دومين گفت‌وگوي رهبران ايالات متحده و روسيه در ماه دسامبر به صحنه زورآزمايي ديپلماتيك دو رهبر تبديل شد
تهديد پوتين به قطع كامل روابط با امريكا
بايدن: روسيه به اوكراين حمله كند، غرب قاطعانه واكنش نشان مي‌دهد
محمدحسين لطف‌الهي
مقام‌هاي روسي مي‌گويند ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه در گفت‌وگوي تلفني با جو بايدن، رييس‌جمهور ايالات متحده به او هشدار داده است كه اگر امريكا به دليل اختلافات پديد آمده بر سر بحران اوكراين درصدد اعمال تحريم‌هاي جديد يا تشديد تحريم‌ها برآيد، اين اقدام ممكن است واشنگتن و مسكو را به سوي «قطع كامل روابط» هدايت كند.
در شرايطي كه نشانه‌هايي از فروكاسته شدن از شدت بحران در مساله اوكراين- عقب‌نشيني 10 هزارنفر از نيروهاي روسيه از مرز اوكراين و توافق مسكو و واشنگتن براي آغاز گفت‌وگوها در دهم ژانويه - ديده مي‌شود روز پنجشنبه روساي جمهور دو كشور بيش از 50دقيقه به صورت تلفني با يكديگر گفت‌وگو كردند. يوري اوشاكوف، مشاور سياست خارجي پوتين درباره اين ديدار به خبرگزاري اينترفكس مي‌گويد: «در اين ديدار كه به درخواست رييس‌جمهور روسيه برگزار شده بود و دومين گفت‌وگوي مستقيم رهبران دو كشور به حساب مي‌آيد، پس از تهديدهاي بايدن مبني بر آمادگي امريكا و كشورهاي اروپايي براي اعمال تحريم‌هاي گسترده عليه روسيه در صورت تجاوز نظامي اين كشور به اوكراين، ولاديمير پوتين هشدار داد كه اعمال هر تحريم جديدي عليه روسيه در نتيجه بحران اوكراين ممكن است واشنگتن و مسكو را به سوي قطع كامل روابط هدايت كند.» به گفته او، ولاديمير پوتين به بايدن گفته چنين اقدامي از سوي امريكا «يك اشتباه بزرگ» خواهد بود كه فرزندان‌مان در آينده نيز از آن به عنوان اشتباه ياد خواهند كرد. پوتين اضافه كرده است كه «اشتباهات مشابه زيادي در طول 30 سال گذشته انجام گرفته و بنابراين توصيه مي‌شود يك بار ديگر چنين اشتباهي را تكرار نكنيد.»
جزييات تحريم‌هايي كه ايالات متحده و كشورهاي غربي عليه روسيه در صورت تجاوز به خاك اوكراين در نظر گرفته‌اند هنوز به صورت دقيق مشخص نيست اما يكي از آنها احتمالا مي‌تواند قطع دسترسي اين كشور به سيستم انتقال بين‌المللي و بين بانكي پول موسوم به سوييفت باشد. پارلمان اتحاديه اروپا ماه آوريل گذشته قطعنامه‌اي غيرالزام‌آور را تصويب كرد كه در آن بر قطع دسترسي روسيه به سيستم بين‌المللي سوييفت در صورت تجاوز به خاك اوكراين تاكيد شده است.
روسيه در هفته‌هاي اخير با استقرار نزديك به 100 هزار نفر نيروي نظامي در مرز با اوكراين، از ايالات متحده و ناتو درخواست كرده بود كه از تهديد مرزهاي غربي روسيه دست بردارند و پيشروي ناتو به سوي شرق متوقف شود. تحليلگران غربي مي‌گويند ولاديمير پوتين هنوز درباره حمله نظامي به اوكراين تصميم نهايي را اتخاذ نكرده اما معتقدند استقرار نظاميان روس در مرزهاي جنوبي غربي اين كشور باعث شده روسيه دست برتر را در گفت‌وگوها با امريكا و ناتو پيدا كند.
