همزمان با افزايش محبوبيت ارتش روسيه صورت مي‌گيرد
شيوع نظامي‌گري در جامعه روسيه
كرملين با هدف ايجاد آمادگي در مردم، ايده احتمال ورود روسيه به يك جنگ ديگر را تصويرسازي مي‌كند
آرمين منتظري
شش دختر نوجوان در حالي كه پوتين‌هاي سنگين نظامي به‌پا داشتند و يونيفرم نظامي نيز به تن كرده بودند روي سكو حاضر شدند تا جوايز يكي از مهم‌ترين رشته‌هاي آموزشي در روسيه را دريافت كنند: وطن‌پرستي.
به گزارش نيويورك‌تايمز آنها طي روز در مسابقه‌اي كشوري در رشته‌هايي نظير نقشه‌خواني، تيراندازي و امتحان تاريخ شركت كردند. اين مسابقات كه بخشي از هزينه برگزاري آنها را كرملين تامين مي‌كند، اخيرا در راستاي آموزش «وطن‌پرستي نظامي» در روسيه به يك اولويت تبديل شده است. وياتوسلاو املچنكوف، از نيروهاي قديمي سازمان جاسوسي كي‌جي‌بي كه اين مسابقات را تحت نام «ويمپل» برگزار مي‌كند، مي‌گويد: «والدين روسي و فرزندان‌شان مي‌فهمند كه پوسته تهاجمي كه دور ما قرار گرفته مادام تنگ‌تر و سخت‌تر مي‌شود. ما هر كاري از دست‌مان بربيايد انجام مي‌دهيم تا مطمئن شويم فرزندان‌مان نسبت به اين پوسته آگاهي داشته باشند. ما سعي مي‌كنيم آنها را آماده كنيم تا بروند و به كشورشان خدمت كنند.»
در طول هشت سال گذشته، دولت روسيه اين ايده را در سراسر كشور جا انداخته كه سرزمين مادري توسط دشمنان محاصره شده است. اين ايده در همه موسسات ملي نظير مدارس، ارتش، رسانه‌ها و كليساي ارتدوكس شيوع يافته است. حتي اين ايده مطرح شده كه ممكن است روسيه مجبور شود بار ديگر همانند مبارزه با نازي‌ها در جنگ جهاني دوم، وارد جنگ شده و از خود دفاع كند. اين روزها تعداد زيادي از نيروهاي روسي در مرز اوكراين مستقر و اين امر موجب شده كه غرب از احتمال حمله روسيه به اوكراين بيم داشته باشد. حالا ديگر نظامي كردن جامعه روسيه توسط ولاديمير پوتين بسيار مشهود‌تر است و به نظر مي‌رسد كه مردم روسيه اين‌گونه تصور مي‌كنند كه جنگ ممكن است در راه باشد. ديميتري موراتوف، سردبير يكي از روزنامه‌هاي روسيه كه امسال به‌طور مشترك با روزنامه‌نگاري ديگر برنده جايزه نوبل صلح شد در مراسم دريافت اين جايزه در اسلو گفت: «مقامات روسيه به شكلي فعالانه سخن از جنگ به ميان مي‌آورند و مردم هم به عادي بودن اين رخداد عادت مي‌كنند.» ولاديمير پوتين نيز روز سه‌شنبه در سخناني خطاب به نيروهاي ارتش روسيه تاكيد كرد كه «روسيه دنبال جنگ و خونريزي نيست اما با استفاده از همه توان نظامي خود آماده پاسخ به هر اقدامي است كه او از آن با عنوان رفتار خشونت‌آميز غرب در منطقه ياد كرد.» اگرچه هنوز هيچ نشانه‌اي مبني بر احتمال قريب به يقين جنگ وجود ندارد، اما دولت روسيه مدام از آمادگي براي ورود به جنگ سخن مي‌گويد. امسال كرملين يك برنامه چهارساله 185 ميليون دلاري را با هدف گسترش آموزش‌هاي نظامي وطن‌پرستانه در روسيه آغاز كرد. هدف از اجراي اين برنامه جذب 600 هزار كودك 8 ساله روسي است تا به ارتش يونيفرم‌پوش روسيه كه «ارتش جوانان» نام دارد، بپيوندند. برنامه‌هاي تلويزيوني مدام والدين را به اين كار تشويق مي‌كنند. در اين برنامه‌ها شعار «مسكو، كرملين، پوتين» مدام تكرار و روايت كودتاي فاشيستي در اوكراين و عزم غرب براي نابودي روسيه مدام پخش مي‌شود و همه روس‌ها ذيل خاطره پيروزي اتحاد جماهير شوروي در جنگ جهاني دوم متحد شده‌اند. خاطره‌اي كه روسيه از آن براي ايجاد هويت ميل روسيه به پيروزي و آمادگي براي