آتش جنگ، قيمت نفت را سه رقمي كرد

گروه اقتصادي

با وجود اينكه طي روزهاي اخير مقامات روسي «حمله به اوكراين» را بازي رسانه‌اي اعلام و بارها آن را تكذيب كرده بودند، اما روز پنجشنبه، حمله همه‌جانبه روس‌ها به اوكراين آغاز شد تا جهان در ميانه جدال با كرونا، شاهد جنگي باشد كه بازارهاي دنيا را با نوسان بيشتري مواجه خواهد كرد. در صدر تغييرات بازارها، بيشترين نگراني پيرامون تغييرات احتمالي و افزايش قيمت در بازار انرژي است. براساس داده‌هاي رسمي قيمت نفت برنت به 101.8 دلار رسيد؛ پيش از اين و در روز پنجشنبه قيمت نفت برنت در مدت كوتاهي در كانال 105 دلاري قرار داشت كه پس از خبر احتمال آزادسازي حدود 70 ميليون بشكه از ذخاير امريكا، روند نزولي به خود گرفت. گفتني است كه قيمت نفت پس از هشت سال به بيش از 100 دلار رسيد و سه رقمي شد. شايد كمتر كسي گمان مي‌كرد در فاصله سال‌هاي 2019 تا 2022 قيمت نفت جهشي 41 دلاري داشته و مهم‌ترين دليل آن نيز بيماري و جنگ باشد. البته كه به نظر نمي‌رسد شرايط براي حمل محموله‌هاي روسي خوب باشد و برخي از نفتكش‌ها مسير خود در اقيانوس را نصفه رها كرده‌اند؛ براساس گزارش تانكرتركرز يك نفتكش روسي از مسيري كه در اقيانوس اطلس داشته، بازگشته؛ بلومبرگ روز پنجشنبه گزارش داد كه «شركت‌هاي نفتكش از بار زدن نفت روسيه سر باز مي زنند چرا كه منتظر خبر اعمال تحريم‌هاي احتمالي اروپا و امريكا بر صنعت نفت و گاز روسيه هستند. اگر امريكا تحريم‌هايي را عليه نفت روسيه اعمال كند، درآمدهاي اين كشور با كاهشي چشمگير همراه خواهد بود.» اگرچه به نظر مي‌رسد وابستگي گازي بالاي 50 درصد اغلب كشورهاي اروپايي به گاز روسيه، مي‌تواند اعمال هر تحريمي از سوي كشورهاي اروپايي را با چالش مواجه كند. پيش‌تر امريكايي‌ها براي گازرساني به كشورهاي هم‌پيمان اروپايي خود با قطر مذاكراتي را انجام داده بودند كه اين كشور عربي گفته بود به تنهايي نمي‌تواند گاز اين كشورها را تامين كند. به نظر مي‌رسد با تشديد تنش ميان روسيه و اوكراين، نگراني در خصوص احتمال مشكلاتي در بخش عرضه نفت نيز قوت گيرد و قيمت‌ها را حتي به 120 يا 130 دلار برساند. اگر اين پيش‌بيني محقق شود، ايران سهمي از اين افزايش قيمت نفت خواهد داشت و تحريم‌ها تا چه زماني قرار است فرصت‌هاي اينچنيني را از كشور بگيرند؟ 
آنچه بر بازار انرژي مي‌گذرد
حمله‌هاي همه‌جانبه روسيه به شهرهاي اوكراين از راه زمين و هوا بزرگ‌ترين حمله به يك كشور اروپايي پس از جنگ جهاني دوم است. بنابراين پربيراه نيست اگر پيش‌بيني نفت 120 و حتي 130 دلاري زماني محقق شود. از زمان حمله روسيه به اوكراين، قيمت نفت نوسانات زيادي داشته؛ از يك‌سو قيمت هر بشكه نفت برنت در روز پنجشنبه تا كانال‌هاي 105 دلار بالا رفت و پس از مدتي با انتشار خبر آزادسازي ذخاير امريكا به كانال 101 دلار كاهش يافت. پيش‌تر بلومبرگ در خبري اعلام كرده كه «بارگيري نفت روسيه از سوي شركت‌هاي نفتكش متوقف شده است چرا كه مالكان و دلالان نفتكش از ثبت درخواست براي حمل نفت روسيه به دليل عدم تعيين تكليف جنگ و تحريم از سوي امريكا و اروپاييان، سر