جولان نژادپرستي در ميانه جنگ اوكراين

آرمين  منتظري 

اظهارات جنجالي برخي از مجريان و خبرنگاران شبكه‌هاي غربي و همچنين گزارش‌هاي برخي روزنامه‌هاي اروپايي درباره حمله روسيه به اوكراين از سوي بسياري از اتحاديه‌هاي رسانه‌اي در سراسر جهان و همچنين افكار عمومي «جهت‌دار» و «نژادپرستانه» توصيف شده است. براي مثال اتحاديه روزنامه‌نگاران عرب و خاورميانه، در بيانيه‌اي اين نوع گزارش كردن را محكوم كرده است. در بيانيه اين اتحاديه آمده است: «اين اتحاديه از هر دو تعبير نژادپرستانه‌اي مبني بر اينكه جمعيت يا كشوري «غيرمتمدن» هستند را محكوم مي‌كند. اينكه گفته شود فاكتورهاي اقتصادي جنگي را فاجعه‌بار كرده از نظر ما محكوم است. اين نوع اظهارنظرها نشان‌دهنده ذهنيت فراگير روزنامه‌نگاران غربي از عادي‌سازي تراژدي در بخش‌هاي از جهان نظير خاورميانه، امريكا، جنوب آسيا و امريكاي لاتين است. اين نوع طرز تفكر اين‌طور القا مي‌كند كه جنگ تنها در اين نقاط از جهان طبيعي و مورد انتظار است.» اين اتحاديه همچنين چنين شيوه‌اي در گزارشگري را «نژادپرستانه» خوانده است.  يكي از نخستين گزارش‌هاي نژادپرستانه، توسط چارلي دي‌آگاتا، خبرنگار شبكه تلويزيوني سي بي‌اس منتشر شد. او در گزارش زنده‌اي كه روز شنبه از اوكراين ارايه كرد، گفت: «با كمال احترام بايد بگويم اينجا كشوري مثل عراق يا افغانستان نيست كه ده‌ها سال با درگيري سر و كار داشته باشند. اينجا كشوري متمدن و نسبتا اروپايي است. البته من مجبورم كلمات را به دقت انتخاب كنم. اينجا شهري است كه در آن شما انتظار نداريد چنين اتفاقاتي رخ دهد.» بعد از اين گزارش، انتقادات گسترده‌اي از سوي رسانه‌هاي ديگر به اين نحوه گزارشگري مطرح شد. تا اينكه يك روز بعد دي‌ آگاتا روي آنتن زنده شبكه سي بي‌اس مجبور به عذرخواهي شد و افسوس خورد كه كاش آن حرف‌ها را نمي‌زد. دي آگاتا گفت: «منظورم اين بود كه اوكرايني‌ها در سال‌هاي اخير هرگز شاهد جنگي نبوده‌اند. اما واقعيت اين است كه شما نبايد جنگ‌ها را باهم مقايسه كنيد چراكه هر كدام‌شان منحصربه‌فرد هستند. اما كلماتم را به درستي انتخاب نكردم و اگر باعث ناراحتي كسي شدم، عذرخواهي مي‌كنم.»  اما دي آگاتا، تنها خبرنگاري نبود كه به چنين شيوه‌اي سخن گفت. پيتر دوبي، مجري شبكه الجزيره نيز بابت سخناني كه مطرح كرد در شبكه‌هاي اجتماعي مورد انتقاد شديد قرار گرفت. دوبي درباره پناهجويان اوكرايني كه به سمت اروپا در حركت بودند گفت: «اينها از آن دسته پناهجوياني نيستند كه از خاورميانه يا شمال آفريقا به اروپا مي‌گريزند. اينها شبيه خانواده‌هاي اروپايي هستند كه شما در همسايگي‌شان زندگي مي‌كنيد.» كمي بعد، رييس روابط عمومي شبكه الجزيره در حساب توييتر خود بابت سخنان پيتر دوبي، عذرخواهي كرد.  در نمونه‌اي ديگر، دانيل هنان، روزنامه‌نگار روزنامه تلگراف كه از روزنامه‌هاي معتبر انگليس به شما مي‌رود، با اشاره به پناهجويان اوكرايني، در گزارش خود نوشت: «آنها خيلي شبيه ما هستند و همين است كه اين داستان را شوكه‌كننده مي‌كند. جنگ ديگر فقط به سراغ كشورهاي فقير دورافتاده نمي‌رود. ممكن است براي هر كسي اتفاق بيفتد.» البته چنين اظهارنظرهايي صرفا به رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران محدود نمي‌شود. حتي معاون دادستان كل اوكراين، ديويد ساكوارليدزه، در سخناني در شبكه بي‌بي‌سي سخنان كاملا نژادپرستانه به زبان آورده و گفت: «داستان براي من خيلي احساسي است چون من اروپايي‌هايي را مي‌بينم كه چشمان آبي و موهاي بلوند دارند و كشته مي‌شوند. آنها نبايد هر روز با موشك‌هاي پوتين كشته شوند.»  