دو منبع امريكايي به خبرنگاران گفته‌اند كه بايدن نيز در اين گفت‌وگو براي همتاي روسي خود «روشن ساخته در صورتي كه روسيه تهاجم نظامي به اوكراين را آغاز كند، ايالات متحده و متحدانش قاطعانه پاسخ خواهند داد.» مقام‌هاي امريكايي تأكيد دارند كه بر خلاف همتايان روس خود مايل نيستند مذاكره را به عرصه عمومي بكشانند اما روشن است كه هر دو طرف تمايل دارند پيش از مذاكراتي كه 10 ژانويه در ژنو آغاز خواهد شد و سپس با همراهي ناتو و اوكراين در بروكسل و وين ادامه خواهد يافت فضاي رسانه‌اي را به نفع خود شكل دهند.»
جن ساكي، سخنگوي كاخ سفيد روز پنجشنبه در بيانيه‌اي تأكيد كرد كه جو بايدن در اين تماس حمايت خود را از ديپلماسي، كه از اوايل سال آينده ميلادي (ماه آينده) با گفت‌وگوي دوجانبه ثبات راهبردي، شوراي ناتو- روسيه و سازمان امنيت و همكاري در اروپا آغاز مي‌شود، اعلام كرده است.
به گفته مقام‌هاي امريكايي، ولاديمير پوتين در طول اين گفت‌وگو بارها ايالات متحده و كشورهاي عضو ناتو را به استقرار تسليحات تهاجمي در نزديكي مرزهاي روسيه و تهديد كردن امنيت ملي اين كشور متهم كرده است. روزنامه نيويورك تايمز در اين باره مي‌نويسد: «در ابتدا به نظر مي‌رسيد منظور پوتين تجهيزات نظير موشك‌هاي ضد تانك جاولين و ساير تجهيزات سبكي است كه از سوي امريكا و ناتو در اختيار اوكراين قرار گرفته است اما تكرار چندباره اين نگراني نشان داد كه در اصل ولاديمير پوتين به موشك‌هاي ميان برد هسته‌اي استقرار يافته در اروپا اشاره مي‌كند. بر اساس پيمان «منع موشك‌هاي هسته‌اي ميان‌برد» (INF) كه در سال ۱۹۸۸ به امضاي رونالد ريگان، رييس‌جمهوري امريكا، و ميخاييل گورباچوف، رهبر اتحاد جماهير شوروي، رسيد دو طرف متعهد شدند از توسعه، توليد و استقرار موشك‌هاي كروز يا بالستيك زميني با برد بين ۵۰۰ تا ۵۵۰۰ كيلومتر خودداري كنند. مقام‌هاي امريكا در سال‌هاي اخير بارها روسيه را به نقض اين پيمان متهم كرده بودند و دونالد ترامپ، رييس‌جمهور پيشين ايالات متحده در سال 2019 اعلام كرد كه واشنگتن از اين توافق خارج خواهد شد. برخي مقام‌هاي امريكايي بر اين باورند كه نگراني پوتين درباره اين موشك‌ها مي‌تواند زمينه را براي پيشرفت گفت‌وگوهاي ثبات استراتژيك فراهم كند چرا كه امريكا نيز تمايلي به توسعه ناوگان موشكي خود در اروپا ندارد.
روسيه خواستار ارايه تضمين از سوي ناتو و ايالات متحده است. براساس پيش‌نويس دو سندي كه در روزهاي گذشته از سوي وزارت امور خارجه روسيه منتشر شد، ناتو بايد متعهد شود كه به سمت شرق گسترش نمي‌يابد و اوكراين نبايد به اين ائتلاف بپيوندد. در اين پيش‌نويس بندي وجود دارد كه عنوان مي‌كند، كشورهايي كه عضو ناتو هستند بايد از انجام هرگونه فعاليت نظامي در خاك اوكراين، همچنين ساير كشورهاي اروپاي شرقي، در قفقاز جنوبي و در آسياي ميانه خودداري كنند. همچنين در متن پيش‌نويس تاكيد شده طرف‌ها براي حمله به يكديگر نبايد از خاك ساير كشورها استفاده كنند.
