آيا مذاكرات وين تا دو هفته ديگر به پايان مي‌رسد؟
از بيانات رسانه‌اي تا بيانيه سياسي
شهاب شهسواري
هشتمين روز از نشست دور هشتم مذاكرات احياي برجام در وين، كم خبرتر از روزهاي گذشته ادامه يافت. هر چند رايزني‌ها ميان ايران، 1+4 و امريكا در وين همچنان ادامه دارد، اما تحولات مربوط به مذاكرات بيشتر در اظهارنظرهاي رسانه‌اي مقام‌هاي كشورهاي درگير در مذاكرات مشهود بود. در حالي كه تهران اصرار دارد تعيين ضرب‌الاجل و پيش‌بيني زمان پايان مذاكرات مادامي كه امريكا در مورد خواسته‌هاي ايران عقب‌نشيني نكند، بي‌فايده است، ديپلمات‌ها و منابع رسانه‌اي در طول روزهاي اخير بيش از پيش از نزديك بودن زمان توافق در وين خبر مي‌دهند. ميخاييل اوليانف، رييس هيات مذاكره‌كننده روسيه و ژان ايو لودريان، وزير خارجه فرانسه، روز چهارشنبه از فرصت چند روزه براي پايان مذاكرات گفته‌اند.
هزينه مذاكره با امريكا و مذاكرات فرابرجامي
وزير امورخارجه جمهوري اسلامي ايران در مصاحبه‌اي اختصاصي با روزنامه بريتانيايي فايننشيال تايمز تاكيد كرده است كه مذاكره مستقيم با امريكا «هزينه هنگفتي» براي دولت ايران در پي دارد، چنين گفت‌وگوهايي را به «توافق خوب» و «تضمين‌هاي پايدار» منوط كرده است. وي با اشاره به پيشنهاد ايران براي تضمين حضور طرفها در برجام موضوع «صدور بيانيه سياسي از سوي روساي پارلمان‌ها» را به عنوان يك راه‌حل پيشنهادي مطرح كرده است. همزمان علي شمخاني، دبير شوراي عالي امنيت ملي نيز با انتشار پيامي در توييتر گفته است كه ايران «با امريكاي بدعهد و اروپاي بي‌عمل هيچ‌گونه مذاكره فرابرجامي» انجام نخواهد داد.علي شمخاني، دبير شوراي عالي امنيت ملي با انتشار پيامي در شبكه اجتماعي توييتر خود نوشت: «امريكا و اروپا در آزمون اجراي تعهدات‌شان در برجام مردود شدند. اكنون برجام براي ايران در حوزه اقتصادي و رفع تحريم‌ها به پوسته‌اي خالي تبديل شده است. با امريكاي بدعهد و اروپاي بي‌عمل هيچ‌گونه مذاكره فرابرجامي صورت نخواهد گرفت.»
نجواهاي تازه از آزاد شدن دارايي‌هاي ايران
اين اظهارنظرهاي رسانه‌اي در حالي مطرح مي‌شود كه خبرهاي تازه‌اي از لندن و سئول در مورد احتمال آزاد‌سازي برخي منابع مسدود شده ايران در اين كشورها به گوش مي‌رسد. از يك سو هيات بانكي و نفتي ايران در كره جنوبي در حال رايزني براي از سرگيري تبادلات تجاري ميان تهران و سئول به ويژه در حوزه نفتي و نحوه بازپرداخت بيش از ۷ ميليارد دلاري دارايي‌هاي بلوكه شده ايران در كره جنوبي هستند و از سوي ديگر يك روز پس از گفت‌وگو تلفني حسين اميرعبداللهيان و ليز تراس، وزراي خارجه جمهوري اسلامي ايران و بريتانيا، وزارت خارجه بريتانيا در خصوص بازپرداخت بدهي ۴۰۰ ميليون پوندي بريتانيا به ايران از «بررسي گزينه‌ها براي حل يك مساله داراي اضطرار» سخن گفته بود. همزمان با اين تحولات، روساي جمهور فرانسه و چين نيز در گفت‌وگويي تلفني از ضرورت «افزايش تلاش‌هاي مشترك براي دستيابي به توافق با ايران» گفتند.
