يك ديدار و دو روايت، مكرون و پوتين اوكراين را براي اجراي توافق مينسك تحت فشار خواهند گذاشت؟
«با اين توافق كنار بيا، زيباي من»
محمد‌حسين لطف‌الهي
امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه روز سه‌شنبه سفر به روسيه و ديدار با ولاديمير پوتين را سفري موفقيت‌آميز توصيف كرد و مدعي شد در اين سفر توانسته به اهداف مدنظر خود دست پيدا كند. به فاصله كوتاهي از اين اظهارنظر اما مشخص شد صحبت‌هاي مكرون چندان با واقعيت آنچه در كرملين گذشته منطبق نيست. شواهد نشان مي‌دهد نتيجه‌بخش بودن سفر مكرون به روسيه و اوكراين، مشروط به موفقيت او در اقناع كي‌يف براي پذيرش برخي موارد مدنظر روسيه خواهد بود.
زماني كه رهبران روسيه و فرانسه پس از نشست 5ساعته درباره بحران اوكراين در نشست خبري حاضر شدند، به نظر نمي‌آمد كه اين ديدار دستاورد ملموسي با خود به همراه داشته باشد اما فرانسوي‌ها تلاش داشتند تا روايتي متفاوت از اثربخشي سفر رييس‌جمهور اين كشور به مسكو ارايه دهند. براساس روايتي كه ديپلمات‌هاي فرانسوي ارايه مي‌دادند مكرون موفق شده بود با ميانجي‌گري ميان روسيه و اوكراين، شرايط را براي جلوگيري از افزايش تنش‌ها و آغاز درگيري نظامي ميان اين دو كشور فراهم كند. روزنامه فايننشال‌تايمز دوشنبه شب در گزارشي به اين مساله پرداخت و ديگر رسانه‌ها نيز براساس متني توجيهي كه دولت فرانسه به آنها ارايه كرده بود، همين روايت را بازتاب دادند. به گزارش اي‌بي‌سي‌نيوز، در اين متن توجيهي اعلام شده بود كه ولاديمير پوتين در ديدار با مكرون متعهد شده است كه «اقدام نظامي جديدي» را در نزديكي مرز با اوكراين آغاز نكند. همچنين كرملين پذيرفته است هزاران نيروي نظامي خود را كه در بلاروس و مرزهاي شمالي اوكراين به‌سر مي‌برند پس از پايان تمرينات نظامي در اواخر ماه جاري به خاك روسيه بازگرداند. مقام‌هاي فرانسوي مدعي شده‌اند كه اين اقدامات روسيه «حركت به سوي كاهش تنش» را ميسر مي‌سازد.
براساس گزارش خبرگزاري فرانسه، امانوئل مكرون نيز هنگام ورود به اوكراين در روز سه‌شنبه روايت مشابهي را ارايه كرد. او به خبرنگاران گفت پوتين را قانع كرده تا اقدامي در راستاي افزايش تنش‌ها انجام ندهد. به گفته رييس‌جمهور فرانسه، او به پوتين «تضمين‌هاي امنيتي ملموسي» را پيشنهاد داده و اطمينان حاصل كرده است كه «افزايش تنش» در كار نخواهد بود. مكرون همچنين تاكيد كرد در اين سفر موفق شده است به «اهدافي كه تعيين كرده بود» دست پيدا كند: «براي من، قفل كردن بازي به منظور جلوگيري از تشديد تنش و باز كردن چشم‌اندازهاي جديد، هدفي بود كه محقق شده است. فرانسه اعتبار خود را تقويت كرده است.»
