امپراتور بيماري‌ها
شينا انصاري
كتاب «سرطان؛ امپراتور بيماري‌ها» نوشته سيدهارتا موكرجي، پزشك و سرطان‌شناس هندي - امريكايي در سال ۲۰۱۰ به چاپ رسيد. اين كتاب در سال ۲۰۱۱ برنده جايزه پوليتزر در بخش آثار غيرداستاني شد. نويسنده، كتاب را در پاسخ به پرسش يكي از بيمارانش كه در ميانه پروسه درمان از او پرسيده بود مي‌خواهم بدانم با چه دشمني مي‌جنگم، نوشت. دكتر سيدهارتا موكرجي اين كتاب را نوعي بيوگرافي سرطان مي‌داند كه در آن تصويري از اين بيماري در گذر زمان ترسيم كرده است. كتاب با تشريح مسير شناخت بيماري سرطان در گذر تاريخ، به شرح تلاش‌هاي ناكام و موفق دانشمندان و پيشرفت‌ها و دستاوردهايي كه براي درمان اين بيماري پيش روي انسان امروز قرار گرفته است، مي‌پردازد.
برخلاف تصور رايج كه سرطان به عنوان يك بيماري نوظهور مطرح مي‌شود (چون انواعي از آن جديد به نظر مي‌رسند)، نويسنده با استناد به منابع كهن مي‌گويد كه اين بيماري سابقه‌اي بسيار طولاني دارد. رونوشتي از دست‌خطي با قدمت بيش از 2500 سال قبل از ميلاد مسيح، شامل آموزش ايمهوتپ پزشك مصر باستان به سرطان پستان اشاره دارد كه در توضيح آن نوشته شده است براي اين بيماري درماني وجود ندارد. بعدتر، هرودوت مورخ يوناني در 440 سال پيش از ميلاد، داستان بيماري آتوسا ملكه هخامنشي را نقل مي‌كند. مستندات متعدد از جمله مشاهده تومورهاي استخواني در اجساد موميايي‌شده نشان مي‌دهد كه سرطان به هيچ عنوان بيماري جديدي نيست بلكه يكي از قديمي‌ترين بيماري‌هايي هست كه تاكنون در انسان ديده شده است. البته كتاب اشاره مي‌كند كه سرطان يك بيماري وابسته به سن است و به دليل وجود بيماري‌هاي كشنده در اعصار گذشته، اين بيماري در زير امواج ساير امراض پنهان بوده است. با اين وجود، تغيير در ساختار زندگي انسان از آغاز قرن بيستم و ورود مواد سرطانزاي صنعتي و شيميايي، طيف سرطان‌ها را دستخوش تغيير كرده، به نحوي كه ميزان بروز برخي از سرطان‌ها را افزايش داده است.
كتاب با اين نگاه كه سرطان تنها يك بيماري نيست بلكه خانواده‌اي از بيماري‌هاي مختلف است كه تمامي آنها از منظر زيست‌شناسي داراي وجه مشترك تكثير سريع، غيرقابل توقف و كنترل نشده سلول‌ها هستند، عمق پيچيدگي تحقيقات علم سرطان و مسائل موجود در مسير درمان را نشان مي‌دهد.
نكته قابل توجه و جذاب در روايت كتاب، نحوه ارتباط ميان شاخه‌هاي مختلف علم و شكل‌گيري همكاري گسترده بين گروه‌هاي جراحي، شيمي‌درماني و پرتودرماني براي مقابله با اين بيماري طي زمان بوده است. كسب تجربه از شكست‌ها و پذيرش اين حقيقت كه تنها با يك سلاح نمي‌توان به جنگ سرطان رفت، در نهايت موجب پيشرفت‌هاي چشمگير در درمان اين بيماري شده است. پيشرفت‌هايي كه سرطان را از هيولايي مخوف و هولناك، به بيماري سخت ولي در اغلب موارد درمان‌پذير بدل كرده است.
كتاب به گونه‌اي نوشته شده كه براي مخاطب عام قابل درك هست و از اين حيث مي‌تواند علاوه بر متخصصان و كارشناسان سرطان، براي همه افراد علاقه‌مند مورد استفاده قرار بگيرد. متاسفانه عدم آگاهي كافي و شناخت لازم در مواجهه با اين بيماري در كشور، فشار رواني زيادي بر بيماران و اطرافيان آنها وارد مي‌كند، مطالعه كتاب «امپراتور بيماري‌ها» كه با زباني قابل فهم براي همگان، توصيف كاملي از تاريخچه علم سرطان و رسيدن به نقطه كنوني را به تصوير مي‌كشد و در عين حال، حامل نكات اميدبخش از پيشرفت‌هاي قابل تامل اين علم در قرن اخير، درمان و كنترل بسياري از سرطان‌ها و افق‌هاي جديد پيش رو هست، مي‌تواند در ايجاد نگاهي واقع‌بينانه به بيماري سرطان موثر و كمك‌كننده باشد.