توافق در آخر ماه فوريه؟
سه‌شنبه يك منبع نزديك به مذاكرات احياي برجام در وين به شبكه خبري الميادين گفته بود كه براي نزديك به ۹۸ درصد از مسائل باقيمانده راه‌حل‌هايي پيدا شده و پيش‌بيني كرده بود كه تا دو هفته ديگر (پايان ماه فوريه) امكان به نتيجه رسيدن مذاكرات وجود دارد. ميخاييل اوليانف، رييس هيات مذاكره‌كننده روسيه در مذاكرات وين هم دقيقا همين پيش‌بيني را از زمان لازم براي به نتيجه رسيدن مذاكرات ارايه داده بود و در گفت‌وگويي با شبكه خبري العربي تاكيد كرد: «مذاكرات همچنان زمان لازم دارد، اما نه چندان زياد.» او اضافه كرد: «مذاكرات مي‌تواند تا پايان فوريه به پايان برسد.» ژان ايو لو دريان، وزير خارجه فرانسه نيز روز گذشته در پارلمان اين كشور طي اظهارات مدعي شده كه پايان مذاكرات همچنان «مستلزم تصميم كليدي سياسي از سوي ايران» است. لودريان هم پيش‌بيني كرده است كه مذاكرات با رسيدن به توافق در وين تنها چند روز فاصله دارد.
روساي پارلمان‌ها بيانيه سياسي بدهند
حسين اميرعبداللهيان، وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران در مصاحبه اختصاصي با روزنامه انگليسي فايننشال تايمز تصريح كرد كه كنگره امريكا بايد در خصوص تعهدات واشنگتن در قبال برجام و بازگشت به اين توافق هسته‌اي، «بيانيه سياسي» صادر كند. به گزارش فارس، وي در اين خصوص توضيح داد: «اصولا، افكار عمومي در ايران نمي‌تواند حرف‌هاي رييس يك دولت را به عنوان يك تضمين بپذيرد، چه رسد به امريكا كه از برجام خارج شده است.» طبق آنچه در اين گزارش آمده است، وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران به مذاكره‌كنندگان ارشد ايران گفته است كه به طرف‌هاي غربي پيشنهاد بدهند كه «حداقل پارلمان‌هاي‌شان يا روساي پارلماني آنها از جمله كنگره امريكا به شكل يك بيانيه سياسي، تعهدات خود را در قبال اين توافق و بازگشت به اجراي برجام اعلام كنند.»
اميرعبداللهيان در ارتباط با تعهدات ايران در قبال برجام توضيح داد: «تعهدات ايران به شفافي يك فرمول رياضي است. آنچه ما قرار است انجام دهيم و نحوه راستي‌آزمايي اين اقدامات از طريق آژانس [ديده‌بان هسته‌اي سازمان ملل] كاملا روشن است. بنابراين طرف مقابل نمي‌تواند هيچ نگراني داشته باشد اما در وهله اول ما درباره تضمين‌ها [مبني بر اينكه ايالات متحده خارج نمي‌شود] همچنان نگرانيم.» اميرعبداللهيان با ابراز نااميدي تهران از موضع واشنگتن در حالي كه هفته‌ها مذاكرات در وين در خطر توقف است، گفت: «ما در اين مدت با مشكلاتي مواجه هستيم زيرا طرف مقابل فاقد ابتكار عمل جدي است.» اميرعبداللهيان در اين خصوص گفت: «اين چيزي نيست كه ما به دنبال آن هستيم. تحريم‌هاي يك‌جانبه و ناعادلانه ترامپ عليه شركت‌هاي حقيقي و حقوقي در ايران تحت برخي اتهامات چون برنامه موشكي ايران، موضوعات منطقه‌اي يا حقوق بشري غيرقابل قبول است. اين يكي از چالش‌هاي باقيمانده در ميز مذاكرات است.» رييس دستگاه ديپلماسي ايران در ارتباط با سيگنال‌هاي مقام‌هاي امريكايي درباره مذاكرات مستقيم با نمايندگان جمهوري اسلامي ايران گفت كه مقام‌هاي امريكايي «پيام‌هاي زيادي» براي مذاكرات مستقيم با ايران ارسال كرده‌اند، اما ايران تمامي اين پيشنهادها را رد كرده است. اميرعبداللهيان در اين خصوص گفت: «پاسخ نهايي ما به امريكايي‌ها و واسطه‌ها اين بود: هرگونه گفت‌وگو، تماس و مذاكره مستقيم با ايالات متحده هزينه‌هاي بسيار هنگفتي براي دولت من خواهد داشت.» وي سپس با اشاره به اين موارد تصريح كرد: «اگر چشم‌انداز روشن و اميدواركننده‌اي براي دستيابي به يك توافق خوب با تضمين‌هاي پايدار پيش روي خود نداشته باشيم، آماده ورود به روند مذاكرات مستقيم با امريكا نيستيم.»
