محمود عباس براي نخستين‌بار در يك دهه با يك مقام اسراييل در سرزمين‌هاي اشغالي ۱۹۴۸ ديدار كرد
بازگشت سازش
شهاب شهسواري
محمود عباس، رييس تشكيلات خودگردان فلسطيني براي نخستين‌بار از سال ۲۰۱۰ به سرزمين‌هاي اشغالي ۱۹۴۸ رفت تا در منزل بني گانتز، وزير جنگ اسراييل با او ديدار و گفت‌وگو كند. اين ديدار چهار ماه پس از آن برگزار مي‌شود كه بني گانتز با سفر به كرانه باختري با محمود عباس ديدار و گفت‌وگو كرد. ديدارها ميان مقام‌هاي اسراييلي و فلسطيني از سال ۲۰۱۴ كه فرآيند گفت‌وگوهاي صلح با شكست مواجه شد، تقريبا متوقف شده بود و از سال ۲۰۱۶ با روي كار آمدن دونالد ترامپ، رييس‌جمهور پيشين امريكا و اقدامات او در به رسميت شناختن قدس به عنوان پايتخت اسراييل، تعطيل كردن دفتر نمايندگي تشكيلات خودگردان فلسطيني در واشنگتن، قطع تماس‌ها با تشكيلات، تعطيل كردن كنسولگري امريكا در قدس شرقي و قطع كمك‌هاي مالي به نهادهاي امدادرسان به فلسطينيان، روابط ميان تشكيلات خودگردان و تل‌آويو بيش از پيش دچار مشكل شده بود. با اين حال بعد از بركناري بنيامين نتانياهو از قدرت، بخشي از حكومت ائتلافي اسراييل، به رهبري حزب آبي سفيد و بني گانتز، از تقويت تشكيلات خودگردان فلسطيني به عنوان آلترناتيو براي گروه‌هاي مقاومت فلسطيني از جمله حماس حمايت مي‌كنند. هر چند در دولت ائتلاف اسراييل نسبت به اين موضوع اختلاف نظر شديدي وجود دارد و نخست‌وزير و احزاب راستگراي كابينه كاملا با اقدامات حمايت‌گرانه از تشكيلات خودگردان و درنهايت از سرگيري مذاكرات صلح، مخالفند.
اقدام كم‌سابقه محمود عباس، در دوراني كه سال‌هاست گفت‌وگوهاي صلح ميان اسراييل و فلسطين متوقف شده است، با واكنش‌هاي متعددي از سوي گروه‌هاي فلسطيني و جناح‌هاي سياسي اسراييل مواجه شده است. در حالي كه حماس ديدار سه‌شنبه شب محمد عباس با بني گانتز را محكوم كرده و آن را «خنجر به انتفاضه فلسطين» توصيف كرده است، گروه‌هاي راستگراي اسراييلي هم به‌شدت از اين ديدار انتقاد كرده‌اند. حزب ليكود، به رهبري بنيامين نتانياهو اين ديدار را سرآغاز روندي دانسته است كه خواه ناخواه «به عقب‌نشيني‌هاي خطرناك در مقابل فلسطيني‌ها» منجر خواهد شد و حزب صهيونيسم مذهبي هم اين ديدار را «برگرداندن توافق‌هاي اسلو روي ميز» تلقي كرده است. به نوشته رسانه‌هاي اسراييلي، ديدار ميان گانتز و عباس نزديك به دو ساعت و نيم در منزل مسكوني وزير جنگ اسراييل در شهرك روش هاعين طول كشيده است. در بخشي از اين ديدار دو سياستمدار تنها با هم گفت‌وگو كرده‌اند، اما در بقيه ديدار، غسان عليان، رابط عربي ارتش اسراييل و حسين الشيخ، مسوول روابط با اسراييل در تشكيلات خودگردان فلسطيني و ماجد فرج، رييس واحد اطلاعاتي تشكيلات خودگردان حضور داشتند. براساس بيانيه دفتر بني گانتز، در اين ديدار وزير جنگ اسراييل «با تاكيد بر منافع مشترك بر همكاري براي حفظ امنيت و ثبات و جلوگيري از تروريسم و خشونت» تاكيد كرده است.
