نقش بي‌ثبات‌كننده تركيه يا سياست توسعه‌طلبانه يونان؟
محمود فاضلي
تنش ميان دو رقيب سنتي در مديترانه در عرصه سياسي و نظامي و در زمينه «تحديد فلات قاره، وسعت حريم دريايي و هوايي، حاكميت جزاير و جزاير صخره‌اي كه توسط معاهدات معتبر بين‌المللي به يونان واگذار نشده، نقض رژيم غيرنظامي‌سازي جزاير شرق اژه توسط يونان و مساله مناطق اطلاعات پروازي (FIR)، ناوتكس و عمليات جست‌وجو و نجات (SAR) » همچنان ادامه دارد. فشار اتحاديه اروپا به تركيه نيز به طرق مختلف ادامه داشته و در آخرين اجلاس شوراي امور عمومي اتحاديه اروپا كه در بروكسل برگزار شد، از تركيه دعوت شد به تهديد و اقداماتي كه به حسن همجواري لطمه مي‌زند خاتمه داده و اقدام به عادي‌سازي روابط با جمهوري قبرس كرده و به حقوق حاكميتي تمامي كشورهاي عضو اتحاديه اروپا احترام بگذارد.
دندياس وزير خارجه يونان از جمله شخصيت‌هاي تندرو دولت كه دايما سياست‌هاي تركيه را مورد انتقاد قرار مي‌دهد، مدعي است: «سياست خارجي دولت يونان سهم تعيين‌كننده‌اي در توقف تركيه در ميدان داشته است. اتحاديه اروپا و غرب را در مورد مساله تركيه كنار خود حساس كرديم. تركيه در تلاش براي عادي‌سازي روابطش با اروپا و غرب با ما روبه‌رو نيست بلكه با «اقدامات غيرقانوني، تهديد جنگ عليه يونان، امتناع از پيوستن به كنوانسيون ملل متحد در مورد حقوق درياها، توافق‌نامه غيرقانوني خود با ليبي، زير سوال بردن حاكميت جزاير يوناني، با تعرض به حريم هوايي و دريايي يونان و با انحراف از حقوق بين‌المللي» مواجه است.
طرف يوناني بر اين باور است دوران تاكتيك انجام اقدام غيرقانوني و سپس انجام مذاكره در مورد اقدام غيرقانوني جهت كسب امتياز قانوني گذشته است. اين در مورد قبرس هم صدق مي‌كند، فكر مي‌كنم زمان تغيير مسير براي تركيه فرا رسيده تا مردم ما در امنيت و صلح زندگي كنند. وزير خارجه يونان كه «نقش بي‌ثبات‌كننده» تركيه در مديترانه را مورد انتقاد قرار مي‌دهد، بر اين باور است كه «تركيه فعلي عامل بي‌ثبات‌كننده در مديترانه است و اعلام تهديد جنگ عليه يونان نمونه بارز اين واقعيت است. تركيه تنها كشور جهان است كه كشور ديگري را تهديد به جنگ مي‌كند و براي حقوق بين‌المللي درياها احترام قائل نيست.»
وزير خارجه يونان حتي در ديدار با وزير خارجه اسپانيا نگراني خود نسبت به قصد احتمالي اسپانيا جهت تقويت همكاري نظامي اين كشور با تركيه را چنين ابراز كرد: «در اين ديدار نگراني خود از قصد احتمالي اسپانيا جهت تقويت همكاري نظامي خود با تركيه را ابراز و تصريح كردم كه از سال 2008 با موضع مشترك 944 مورخ 8 دسامبر شوراي اتحاديه اروپا پيرامون تعيين مقررات مشترك در مورد كنترل صادرات فناوري نظامي، كشورهاي عضو اتحاديه به‌عدم صادرات تسليحات و فناوري نظامي، كه ممكن است براي اقدامات تهاجمي يا بي‌ثبات كردن منطقه‌اي استفاده شوند، متعهد شده‌اند. از همتاي اسپانيايي خود تضمين‌هايي دريافت كردم كه اسپانيا در چارچوب قوانين اروپا و تصميمات آن عمل كرده و خواهد كرد.»