سفر ضد ايراني رييس مجلس نمايندگان امريكا به اسراييل
نانسي پلوسي در راس يك هيات بلندپايه پارلماني به سرزمين‌هاي اشغالي فلسطين سفر كرده است. پلوسي كه در اين ديدار علاوه بر ديدار با نمايندگان كنست اسراييل با وزير جنگ و نخست وزير اين رژيم هم ديدار كرد، اظهارات بسيار تندي را عليه ايران مطرح كرده است. اين ديدار درست يك روز بعد از آن انجام مي‌شود كه هياتي از اسراييل براي رايزني با هيات‌هاي 1+4 و امريكا به وين پايتخت اتريش سفر كرده بود. به گزارش تايمز آو اسراييل، نانسي پلوسي، در ديدار با نمايندگان كنست رژيم اسراييل در اظهاراتي توهين‌آميز عليه ايران گفته است: «ما در كنار يكديگر در جريان نبرد عليه تروريسمي كه از سوي ايران صادر مي‌شود چه در چارچوب منطقه‌اي و چه در چارچوب توسعه برنامه هسته‌اي هستيم. تهديد هسته‌اي ايران يك تهديد جهاني است. يك تهديد عليه كل جهان است.» پلوسي در هنگام مذاكرات هسته‌اي منتهي به برجام از هواداران اين توافق بود، اما در سفر اخير به اسراييل اظهارات ضدايراني تندي را بيان كرده است. اين مقام ارشد حزب دموكرات ادامه داد: «نزديكي اسراييل به ايران، نگراني براي همه ما و مسووليتي سنگين بر عهده ماست.» در سفر پلوسي به سرزمين‌هاي اشغالي نمايندگان ارشد دموكرات از جمله آدام شيف، تد دوچ، باربارا لي، بيل كيتينگ، اريك سوال‌ول، رو خانا و اندي كيم او را همراهي مي‌كنند. ميكي لوي، رييس كنست اسراييل هم با تكرار اتهام‌زني‌هاي اين رژيم عليه ايران گفت: «ايرانيان ملتي تروريست هستند كه هر اقدام‌شان با هدف آتش‌افروزي و تخريب در گوشه و كنار جهان انجام مي‌شود. ما حمايت قاطع ايالات متحده از اسراييل در تمام تاريخ را به ياد داريم. ما همه در كنست اسراييل جمع شده‌ايم تا اين پيام واحد را به برسانيم كه نبايد به ايران اجازه داد تا ظرفيت هسته‌اي در اختيار داشته باشد.»نانسي پلوسي و هيات همراهش بعد از ديدار با نمايندگان كنست، با بني گانتز، وزير جنگ رژيم اسراييل ديدار كردند. بر اساس بيانيه دفتر وزير جنگ رژيم اشغالگر، بني گانتز در اين ديدار از تعهد ايالات متحده امريكا به امنيت اسراييل تشكر كرده است. بر اساس اين بيانيه «چالش‌هاي امنيتي به ويژه تهاجمات ايران» از جمله موضوع‌هاي گفت‌وگوي دو طرف در اين ديدار بود.