بني گانتز وزير جنگ اسراييل در توييتي پس از اين ديدار اعلام كرد كه با محمود عباس در مورد اتخاذ تدابير اقتصادي و مدني و اهميت تقويت هماهنگي امنيتي ميان دو طرف گفت‌وگو كرده است. حسين الشيخ، يكي از اعضاي كميته مركزي فتح هم گفت كه محمود عباس و گانتز درباره راه‌هاي دستيابي به راه‌حل سياسي گفت‌وگو كردند. شيخ در توييتي نوشت: «در اين ديدار در مورد اهميت ايجاد افق سياسي كه منجر به راهكاري سياسي مطابق با قطعنامه‌هاي مشروع بين‌المللي شود، بحث شد.» وي افزود كه دو طرف همچنين درباره «شرايط ميداني متشنج ناشي از عملكرد شهركنشينان» بحث و گفت‌وگو كردند و در اين نشست به بسياري از مسائل امنيتي، اقتصادي و انساني پرداخته شد.
اقدامات حمايتي اسراييل از تشكيلات خودگردان
بني گانتز، ساعاتي بعد از ديدار با محمود عباس، مجموعه‌اي از گام‌هاي جديد را براي بهبود وضعيت اقتصادي تشكيلات خودگردان فلسطيني در كرانه باختري اعلام كرد. اين اقدامات شامل وام ۱۰۰ ميليون شِكلي (۳۲ ميليون دلار) به تشكيلات خودگردان از منبع درآمد مالياتي كه اسراييل به نيابت از تشكيلات خودگردان دريافت مي‌كند، مي‌شود كه قرار است به تشكيلات براي كاهش كسري بودجه كمك كند. تشكيلات خودگردان در طول سال‌هاي اخير بخش عمده‌اي از كمك‌هاي بين‌المللي خود را از دست داده است و در طول سال ۲۰۲۱ تقريبا هيچ كمك بين‌المللي از اصلي‌ترين حاميان مالي بين‌المللي دريافت نكرده است. در ديدار ماه آگوست ميان گانتز و عباس در كرانه باختري هم مبلغ ۵۰۰ ميليون شِكل ديگر (۱۶۰ ميليون دلار) به تشكيلات خودگردان فلسطيني وام داده شده بود. اسراييل همچنين وعده داده است كه وضعيت اقامت ۹۵۰۰ فلسطيني و غيرفلسطيني ساكن كرانه باختري كه مدارك اقامت ندارند، سامان دهد. برآورد مي‌شود كه ده‌ها هزار فلسطيني و غيرفلسطيني در كرانه باختري و نوار غزه بدون در اختيار داشتن مدارك هويتي و قانوني زندگي مي‌كنند. به نوشته تايمز آو اسراييل به نقل از يك منبع آگاه، گانتز به عباس وعده داده است كه تعدادي ديگر از اقدامات اقتصادي از جمله كاهش هزينه خريد سوخت و يك برنامه آزمايشي براي عبور و مرور كانتينر‌ها از پل ملك‌حسين اردن به كرانه باختري، آغاز شود.
واكنش‌ها در نوار غزه به ديدار عباس و گانتز
براساس گزارش رسانه‌ها روز چهارشنبه و در پي اعلام خبر ديدار محمود عباس، رييس تشكيلات خودگردان فلسطيني با بني گانتز، وزير جنگ رژيم اسراييل، خشونت‌هاي مسلحانه در نوار غزه شدت گرفت. براساس گزارش رويترز، دست‌كم ۳ كشاورز فلسطيني و يك اسراييلي بر اثر تبادل آتش در مرزهاي نوار غزه با مناطق اشغالي ۱۹۴۸ زخمي شده‌اند. هنوز هيچ يك از گروه‌هاي فلسطيني مسووليت تيراندازي در مرزهاي غزه را بر‌عهده نگرفته‌اند. اوضاع امنيتي در مرزهاي غزه با مناطق اشغالي ۱۹۴۸ از زمان جنگ ۱۱ روزه در ارديبهشت سال جاري، آرام بود. ديدار محمود عباس با بني گانتز باعث شد كه بار ديگر درگيري مسلحانه در مرزهاي نوار غزه از‌سر گرفته شود. به تازگي گروه‌هاي فلسطيني هشدار داده‌اند كه اگر اسراييل به تعهداتش براي كمك به بازسازي آسيب‌هاي نوار غزه از چهار جنگ گذشته عمل نكند، بار ديگر به تدريج حملات از نوار غزه به شهرك‌هاي يهودي در سرزمين‌هاي اشغالي از‌سر گرفته مي‌شود. حازم قاسم، سخنگوي حماس در واكنش به ديدار ميان محمود عباس و بني گانتز در حساب كاربري خود در شبكه اجتماعي توييتر نوشته است: «ديدار محمود عباس، رييس تشكيلات خودگردان فلسطين با بني گانتز، وزير جنگ رژيم صهيونيستي از سوي همه ميهن‌پرستان محكوم و مردود است و با روحيه ملي مردم فلسطين زاويه دارد. اين نشست همزمان با حمله شهركنشينان به مردم ما در كرانه باختري برگزار شد كه بر بار جنايت رهبري تشكيلات خودگردان مي‌افزايد و خنجري به انتفاضه در كرانه باختري اشغالي محسوب مي‌شود.» اين سخنگوي حماس ادامه داد: «اين رفتار رهبري تشكيلات خودگردان، شكاف سياسي فلسطين را عميق‌تر مي‌كند، اوضاع فلسطين را پيچيده‌تر مي‌كند، برخي طرف‌هاي منطقه را كه مي‌خواهند روابط‌شان را با اشغالگر عادي‌سازي كنند، تشويق مي‌كند و موضع فلسطين را كه عادي‌سازي را رد مي‌كند، تضعيف مي‌كند.»