طي هفته‌هاي اخير تركيه نيز دايما سياست‌هاي يونان را مورد انتقاد قرار داده است. وزير خارجه تركيه در پارلمان حاكميت يونان در جزاير اژه را زير سوال برد و در مورد رژيم غيرنظامي جزاير اژه اظهار داشت: «جزاير بايد غيرنظامي باشند. جزاير مشروط به حفظ رژيم غيرنظامي به يونان واگذار شدند، اما يونان در سال 1960 وقتي حزب جمهوري‌خواه خلق در تركيه در قدرت بود آن را نقض كرد. يونان نمي‌تواند حقوق حاكميتي خود بر جزايري كه نظامي كرده است را حفظ كند. چنانچه يونان به نقض رژيم غيرنظامي جزاير ادامه دهد، نمي‌تواند مدعي باشد كه حق حاكميتي بر اين جزاير دارد. در سال جاري يونان و بخش يوناني‌نشين قبرس 6 بار تلاش كردند كشتي‌هاي كشورهاي ثالث را داخل فلات قاره ما بفرستند كه مانع از آن شديم. ما براي هر گزينه‌اي آماده هستيم، اگر لازم شود در ميز مذاكره و اگر لازم شود در ميدان.»
وزير دفاع تركيه نيز در مورد بودجه 2022، يونان را به سياست توسعه‌طلبانه، نقض پيمان لوزان و خريداري تسليحات نظامي متهم كرد. به‌گفته او، در اژه و شرق مديترانه به‌علت منطق توسعه‌طلبانه و مطالبات يونان و بخش يوناني‌نشين قبرس، كه با حقوق بين‌المللي سازگاري نداشته و شامل برنامه‌هاي تسليحاتي، ايجاد به اصطلاح ائتلاف‌ها و اقدامات و لفاظي تهاجمي مي‌شوند، با مشكلاتي مواجه هستيم. در برابر انواع اقدامات ناعادلانه و غيرقانوني يونان، كه با فراخوان‌هاي ما براي گفت‌وگوي با حسن‌نيت تطابق نداشته و در نقض پيمان لوزان مي‌باشند، در ميدان و در محدوده عمل متقابل پاسخ لازم را مي‌دهيم.
نماينده دايمي تركيه در سازمان‌ملل نيز طي نامه‌اي به دبيركل، يونان را به نظامي‌سازي جزاير اژه و مطالبات حداكثري متهم كرده و توافق‌نامه يونان و مصر پيرامون تحديد مناطق دريايي بين دو كشور و همچنين حاكميت يونان بر جزاير شرق اژه را زير سوال برد. او حتي نخست‌وزير يونان را به معرفي «تصوير تحريف شده» از تحولات جاري شرق مديترانه و مساله قبرس متهم كرد. در حالي كه يونان خود را «قهرمان» حقوق بين‌المللي معرفي مي‌كند، بر نقض معاهدات بين‌المللي كه براي صلح و ثبات شرق مديترانه حياتي است، يعني مفاد غيرنظامي‌سازي پيمان‌هاي لوزان 1923 و پاريس 1947، اصرار دارد. نمونه بارز اين سياست امضاي عجولانه به اصطلاح توافق‌نامه تحديد مناطق دريايي با مصر در آستانه ازسرگيري گفت‌وگوهاي دوجانبه يونان با تركيه در آگوست 2020 بود. از نگاه ترك‌ها «بدون تشخيص درست اختلافات و بدون اراده واقعي براي حل وفصل آنها، با خطر تضعيف مكانيزم‌هاي گفت‌وگو كه براي حل وفصل اين مسائل ايجاد شده‌اند روبه‌رو هستيم. تركيه در 63 دور گفت‌وگوهاي مشورتي شركت و با رويكردي سازنده در رايزني‌هاي سياسي با يونان مشاركت دارد و به اين كار خود ادامه خواهد داد.»