بايدن همه اهرم‌هاي امريكا را از بين مي‌برد
در شرايطي كه منابع خبري و ديپلمات‌ها خبر از نزديك شدن به توافق در وين مي‌دهند، تحليلگران و مقام‌هاي دولت‌هاي مخالف با احياي برجام هم يكسره براي تخريب توافق در وين تلاش مي‌كنند. از يك سو هيات ديپلماتيك اسراييل در وين براي تخريب توافق با هيات‌هاي 1+4 و امريكا گفت‌وگو مي‌كند، از سوي ديگر رسانه‌هاي محافظه‌كار امريكايي يادداشت‌ها و تحليل‌هاي هشدار‌دهنده در مورد عواقب توافق با ايران منتشر مي‌كنند. از جمله اين تحليل‌هاي نوشته سم بوشان، مشاور وزير انرژي پيشين امريكا، ريك پري است كه در نشريه نشنال اينترست با عنوان «ايران از تلاش بايدن براي بازگشت به شرايط عادي منفعت مي‌برد» منتشر شده است. اين مقام محافظه‌كار پيشين دولت ترامپ مي‌نويسد: «مباحث در مورد برجام با شدن ادامه دارد و هيات‌هاي مذاكره‌كننده از رسيدن به مرحله نهايي سخن مي‌گويند و به نظر مي‌رسد كه امريكا همه اهرم‌هاي خود را كنار گذاشته است.» وي ادامه مي‌دهد: «ممكن است به نظر برسد كه مذاكرات در خصوص برجام نمايش اتحاد جهاني است كه با حضور نمايندگان چين، روسيه، ايالات متحده، اتحاديه اروپا، آلمان، فرانسه و بريتانيا به كمال رسيده است، اما واقعيت اين است كه اين مذاكرات شرم‌آور است. در واقع روسيه و چين تلاش‌هاي غرب براي مسووليت‌پذيري ايران مطابق نُرم‌هاي بين‌المللي را تضعيف مي‌كنند.»
اين مقام پيشين امريكايي ادامه مي‌دهد: «اگر بايدن واقعا خواهان بازگشت به شرايط عادي است، آنگاه بايد مسووليت‌پذيري، نتيجه عملكرد و حسن نيت، سرلوحه اين شرايط باشند. شخصيت‌هاي حقيقي و حقوقي ايراني و چيني كه در بازار سياه انرژي مشغول فعاليت هستند بايد واقعا با آثار تحريم‌هاي اقتصادي امريكا مواجه شوند. صرف وجود اين مبادلات تجاري در شرايطي كه مذاكرات زير سوال برجام ادامه دارد، قدرنشناسي در مقابل امريكايي‌ها از هر جناح سياسي است.» سم بوشان در پايان مي‌نويسد: «اعتبار سياست خارجي امريكا در قالب سياستگذاري‌هاي كنوني بيش از هر زمان ديگر زير سوال مي‌رود. در حالي كه امريكا احتمال استفاده از تحريم‌ها را در مقابل روسيه بررسي مي‌كند، بايد در نظر داشته باشيم كه همزمان با عدم اجراي سختگيرانه آنها عليه ديگر اعتبار اين تحريم‌ها را زير سوال مي‌بريم. در عين حال بايد به ياد داشته باشيم كه ايران را هميشه بايد بر اساس اقداماتش قضاوت كرد نه بر اساس حرف‌هايش.»
ادعاي بلومبرگ: مذاكرات وين تحت‌الشعاع نشست امنيتي مونيخ
پايگاه اينترنتي شبكه خبري بلومبرگ، چهارشنبه مدعي شده ديپلماسي در هتل كوبورگ وين بر سر برنامه هسته‌اي ايران در آستانه آغاز كنفرانس امنيتي مونيخ دچار وقفه شده است. به گزارش فارس اين پايگاه خبري همچنين گزارش داده مذاكرات رفع تحريم‌ها در وين از جمله موضوعاتي خواهد بود كه در نشست امنيتي مونيخ درباره آن بحث خواهد شد. بلومبرگ نوشته طرف‌هاي حاضر در مذاكرات وين درباره اينكه توافق در دسترس است ابراز خوش‌بيني كرده‌اند كه انعكاس اين مساله را در بازار نفت نيز مي‌توان شاهد بود. با اين حال، هنوز اختلافات مهمي در مذاكرات باقي مانده‌اند. طبق گزارش اين رسانه غربي، تمركز طرفها اكنون به سمت كنفرانس امنيتي مونيخ معطوف شده كه قرار است با حضور هياتي بلندپايه از امريكا طي روزهاي آينده برگزار شود. برگزاركنندگان اين كنفرانس مي‌گويند گفت‌وگو در خصوص احتمال حصول توافق در وين از جمله مواردي است كه در دستور كار اين نشست قرار دارد.