واشنگتن پست نوشته يك مقام آگاه امريكايي روز چهارشنبه به خبرنگاران گفته بود «با اينكه روسيه هنوز تصميم به حمله به اوكراين نگرفته اما در ماه آينده (ژانويه) بالاخره تصميم نهايي خود را خواهد گرفت يا حمله خواهد كرد يا سناريوي حمله به اوكراين را كنار خواهد گذاشت.» روس‌ها اما همواره اين اتهام را رد كرده‌اند و رييس‌جمهور روسيه با اينكه استفاده از گزينه نظامي بر دفع تهديدهاي ناتو را رد نكرده تأكيد دارد كه مسكو تصميمي براي حمله به اوكراين ندارد.
به رغم آسيب‌هايي كه از سال 2014 به اين سو بر پيكره اقتصاد روسيه وارد آمده ولاديمير پوتين اعتماد به نفس زيادي براي تقابل با غرب دارد: او پيش‌تر توانسته بود شبه جزيره كريمه را اشغال كند و اطمينان دارد نه ايالات متحده و نه كشورهاي عضو ناتو در صورت حمله نظامي روسيه به اوكراين، حاضر به اعزام نيرو به اين كشور و دفاع از اوكراين نيستند. ساموئل چاراپ تحليلگر مسائل امنيتي در موسسه رند مي‌گويد: «اصلي‌ترين چالش براي ايالات متحده و غرب اين است كه روسيه اسلحه را به سوي سر اوكراين نشانه گرفته و از غرب مي‌خواهد امتياز بدهد.»
تحليلگران گمانه زني‌هاي زيادي درباره اهداف اصلي ولاديمير پوتين از استقرار ده‌ها هزارنفر از نيروهاي نظامي روسيه در نزديك خاك اوكراين مطرح مي‌كنند اما در واقعيت به نظر مي‌رسد مسكو مي‌خواهد با بي‌ثبات كردن شرايط اوكراين زمينه را براي سقوط دولت ولاديمير زلنسكي و روي كار آمدن دولتي مخالف غرب در اوكراين فراهم كند كه اين دولت جديد دوستي با مسكو را به اتحاد با غرب ترجيح دهد.
روسيه موشك‌هاي مافوق صوت را از ناوچه و زيردريايي شليك كرد
خبرگزاري اينترفكس روز جمعه اعلام كرد ناوگان شمال روسيه حدود 10 موشك كروز مافوق صوت جديد Tsirkon (زيركان) را از يك ناوچه و دو موشك ديگر از يك زيردريايي شليك كرده است. ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه، اين سلاح را به عنوان بخشي از نسل جديد سيستم‌هاي تسليحاتي بي‌رقيب ستود. پوتين اين آزمايش موشكي را «رويداد بزرگي در تاريخ كشور» خواند و افزود كه اين «گامي اساسي» در افزايش توان دفاعي روسيه است. با اينكه برخي كارشناسان غربي توان تسليحات جديد روسيه را زير سوال برده‌اند اما تركيب سرعت، قدرت مانور و ارتفاع موشك‌هاي مافوق صوت روسيه رديابي و رهگيري آنها را دشوار مي‌كند. گفتني است پوتين مجموعه‌اي از سلاح‌هاي مافوق صوت جديد را در سال ۲۰۱۸ معرفي كرد و گفت اين سلاح‌ها مي‌توانند تقريباً به هر نقطه از جهان ضربه بزنند و از سپر موشكي ساخت ايالات متحده فرار كنند.