زهرابه‌هايي كه مي‌خوريم!
شينا انصاري
چطور توانستيم خودمان را قانع كنيم كه توليد غذا به كمك زهر يك ايده خوب است؟ (جين گودال)
يكي از مهم‌ترين عوامل در بروز بيماري سرطان، آلاينده‌هايي هست كه در غذاي مصرفي ما وجود دارد. زماني كه مدير دفتر پايش سازمان حفاظت محيط زيست بودم در يك كار مقطعي، قرار شد كه از «محصول» كشاورزي نمونه‌گيري شود. كار روتين دفتر، اندازه‌گيري پارامترهاي آلاينده در «خاك و آب» بود. به همين دليل نمونه‌برداري از محصول كار سختي براي همكاران محسوب مي‌شد چون پروتكل متفاوتي با اندازه‌گيري آلاينده‌ها در آب و خاك داشت. يك روز همكاران به بازار ميوه و تربار رفتند و چند محصول خريدند و بقاياي برخي از فلزات سنگين مهم و شاخص را اندازه‌گيري كردند. يادم هست چند روز بعد مسوول آزمايشگاه سراسيمه آمد با گزارش اندازه‌گيري‌ها و متحير كه چرا بعضي از پارامترها اين همه بالاست! ما اين گزارش را خيلي سريع مكتوب كرديم و به مقامات بالاتر انتقال داديم. روزهاي بعد همكاران آزمايشگاه خاك به شوخي گفتند كه با همكاران آزمايشگاه فلزات، آنچه از اين محصولات مورد آزمايش دست نخورده مانده بود را سالاد درست كرده‌اند و خورده‌اند و اگر از نتيجه خبر داشتند هيچ‌وقت آن محصولات را مصرف نمي‌كردند.
بدون تعارف ما چگونه مي‌توانيم از كيفيت مواد غذايي كه مصرف مي‌كنيم مطمئن باشيم؟ چطور ميان اين همه آلاينده‌هايي كه احاطه‌مان كرده غذاي سالم پيدا كنيم؟ مي‌گويند براي مقابله با بيماري‌ها، كمتر گوشت بخوريد و بيشتر از سبزيجات استفاده كنيد، همه آنچه آن روز در آزمايشگاه بررسي كرديم سبزي و صيفي بودند.
مطابق نظر متوليان امر ميزان مصرف سموم شيميايي در كشور ما در مقايسه با ميانگين جهاني پايين است. نكته مغفول و قابل توجه اما مصرف نامناسب آفت‌كش‌ها، استفاده از سموم نامتعارف به خصوص به دليل تحريم‌ها طي سال‌هاي اخير و رعايت نكردن فاصله زماني مجاز پس از سمپاشي تا عرضه (دوره كارنس) و در نتيجه وجود بقاياي بالاي سموم در محصولات كشاورزي به ويژه محصولات تازه خوري است. در مزارع گاه در يك دوره كشت، بر جاليز تا 15 بار سم پاشيده مي‌شود و براي اطمينان از موثر بودن، غلظت آفت‌كش را تا چندين برابر حد توصيه‌شده بالا مي‌برند. در مورد صيفي‌جات، گاه بلافاصله پس از سمپاشي، محصول برداشت و به بازار عرضه مي‌شود و ممكن است در همان روز نخست با چاشني سم به مصرف برسد. گو اينكه اگر در مبادي عرضه از اين محصولات نمونه‌برداري شود و بقاياي سموم مورد سنجش قرار گيرد، مشخص خواهد شد كه چه ميزان از اين محصولات، صلاحيت عرضه به بازار مصرف را ندارند. اين را به صرف نتايج حاصل از دفعات محدود آزمايش كه خود ناظر آن بوده‌ام مطرح نمي‌كنم؛ آزمايشات متعدد كه توسط بخش‌هاي متولي اين حوزه انجام شده بيانگر اين واقعيت است كه مي‌بايست در نوع و نحوه مصرف سموم و كودهاي شيميايي در كشور بازنگري اساسي صورت بگيرد. ايمني غذا عنصر ذاتي امنيت غذايي است و مي‌بايست در كنار توجه به خودكفايي و تامين مواد غذايي كافي و مورد نياز مردم به كيفيت و سلامت محصولات در دسترس نيز توجه كرد، در غير اين صورت با شدت و گستره‌اي بيش از امروز، شيوع انواع و اقسام بيماري‌هاي سخت و صعب‌العلاج در انتظار فرزندان‌مان خواهد بود.