باز مي‌زنند. نفتكش‌ها نگرانند در صورت اتخاذ رويكردي سخت‌گيرانه در برابر روسيه، مشمول جريمه‌هاي بين‌المللي شوند.» البته كه كاهش قيمت نفت به حدود 98 دلار در روز جمعه باعث شد كه ساير كشورها در خصوص اعمال تحريم بخش انرژي روسيه كمي دست به عصاتر باشند. با اين حال برخي گزارش‌هاي رسمي حاكي از آن است كه جريان صادرات انرژي به خصوص در بخش نفت براي روسيه از زمان حمله به اوكراين، كمتر شده است. پس از بخش نفت، بخش گاز نيز تحت‌تاثير تنش ميان دو كشور، افزايش قيمت داشت و روز پنجشنبه نيز 60 درصد بالا رفت اگرچه روز جمعه قدري از اين افزايش قيمت به دليل تداوم ترانزيت گاز از طريق اوكراين، تخليه شده بود. براساس آخرين گزارش‌ها روز گذشته معاملات گاز هلند كه قيمت پايه گاز اروپاست، به ۱۱۰ يورو به ازاي هر مگاوات ساعت رسيد. از آنجايي كه اروپا در چند هفته اخير با كمبود گاز دست و پنجه نرم مي‌كرد، مقامات روسيه از اين فرصت استفاده كرده تا تحريم‌هايي كه بخش انرژي روسيه را هدف قرار گرفته، بي‌اثر كرده يا مقامات اروپايي را براي اتخاذ هر تصميمي پيرامون تحريم نفت و گاز روسيه در مضيقه قرار دهند. براساس داده‌هاي رسمي كشورهاي بوسني و هرزگوين و مولداوي وابستگي 100 درصدي به واردات گاز از روسيه دارند. آلمان، ايتاليا، لهستان و فرانسه نيز بين 50 تا 24 درصد به گاز روسيه وابسته هستند. پيش‌تر آلمان پروژه خط لوله انتقال گاز نورد استريم 2 را در واكنش به حمله روسيه به اوكراين متوقف كرده بود.
نفت ايران به پالايشگاه خارجي‌ها راه مي‌يابد؟
با وجود اينكه نفت پس از مدت‌ها به قيمت‌هاي سه رقمي رسيد، اما سهم نفت ايران از اين ارقام، به دليل تحريم‌ها بسيار ناچيز بوده است. براساس اطلاعات شركت كپلر، حدود 65 تا 80 ميليون بشكه نفت كشور بر نفتكش‌هاي شناور ذخيره است. اگرچه افزايش قيمت نفت و بيم طولاني شدن تنش‌ها ميان روسيه و اوكراين باعث شده كه بسياري از كشورها به دنبال بازگشت نفت ايران به بازارها باشند، در اين راستا برخي مقامات امريكايي گزارش داده‌اند كه پيشرفت‌هاي قابل توجهي در مذاكرات حاصل شده است. البته كه اميد به حصول يك توافق در شرايطي كه يكي از طرفين برجام درگير جنگ با همسايه خود شده و كشورهاي اروپايي و امريكا نيز آن را به‌شدت محكوم كرده‌اند، شايد بر روند مذاكرات آتي تاثير بگذارد. البته كه نياز بازار به نفت به خصوص در شرايطي كه نفتكش‌ها از ثبت درخواست سفارش نفت روسيه سر باز مي‌زنند، مي‌تواند راه بازگشت نفت ايران به بازار را هموارتر كند. به خصوص اينكه به نظر نمي‌رسد اعضاي اوپك‌پلاس درصدد باشند كه توليد نفت را بيش از آنچه توافق كرده‌اند، افزايش دهند و براساس گزارش‌هاي رسمي ممكن است در ماه‌هاي آتي كه محدوديت‌هاي كرونا كمتر مي‌شود، تقاضا براي نفت نيز به دوران پيش از شيوع كوويد 19 بازگردد.  برخي از كارشناسان بر اين باورند در شرايط تنش ميان روسيه و اوكراين، ممكن است برخي از كشورها كه خريدارهاي قديمي نفت ايران بودند مانند ژاپن يا هند پيش از آنكه ذخاير نفتي‌شان به اتمام برسد و مذاكرات نيز به نتيجه برسد، نسبت به خريد نفت از كشور اقدام كنند.