خطر زمين‌لرزه در تبريز

در ساعت 8 صبح سوم بهمن 1400 زمين‌لرزه‌اي به بزرگاي ۴.۴ صبح تبريز را لرزاند. مردم از اين رخداد وحشت‌زده شدند و مدارس در نوبت بعدازظهر در تبريز تعطيل شدند. در صبح چهارم بهمن زلزله مهم دوم به بزرگاي ۴.۳ تبريز را مجددا در ساعت ۶ و ۱۸ دقيقه صبح لرزاند. كانون زلزله نيز در باسمنج گزارش شد. اين زمين‌لرزه در باسمنج رخ داد.  گسل شمال تبريز يكي از خطرناك‌ترين گسل‌هاي لرزه‌خيز كشور است. دليل سابقه تاريخي لرزه‌خيزي تبريز با پهنه تلاقي روندهاي شكستگي سامانه گسل شمال تبريز با روند شمال غرب - جنوب شرق با سامانه گسله دهخوارقان - تبريز با روند شمال شرق - جنوب غرب منطبق است. به نحوي كه در تبريز يك پهنه برخورد زمين ساختي مهم مشاهده مي‌شود. چنين پهنه‌هاي برخوردي در ناحيه شمال غرب ايران، شرق تركيه و ناحيه قفقاز محل بيشتر رخداد زمين‌لرزه‌هاي مخرب اين ناحيه هستند و ريخت لرزه‌خيزي عمومي اين ناحيه با روندهاي ياد شده كنترل مي‌شود.با توجه به گسترش شهرنشيني و قرارگيري بسياري از شهرها و مناطق مسكوني ايران در پاي دامنه‌ها و قرارگيري روندهاي گسله كواترنري در مرز بين كوه و دشت در دامنه‌هاي كوهستاني مساله حريم گسلش قابل توجه و دقت مجدد است. ساخت و سازهاي كنوني در شمال و شمال شرقي شهر تبريز روي پهنه گسله صورت گرفته است . در بسياري از موارد پهنه ساخت و ساز با تسطيح ناحيه پاي دامنه (محل قرارگيري پهنه گسله) به بخش‌هاي شمالي گسل شمال تبريز رسيده، به نحوي كه اين گسل هم‌اكنون از ميان محله‌ها و شهرك‌هاي در حال احداث و به سرعت رو به گسترش يا از مجاورت آنها در شرق و شمال تبريز در باغميشه وليعصر، زعفرانيه، ائل‌گلي، رشديه، شمال‌شرق شهر تبريز در الهيه، فرشته، نصر، بارنج، باغميشه، خلعت‌پوشان، رشديه، شهيد بهشتي، كركج، مرزداران و ولي‌امر و جنوب غرب تبريز در آناخاتون، الوار عليا، خانه‌هاي سازماني نيروي هوايي، خطيب، شنب غازان (شام غازان)، شهرك امام خميني (خانه‌سازي)، شهرك راه‌آهن، قراملك، قره‌لر باغي عبور مي‌كند. ساخت و ساز بي‌رويه‌اي روي پهنه گسله در شهرك‌هاي باغميشه، ولي‌امر، يوسف‌آباد و ارم انجام شده محدوده ساخت و ساز در اين شهرك‌ها از گسل شمال تبريز فراتر رفته است. در تاريخ لرزه‌خيزي تبريز زمين‌لرزه سال ۸۵۸ ميلادي و سپس رخداد ويرانگر زلزله تبريز در ۱۰۴۲ ميلادي شاخص است. ۱۷ اكتبر ۱۰۴۲م. در نيمه شب مردم بسياري از آسيب اين زلزله كشته و زخمي شده‌اند.تا يك ماه، گاه به گاه، زمين همچنان مي‌لرزيد. زلزله ۱۲۷۲ م. در زمان پادشاهي اباقاخان فرزند هلاكو خان مغول روي داد. خواجه رشيدالدين فضل‌الله همداني وزير غازان خان و سلطان محمد خربنده (الجايتو) در مورد اين زلزله مي‌نويسد: «در شهور سنه احدي و سبعين و ستمايه در صميم زمستان به محروسه تبريز زلزله عظيم حادث شد و تا چهار ماه گاه‌گاه زمين حركت مي‌كرد.» زلزله ١٥٥٠م. در تبريز زمين لغزش‌هاي فراواني پديد آورد. تكان‌ها تا شش روز ادامه داشت . زلزله دهخوارقان - تبريز پنجم فوريه۱۶۴۱م. در سردترين روزهاي زمستان روي داد.حدود ١٢ هزار نفر كشته شدند. زلزله ۱۷۲۱م. زمين‌لرزه سخت تبريز است كه قريب به چهل و پنجاه هزار خانه خراب شد و «سواي مساجد و رباط و حمام و بازار، تخمينا به قول تبريزيان شصت هزار كس فوت شده بود، سواي مردم غريب كه از تمامي ممالك محروسه در آنجا آمده بود و از ايشان در بازار و حمام قريب به چهل هزار كس فاني شده كه مجموع صد هزار كشته شدند». آخرين زلزله ويرانگر تبريز 242 سال قبل در سال ۱۷۸۰ ميلادي در هشتم ژانويه اتفاق افتاد كه برآوردهاي موجود حاكي است بزرگاي آن 7.7 بوده است. وقوع جهت‌پذيري در صفحه گسيختگي با توجه به نزديكي به پهنه گسيختگي و تجربه زلزله‌هاي طبس ۱۳۵۷ و منجيل ۱۳۶۹ در فلات ايران و كوجائلي ۱۳۷۸ در فلات آناتولي (تركيه)، در راستاي گسل شمال تبريز نيز محتمل است . بر اثر جهت‌پذيري در صورت حمله جبهه گسيختگي به سوي شهر تبريز، اثرهاي حوزه نزديك و خرابي‌هاي گسترده، نه تنها در ساختمان‌هاي كوتاه، بلكه در ساختمان‌هاي بلند بر اثر جنبش‌هاي بادوام ظاهري كم ولي بسيار شديد با پريود بلند و با تغيير مكان افقي بسيار زياد محتمل است.