست با 45درصد آرا خبر مي‌دهد. نظرسنجي پيشين همين موسسه، آراي بوريك را 52درصد و آراي كاست را 48درصد اعلام كرده بود. در نظرسنجي دوم كه از سوي موسسه اطلس اينتل برگزار شده و نظر 4062 نفر از شهروندان شيليايي در آن پرسيده شده، بوريك با 51درصد در برابر كاست با 49درصد پيشتاز است. اين موسسه در نظرسنجي پيشين خود آراي دو كانديدا را برابر اعلام كرده بود.