سلاح به دست گرفتن و وارد شدن به جنگي ديگر، استفاده مي‌كند. الكسي لوينسون، رييس مركز پژوهش‌هاي فرهنگي اجتماعي لوادا كه يك مركز نظرسنجي مستقل در روسيه است اين روند را «نظامي كردن وجدان» مردم روسيه مي‌نامد. پژوهش‌هاي متعددي كه اين مركز انجام داده، نشان مي‌دهد كه ارتش روسيه يكي از مورد اعتمادترين نهادهاي بين مردم است و محبوبيتش حتي از ولاديمير پوتين نيز بيشتر است. در سال جاري، تعداد روس‌هايي كه از درگرفتن يك جنگ جهاني بيم دارند از سال 1994 به بعد به بيشترين ميزان خود رسيده و روي عدد 62درصد ايستاده است. معنايش اين نيست كه لوينسون مي‌خواهد هشدار دهد كه روس‌ها از اشغال خونين اوكراين استقبال مي‌كنند، بلكه معنايش اين است كه بسياري از روس‌ها قبول كرده‌اند كه روسيه در يك رقابت جدي با ديگر قدرت‌ها براي حفظ موجوديت خود گرفتار شده و ممكن است مجبور شود از زور استفاده كند. جشن پيروزي اتحاد جماهير شوروي بر آلمان نازي در جنگ جهاني دوم -كه از آن به عنوان جنگ بزرگ ميهني در روسيه ياد مي‌شود- مهم‌ترين نقش را در اين شرطي‌سازي ايفا كرده است. كرملين به جاي ترويج فرهنگ يادآوري قهرماني شوروي و 27 ميليون جان از دست رفته، روايت جنگ جهاني دوم را در شرايط امروزي به خدمت مي‌گيرد و روسيه را بار ديگر در معرض تهديد دشمناني قرار مي‌دهد كه قصد نابودي‌اش را دارند. ولاديمير پوتين، در جشن سالروز پيروزي روسيه بر آلمان نازي پس از رژه نيروهاي مسلح روسيه در سخناني از دشمنان فعلي روسيه بدون ذكر نام‌شان سخن گفت؛ دشمناني كه همچنان تئوري هذيان‌گونه‌اي نازي‌ها و برتري‌شان به ديگر ملت‌ها را ملاك عمل خود قرار داده‌اند. در اين روز استيكرهايي توزيع شد كه روي آنها نوشته شده بود: «ما مي‌توانيم يك‌بار ديگر پيروز شويم.» هفته گذشته نيز در تلويزيون دولتي، مجري يكي از برنامه خبري، تهديدهاي تحريمي عليه روسيه از سوي كساني كه «نمي‌دانند چگونه مردمي كه بيش از 20 ميليون نفر از مردان، زنان و سالمندان و بچه‌هاي خود را در جنگ گذشته از دست داده‌اند، بترسانند» را به سخره گرفت. لوينسون مي‌گويد: «كرملين در حال همانند‌سازي پيروزي روسيه در جنگ جهاني دوم در جريان رويارويي فعلي‌اش با بلوك ناتو است.» سال گذشته در منطقه‌اي به فاصله يك ساعت از غرب مسكو، كليساي جامع نيروهاي مسلح روسيه افتتاح شد. نماي بيروني آن به رنگ سبز ارتشي است و كف آن از سلاح‌ها و تانك‌هايي ساخته شده كه در جريان نبرد روسيه و آلمان در منطقه ورماخت به غنيمت گرفته شده است. شيشه‌هاي رنگي قوسي پر از نشان و مدال هستند. يكشنبه اخير، كليسا و موزه و پارك كنار آن مملو از بازديدكنندگان بود. گروهي از دانش‌آموزان كلاس پنجم مدرسه نظامي سووروف در توور، با پوشيدن يونيفرم‌هاي خود، قبل از راهپيمايي به سمت موزه، در دو صف بيرون آمدند. مربي آنها معتقد است كه اساسا براي دانش‌آموزان سال اول مدرسه نظامي مهم است كه در مورد پيشينيان خود اطلاعات داشته باشند. كمي دورتر از كليسا، بازديدكنندگان در يك خط مقدم شبيه‌سازي شده در ميان سنگرهاي پوشيده از برف قدم مي‌زدند. دورتر، در زير گنبد سر به فلك كشيده كليسا، كودكان مي‌توانستند در يك ماكت مينياتوري از يك تانك جنگي، در اطراف يك پيست كارتينگ مانند حركت كنند. آلينا گرنگولم، در حالي كه پسر 2 ساله‌اش را با كمك پدرش از يك مخزن يخي بالا مي‌برد، گفت: «همه بچه‌ها بايد اينجا بيايند و از سنين پايين به تاريخ علاقه پيدا كنند.»