سخنگوي دولت در مسكو اما خيلي زود با ارايه روايتي متفاوت از نتايج اين ديدار دوجانبه ميان روساي جمهور روسيه و فرانسه، روايت فرانسوي‌ها را كمرنگ كرد؛ پذيرش هر تعهدي را از سوي پوتين نادرست خواند و صرفا از پيشنهادهايي سخن گفت كه منطقي هستند و مي‌توانند در مذاكرات احتمالي با ناتو و اروپا مبناي بحث و گفت‌وگو باشند. ديميتري پسكوف، سخنگوي كرملين گفت: «آنچه فايننشال‌تايمز گزارش كرده است احتمالا اشتباه است، زيرا در شرايط فعلي، مسكو و پاريس نمي‌توانند هيچ معامله‌اي منعقد كنند. اين به سادگي غيرممكن است زيرا فرانسه عضو اتحاديه اروپا و در حال حاضر رييس شوراي اروپايي است. فرانسه همچنين عضو ناتو است، جايگاه رهبري ندارد.» او افزود: «مايلم به شما گفته‌هاي ولاديمير پوتين را يادآور شوم كه برخي از ايده‌هاي پيشنهاد شده از سوي ماكرون براساس صحبت‌هاي او با اعضاي اتحاديه اروپا و ناتو در كي‌يف مورد بررسي قرار مي‌گيرد. ما بايد منتظر اين باشيم كه ببينيم نتايج اين گفت‌وگو به چه صورت خواهد بود. كشورهاي غربي هنوز آمادگي خود را براي در نظر گرفتن نگراني‌هاي امنيتي روسيه نشان نداده‌اند. در جريان ديدار بين روساي جمهوري روسيه و فرانسه، پوتين تاسف خود را بابت اين مساله ابراز داشت كه ناتو و امريكا پيشنهادهاي امنيتي روسيه را دست‌كم گرفته و آن‌طوركه بايد به آنها اهميتي داده نشده است.»
سي‌ان‌ان درباره ديدار مكرون و پوتين مي‌نويسد: «در‌حالي‌كه پوتين در حال آزمايش عزم غرب براي مهار روسيه است، مكرون خود را به يك بازيگر اصلي تبديل كرده و تلاش مي‌كند جاي مركل را به عنوان ميانجي اصلي اروپا و روسيه بگيرد. او در آستانه انتخابات فرانسه، تحركات خود را افزايش داده و پس از گفت‌وگوهاي تلفني متعدد با رهبر روسيه به مسكو و كي‌يف سفر كرد.» به نوشته اين شبكه خبري «مكرون كه سال 2019 تعبير مرگ مغزي ناتو را به كار برد و از ضرورت استقلال امنيتي اروپا صحبت كرد حالا اين فرصت را پيدا كرده تا در عرصه عمل راهي براي تقويت ايده‌هاي خود بيابد.»
نيويورك‌تايمز دليل روايت‌هاي متفاوت فرانسه و روسيه را «تمايل پوتين به باقي ماندن به عنوان يك راز» عنوان مي‌كند: «پوتين از اين توجهي كه به او معطوف شده لذت مي‌برد و هر بار چنين وانمود مي‌كند كه مي‌خواهد راز اقدام بعدي خود را آشكار كند اما اين كار را نمي‌كند. او از اين طريق توانسته غرب را به توجه به نگراني‌هاي امنيتي روسيه وادار كند.»
پيش از ديدار مكرون و پوتين، واشنگتن‌پست به نقل از منابع ديپلماتيك اروپايي نوشته بود هدف اصلي رييس‌جمهور فرانسه در گفت‌وگو با روسيه و اوكراين، احياي توافق 2015 موسوم به مينسك است كه براي پايان دادن به جنگ ميان جدايي‌طلباني كه از سوي روسيه حمايت مي‌شوند و اوكراين و با ابتكار فرانسه و آلمان به وجود آمد.اهميت بازگشت به اين توافق از نظر روسيه در پي اظهارات پوتين در نشست خبري مشترك با مكرون بيش از پيش آشكار شد. رييس‌جمهور روسيه در اين نشست با لحني تمسخرآميز خطاب به ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهور اوكراين گفت: «تو ممكن است اين [توافق] را دوست داشته باشي و ممكن هم هست آن را دوست نداشته باشي. با آن كنار بيا زيباي من.»مكرون پس از ديدار با پوتين، روز سه‌شنبه عازم كي‌يف شد و با ولوديمير زلنسكي رييس‌جمهور اوكراين ديدار و گفت‌وگو كرد. تحليلگران معتقدند فرانسه تلاش دارد اوكراين را راضي به پذيرش توافق مينسك كند كه آن را هم‌سو با منافع خود نمي‌داند.همزمان با اين تحولات، خبرگزاري اينترفكس به نقل از وزارت دفاع روسيه روز سه‌شنبه اعلام كرد كه 6 ناو نيروي دريايي اين كشور از مديترانه براي مانور دريايي به سمت درياي سياه حركت كرده‌اند. اين ناوها شامل «كورولف»، «مينسك» و «كالينينگراد» هستند كه سه‌شنبه به سمت بسفر حركت كردند و ناوهاي «پيوتر مورگونف»، «جورجي پوبدونوستس» و «اولنگورسكي گورنياك» روز چهارشنبه از اين تنگه عبور مي‌كنند.