انتقادات سياستمداران اسراييلي از بني گانتز
سياستمداران راستگراي اسراييلي، چه از احزاب اپوزيسيون دولت و چه از احزابي كه در ائتلاف حاكم حضور دارند به شدت از ميزباني بني گانتز از محمود عباس انتقاد كرده‌اند. تلاش بني گانتز براي ديدار با محمود عباس، تابستان امسال هم با جنجال‌هايي همراه بود و گفته مي‌شد كه وزير جنگ بدون موافقت نخست‌وزير، نفتالي بنت اين ديدار را انجام داده است. به نوشته تايمز آو اسراييل ديدار اخير هم با اعتراض نفتالي بنت مواجه شده است. تعدادي از وزراي كابينه ائتلافي حاكم نيز به گانتز تذكر داده‌اند كه فردي كه با او ديدار مي‌كند، همان فردي است كه پرونده جنايات جنگي عليه گانتز را در دادگاه كيفري بين‌المللي دنبال مي‌كند. راديو كان اسراييل در گزارشي بدون نام بردن از منبع خبر مدعي شده است كه نفتالي بنت، نخست‌وزير از قصد بني گانتز براي ميزباني از عباس خبر داشته است اما «از عزم گانتز براي انجام اين ديدار انتقاد كرده و نسبت به قصد گانتز براي ميزباني از عباس در خانه‌اش ابراز انزجار كرده است.» بنت كاملا با ازسرگيري مذاكرات صلح با فلسطينيان مخالف است و تاكنون شخصا از انجام هر ملاقاتي با عباس خودداري كرده است. زعي الكين، وزير مسكن كابينه رژيم اشغالگر كه از حزب راستگراي اميد نو، به رهبري گيدعون سعر در كابينه حضور دارد، روز چهارشنبه به يك راديوي اسراييلي گفته است كه اين ديدار از قبل به اطلاع كل كابينه نرسيده بود. اين مقام رژيم اسراييل گفته است: «من شخصا حاضر نبودم فردي را كه حقوق قاتلان اسراييلي‌ها را پرداخت مي‌كند و قصد دارد كه در دادگاه لاهه افسران عاليرتبه ارتش اسراييل را از جمله ميزبانش، زنداني كند، به خانه‌ام دعوت كنم.» يوآز هندل، يك عضو ديگر حزب اميد نو به راديو كان گفته است كه هر چند روابط ميان تل‌آويو و رام‌الله وجود دارد اما او شخصا حاضر به انجام چنين ديداري نمي‌شد. او مدعي شده است، محمود عباس «همچنان يك انكارگر هلوكاست است كه بازي دوگانه عجيبي را همچنان پيش مي‌برد.» سه‌شنبه شب، بلافاصله بعد از اعلام ديدار گانتز و عباس، حزب اپوزيسيون ليكود با صدور بيانيه‌اي به‌شدت از اين ديدار انتقاد كرد. در اين بيانيه آمده است: «يك دولت اسراييلي فلسطيني تحت سلطه بنت بار ديگر در حال باز گرداندن عباس و فلسطيني‌ها به مركز توجه است.» در ادامه اين بيانيه آمده است: «دير يا زود شاهد عقب‌نشيني‌هاي خطرناكي در مقابل فلسطيني‌ها خواهيم بود.» حزب راستگراي افراطي صهيونيست مذهبي نيز با صدور بيانيه‌اي هشدار داده است كه اين اقدامات باعث تكرار توافق‌هاي اسلو در دهه ۱۹۹۰ خواهد شد. در اين بيانيه آمده است: «بنت و دولت چپ‌گرايش در حال بازگرداندن توافق‌هاي اسلو سر ميز هستند. ۱۰ سال تلاش جناح راست باعث شد كه عباس كاملا جايگاهش را از دست بدهد و در جهان عنصر نامطلوب شود و تجزيه سرزمين و ايجاد يك حكومت تروريستي در قلب سرزمين اسراييل را از روي ميز حذف كرده بود.»