اخيرا در مسكو، بيش از 600 نفر از سراسر روسيه در قالب يك انجمن دولتي با هدف ترويج ميهن‌پرستي در بين جوانان گردهم آمدند. سرگئي كرينكو، معاون قدرتمند دفتر ولاديمير پوتين، از شركت‌كنندگان به دليل انجام اين «كار مقدس» تمجيد كرد. در اين كنفرانس، دو «داوطلب پيروزي» در مورد برنامه‌هاي خود براي آموزش دانش‌آموزان دبيرستاني، در مورد پيروزي روسيه در جنگ جهاني دوم صحبت كردند.
در نظرسنجي مركز لوادا كه هفته گذشته منتشر شد، 39 درصد از روس‌ها گفتند كه جنگ بين روسيه و اوكراين يا اجتناب‌ناپذير است يا بسيار محتمل. نيمي از آنها گفتند كه ايالات متحده و ناتو در شدت يافتن تنش‌هاي اخير مقصر هستند و تنها 4درصد -در تمام گروه‌هاي سني- گفتند كه روسيه مقصر است.اين اعتقاد روس‌ها كه روسيه متجاوز نيست، منعكس‌كننده يك ايدئولوژي اصلي است كه به دوران شوروي مربوط مي‌شود. ايدئولوژي به اين قرار كه روسيه فقط براي دفاع از خود مي‌جنگد. دولت روسيه حتي براي فيلم‌هايي كه اين موضوع را بررسي مي‌كنند، پول اختصاص داده است. در ماه آوريل، وزارت فرهنگ روسيه اعلام كرد كه «پيروزي‌هاي تاريخي روسيه» و «ماموريت حفظ صلح روسيه» از جمله موضوعات اولويت‌دار براي تهيه‌كنندگاني است كه به دنبال بودجه دولتي هستند. آنتون دولين، منتقد سينماي روسيه مي‌گويد: «در حال حاضر، اين ايده مطرح مي‌شود كه روسيه كشوري صلح‌دوست است كه همواره توسط دشمنان محاصره شده است. اين ايده با برخي حقايق در تناقض است، اما اگر آن را در سينما نشان دهيد و آن ايده را به زبان جنگ بزرگ ميهني ترجمه كنيد، همه روس‌ها فورا تصويري را دريافت مي‌كنند كه از دوران كودكي براي‌شان آشناست.»
در تلويزيون دولتي روسيه، روايت اوكرايني كه توسط نئونازي‌ها كنترل مي‌شود و به عنوان سكويي براي تهاجم غرب به روسيه مورد استفاده قرار مي‌گيرد، موضوع رايجي است. پس از انقلاب اخير در اوكراين روسيه شبه جزيره اوكراين را به خاك خود الحاق كرد. كريمه به جنگ در شرق اوكراين دامن زد و كرملين توانست اين پيام را مخابره كند كه روسيه يك «قلعه محاصره شده» است. برخي تحليلگران نگرانند كه تشديد لفاظي موجب شود پايه و اساس ايده‌اي كه روسيه از آن با عنوان دفاع از امنيت خود و روسي‌زبانان در اوكراين مطرح مي‌كند، ايجاد كند. يوگني پوپوف، نماينده تازه انتخاب شده پارلمان و مجري يك برنامه سياسي محبوب در تلويزيون دولتي روسيه در مصاحبه‌اي گفته است كه تعداد بينندگان برنامه‌اش طي هفته‌هاي اخير افزايش يافته؛ او معتقد است كه افزايش بينندگان برنامه‌اش با افزايش تنش‌ها در اوكراين مرتبط است. پوپوف با اشاره به مناطق جدايي‌طلب در اوكراين كه صدها هزار نفر از آنها شهروندي روسيه دريافت كرده‌اند، گفت: «فكر مي‌كنم كه اكثر مردم روسيه تنها در صورتي موافق حمله به اين مناطق خواهند بود كه بدانند ما قصد داريم از مردم روسيه كه در اين مناطق زندگي مي‌كنند، دفاع كنيم.»