ديداري با نتايج مطابق انتظار در واشنگتن
در سوي ديگر جهان، جو بايدن رييس‌جمهور ايالات متحده با اولاف شولتز صدراعظم جديد آلمان ديدار كرد و گفت كه واشنگتن و برلين به صورت هماهنگ براي مقابله با روسيه همكاري خواهند كرد. بايدن در ادامه گفت: «آلمان يكي از نزديك‌ترين متحدان امريكا است و ما در حال كار براي ايجاد بازدارندگي بيشتر در برابر اقدامات خصمانه روسيه در اروپا هستيم.» صدراعظم آلمان پيش از سفر به امريكا بار ديگر بر عدم فروش سلاح از سوي اين كشور به اوكراين، در بحبوحه تنش‌ها با روسيه تاكيد كرد. براساس روايت رسانه‌هاي امريكايي، شولتز در اين ديدار حاضر نشده برخي خواسته‌هاي امريكا نظير تحريم پروژه نورداستريم2 در صورت تهاجم روسيه به اوكراين و اعمال تحريم‌هاي گسترده در حوزه‌هاي ديگر را بپذيرد.
صدراعظم آلمان قرار است هفته آينده به اوكراين و روسيه سفر كند. اين ديدارها بعد از نشست‌هاي او با رييس شوراي اروپا و سران كشورهاي بالتيك انجام مي‌گيرد كه گفته مي‌شود جلوگيري از حمله روسيه با استفاده از روش‌هاي ديپلماتيك را هدف قرار مي‌دهد.
حاشيه‌هايي هم‌رديف متن
پوتين و مكرون هنگام ملاقات با يكديگر دست ندادند. سران كشورها در فاصله چشمگيري از يكديگر - در انتهاي مخالف ميز بيضي شكل جاي گرفتند. گفت‌وگو با كمي مشكل شروع شد، زيرا صندلي‌هاي دور ميز بيضي‌شكل فقط براي روساي جمهور آماده شده بود. پوتين خواست تا صندلي‌هايي را نيز براي مترجمان منتقل كنند. رييس دولت روسيه از اينكه صندلي براي مترجمان نبود شگفت‌زده شد و گفت: «صندلي براي مترجمان كجاست؟» مكرون با ماسك محافظ در دفتر نمايندگي كرملين حاضر شد و به زبان انگليسي احوالپرسي كرد. پوتين به زبان فرانسوي پاسخ داد: «بونسوآر». فاصله زياد ميان محل نشستن پوتين و مكرون دور ميز مذاكره، واكنش‌هاي بسياري را در ميان اروپايي‌ها در پي داشت و رسانه‌ها و خبرنگاران، تصاوير منتشرشده از اين ديدار را دستمايه طنز قرار دادند. روزنامه ليبراسيون ازجمله روزنامه‌هايي بود كه با پرداختن به اين مساله در صفحه يك به غيرعادي بودن اين فاصله اشاره كرد. واكنش اهالي رسانه نيز در اروپا به اين مساله جالب توجه بود. رابرت شرايمسلي، دبير روزنامه فايننشال‌تايمز با انتشار تصاوير ديدار روساي جمهور روسيه و فرانسه با طعنه به اندازه‌هاي ميز گفت‌وگو نوشت: «مكرون و پوتين براي حل‌وفصل مساله اوكراين بر سر بازي هاكي روي هوا توافق كردند.» فلوريان فليپوت، كانديداي انتخابات رياست جمهور فرانسه اين چينش اتاق مذاكره را «يك تحقير جديد براي مكرون» خواند و النور بردشلي، خبرنگار راديو ملي فرانسه در پاريس نوشت: «پوتين چه ميز كوچك و جمع و جوري براي ديدار با مكرون انتخاب كرده.» مايكل تنچام، استاد دانشگاه و از اعضاي انديشكده مطالعات خاورميانه نيز در كنايه‌اي به اين اتفاق نوشته است: «اين‌طوركه به نظر مي‌رسد، فاصله محل نشستن پوتين با محل نشستن مكرون بيشتر از فاصله تانك‌هاي روسي با مرز اوكراين است.»