شيرآهن كوه‌مرد
حميدرضا ميرزاده
اميرخان آهني رفت. از قديمي‌ترين اسامي در حوزه حفاظت حيات‌وحش كه نامش به نام ذخيره‌گاه زيستكره توران گره خورده است. خان جزيي از نامش بود و توانايي‌اش در مديريت زيستگاهي حساس همچون «خارتوران»، خان نامش را پرمسما كرد. خودش مي‌گفت كه اولين‌بار در دهه ۱۳۴۰ با «تاريوردي فرمانفرماييان»، دايي كوچك اسكندر فيروز آشنايي داشت و به عنوان شكارچي و بلد محلي تاريوردي را در شكار همراهي مي‌كرد. با تاسيس كانون شكار ايران و روشن شدن اهميت خارتوران به عنوان زيستگاهي كه چندين گونه جانوري را در خود جاي داده بود، به پيشنهاد تاريوردي، اميرخان آهني در سال 1345 به عنوان شكاربان منطقه به استخدام كانون شكار در مي‌آيد و وظيفه‌اش آن بوده كه جلوي شكارچيان غيرمجاز را بگيرد. قوچ و ميش، كل و بز، آهو، جبير و گورخر مهم‌ترين هدف شكارچيان غيرمجاز منطقه بوده كه تنها كسي كه خودش شكارچي بوده و انگيزه‌ها و راه‌ها و روش‌هاي ورود به منطقه را مي‌دانسته مي‌توانسته جلوي شكارچيان غيرمجاز را بگيرد. اميرخان كه قلعه آبا و اجدادي‌اش در «كلاته دلبر» در حاشيه منطقه قرار داشته و به گفته خودش از ۱۵سالگي شكار مي‌كرده، بهترين فرد براي حفاظت اين منطقه بود و ۳۲ سال به همراه محيط‌باناني همچون «احمد عجمي» يك نفس از منطقه حفاظت كرد؛ محيط‌باناني كه هركدام حال وزنه‌هاي حفاظت از منطقه‌اي حساس همچون توران هستند. اگر امروز آهو و جبير و قوچ و ميش و حتي پلنگ و يوزي در توران مانده، همه‌اش از همت اميرخان و محيط‌باناني است كه سال‌ها از پي سال‌ها و نسل در نسل حافظ‌شان بوده‌اند.
حالا اميرخان آهني رفته و حتي در اين سال‌هاي آخر به دليل بيماري توانايي تحركي و حضور در توران را نداشت. اما ردپاي او و همكاران كهنه‌كارش هنوز در توران ديده مي‌شود. دقيقا همان زمان كه مي‌شنويم تنها سه زيستگاه گورخر در كشور باقي مانده. يكي «بهرام‌گور» استان فارس، ديگري «كوير» استان سمنان كه همين دو سال قبل برنامه معرفي مجدد گونه به آن انجام شد و ديگري «توران»، جايي كه تا همين چند دهه قبل، شكار گورخر براي مصرف گوشت و تهيه روغن بسيار مرسوم بود. يا همان زمان كه مي‌شنويم پرتراكم‌ترين جمعيت يوزپلنگ آسيايي در كشورمان، به منطقه توران تعلق دارد. زيستگاهي كه هر سال شواهد محكمي از وجود زادآوري يوزپلنگ در آن به دست مي‌آيد.
اگرچه كارشناسان پژوهش مي‌كنند، مديران برنامه‌ريزي مي‌كنند و سياستمداران تصميم مي‌گيرند، اما آن كساني كه پژوهش‌ها و برنامه‌ها و تصميم‌ها را در حوزه حفاظت زيستگاه‌ها اجرا مي‌كنند، محيط‌بانان هستند. آنها هستند كه كمتر نامي از آنها مي‌شنويم، مگر در وقايع تلخي همچون درگيري‌ها يا معدود اتفاقات ديگري نام محيط‌بانان در اخبار و رسانه‌ها مي‌آيد. ولي آنچه مي‌ماند، زحمت و تلاش محيط‌باناني است كه در سرما و گرما در طبيعت حاضرند و تاثير كارشان را نيز معمولا آيندگان مي‌بينند. شيرآهن كوه‌مرداني كه ما و نسل‌هاي آينده به آنها مديونيم. اميرخان آهني يكي از آنها بود؛ يكي از تاثيرگذارترين‌هاي‌شان. روحش شاد.