داستان‌هاي مربوط به تبعيض و نژاد‌پرستي صرفا به رسانه‌ها ختم نمي‌شود. در حالي كه جنگ ميان روسيه و اوكراين در جريان است، برخي از دانشجويان خارجي كه در اوكراين مشغول تحصيل بوده‌اند و تلاش مي‌كنند از اين كشور خارج شوند، با رفتارهاي نژاد‌پرستانه مقامات امنيتي و مرزي اوكراين روبرو شده‌اند. يك دانشجويان پزشكي آفريقايي به شبكه سي‌ان‌ان گفته است كه او و ديگر دانشجويان خارجي را در ايست بازرسي بين اوكراين و مرز لهستان از اتوبوس پياده كردند. به آنها گفته شد كه كنار بايستند و اتوبوس كه تنها اتباع اوكرايني را در خود داشت به مسير خود ادامه داد. ريچل اونيگ‌پلو كه سال اول تحصيل خود را در رشته پزشكي در دانشگاه كي‌يف مي‌گذراند در شهر مرزي شهيني در 65 كيلومتري اوكراين به حال خود رها شد. او به سي‌ان‌ان گفته است: «بيشتر از 10 اتوبوس آمد و جلوي چشمان ما همه از مرز رد شدند. ما فكر كرديم كه بعد از اينكه همه اوكرايني‌ها را با خود بردند، سراغ ما هم مي‌آيند اما آنها به ما گفتند كه ما بايد پياده به سمت مرز برويم و آنها ديگر اتوبوسي ندارند كه دنبال ما بفرستند.» ريچل در تماسي تلفني با شبكه سي‌ان‌ان در حالي كه در صف مرزي براي ورود به خاك لهستان ايستاده بود به سي‌ان‌ان گفت: «بدنم از زور سرما بي‌حس شده و 4 روز است كه درست نخوابيده‌ام. در هر ايستگاه مرزي، زنان و مردان اوكرايني بر اتباع خارجي مقدم شمرده مي‌شوند. ما حتي نمي‌توانيم انتقادي بكنيم. البته تمايلي هم به انتقاد نداريم. فقط مي‌خواهم به خانه برسم.» ساكشي ليانتكار، دانشجوي هندي سال چهارم پزشكي در اوكراين نيز داستان مشابهي را براي سي‌ان‌ان تعريف كرده است. او كه از غرب اوكراين سعي كرده از مرز خارج شود، مي‌گويد: «سه ايست مرزي بود كه ما براي رسيدن به مرز بايد از آنها رد مي‌شديم. افراد زيادي در آنجا سرگردان بودند. آنها به هندي‌ها اجازه عبور نمي‌دادند.» او مي‌گويد كه مسوولان ايست‌هاي بازرسي همه يونيفرم نظامي به تن داشتند.  داستان برخوردهاي نژادپرستانه در مرز اوكراين آنقدر بازتاب داشته كه نمايندگان سه كشور آفريقايي در شوراي امنيت سازمان ملل شامل كنيا، غنا و گابن در جلسه عصر دوشنبه اين شورا در نيويورك، تبعيض و نژادپرستي عليه شهروندان آفريقايي را در مرز اوكراين محكوم كردند. مارتين كيماني، سفير كنيا در سازمان ملل عصر دوشنبه به وقت محلي گفت: در شرايط اضطراري كه هم‌اكنون در جريان است، گزارش‌هاي نگران‌كننده‌ درباره رفتار نژادپرستانه با آفريقايي‌ها و افراد آفريقايي‌تبار كه به دنبال فرار از اوكراين به سوي يك مكان امن هستند، منتشر شده است. وي تصريح كرد رسانه‌ها اين حوادث وحشتناك را پوشش مي‌دهند و چندين كشور بدرفتاري با شهروندان خود را تاييد كرده‌اند. ما شديدا اين نژادپرستي را محكوم مي‌كنيم و معتقديم كه اين نژادپرستي به روح همبستگي كه امروزه به‌شدت به آن نياز است آسيب مي‌رساند. وي افزود: بدرفتاري با مردم آفريقايي‌تبار در مرزهاي اروپا، چه با آفريقايي‌هايي كه از اوكراين فرار مي‌كنند و چه با كساني كه از درياي مديترانه عبور مي‌كنند بايد فوري متوقف شود. كارولين اوپونگ انتيري، معاون سفير غنا در سازمان ملل متحد نيز در اظهارات خود خواستار تسهيل خروج «بدون تبعيض»  از اوكراين و ارايه كمك‌هاي بشردوستانه به متقاضيان از جمله مراقبت‌هاي پزشكي مطابق با اصول انسانيت و بي‌طرفي شد. سفير سازمان ملل از كشور گابن گزارش‌هاي نژادپرستي در مرزهاي اوكراين را غيرقابل قبول خواند.  محمدو بوهاري، رييس‌جمهور نيجريه، روز دوشنبه با استناد به گزارش‌هايي مبني بر ممانعت پليس اوكراين گفت: «همه كساني كه از يك موقعيت درگيري فرار مي‌كنند، طبق كنوانسيون سازمان ملل حق عبور امن دارند و رنگ پاسپورت يا پوست آنها نبايد تفاوتي داشته باشد.» او ادامه داد: «از شواهد ويديويي، گزارش‌هاي دست اول و از كساني كه با مقامات كنسولي نيجريه در تماس بودند، گزارش‌هاي تاسف‌باري مبني بر امتناع پليس و پرسنل امنيتي اوكراين از سوار شدن به اتوبوس‌ها و قطارهايي كه به سمت مرز اوكراين و لهستان مي‌رفتند، وجود دارد.»