بيانيه انجمن اقتصاددانان ايران در دفاع از ايجاد فضايي براي فعاليت سرمايه‌هاي انساني
شايسته‌سالاري، اهرمي براي جلوگيري از خروج نخبگان و سرمايه‌ها از كشور
در شرايطي كه فشارهاي اقتصادي كمرشكني بر دوش مردم سنگيني مي‌كند و تحريم‌هاي ظالمانه غرب در دهه اخير به حداكثر خود رسيد، ضرورت تقويت همدلي، اميدواري، همبستگي و حس تعلق‌خاطر به كشور بيش از پيش احساس مي‌شود. هريك از ما به نسبت سهم و نقش خود در قبال كشور و مردم، مسوول هستيم. مبادا رفتار و تصميمات موجب نفاق، اختلاف بيشتر، دلسردي، عزلت، خروج و هر آنچه مورد هدف تحريم‌هاي ظالمانه بوده است، شود و مردم را نااميد و رويگردان كند.
انجمن اقتصاددانان ايران بنا به مسووليت اجتماعي خود تلاش دارد تا مكاني براي گفت‌وگو و تعامل فراگير باشد و با اظهارنظرهاي سياستي مختلف به صورت پيوسته مسائل مهم و مرتبط با توسعه و اقتصاد كشور را بررسي كند و به عنوان يك نهاد علمي و مدني، در كنار مردم و بخش خصوصي، براي بهبود اوضاع اقتصادي و اجتماعي كشور تلاش كند. عوامل و مولفه‌هاي مهم نهادي و غيراقتصادي بر اقتصاد و وضعيت رفاهي جامعه اثرگذار هستند كه يكي از آنها مناسبات حاكم بر شيوه به‌كارگيري نيروي كار و سرمايه و مهيا كردن شرايط مناسب براي فعاليت آنها است. بهبود محيط كسب‌وكار فقط براي به‌كارگيري سرمايه نيست بلكه براي فعاليت نيروي انساني نيز بسيار مهم است.
اصلي‌ترين عامل توليد، نيروي انساني است كه هر دو صاحبان نيروي كار و سرمايه را در بر مي‌گيرد و در واقع سرمايه چيزي غير از انباشت و تبلور تلاش‌هاي فيزيكي و فكري نيروي كار نيست. اگر شرايط و زمين بازي براي فعاليت اقتصادي مهيا نباشد يا نسبت به كشورهاي ديگر ضعف و كمبودهاي اساسي داشته باشيم، تمايل به مهاجرت و ترك كشور تشديد مي‌شود. با توجه به اينكه تحرك‌پذيري نيروي كار و سرمايه بسيار بالا و بيشتر از دهه‌هاي پيش شده است، بايد در گفتار و كردار خود بسيار حساس و محتاط بود تا عامل مهاجرت نخبگان و آسيب‌زدن به آينده كشور نشويم.
راز موفقيت كشورهاي پيشرفته به لحاظ اقتصادي، تقويت انسجام اجتماعي، سرمايه اجتماعي و شايسته‌سالاري واقعي است، در كشور ما اگرچه در تمام اسناد بالادستي و قوانين از جمله قانون اساسي بر شايسته‌سالاري و شايسته‌گزيني تاكيد شده است اما در عمل شاهد انحراف هشدار‌دهنده از آن هستيم.
اثر ناشايسته‌گزيني نه تنها بر بهره‌وري كنوني اثرگذار است بلكه اثر جبران‌ناپذير بين نسلي را موجب مي‌شود و كشور را از ذخاير و سرمايه انساني تهي مي‌كند، خانواده‌ها انگيزه‌اي براي تحصيل فرزندان خود نخواهند داشت، كودكان و جوانان با ديدن سرنوشت شايسته‌ها بي‌انگيزه مي‌شوند و از استعداد خود بهره نمي‌گيرند چرا كه سرنوشت آنها را آينه آينده خود مي‌دانند. مهاجرت نخبگان و خروج سرمايه وسوسه‌كننده يا موجب عزلت‌نشيني و خانه‌نشيني شايستگان مي‌شود.
علاوه بر اين، ناشايسته‌گزيني اثرات روحي و رواني بر جامعه تحميل مي‌كند، جامعه را سرخورده و از تلاش و تحمل سختي‌ها و دشواري‌ها باز مي‌دارد و سرمايه اجتماعي كه براي توسعه به آن نياز داريم تضعيف و تخريب مي‌شود. برخي از نمودهاي عيني شايسته‌سالاري و فراهم نمودن فضاي امن، آزاد و مناسب براي فعاليت صاحبان نيروي كار و سرمايه عبارتند از:
۱. انتخاب و گزينش مديران و مسوولان به نحوي كه تعقل و تخصص آنها مورد قبول جامعه باشد، كه تضميني براي كاهش هزينه‌هاي هنگفت و جبران‌ناپذير ناشي از تصميمات اشتباه است.
۲. انتخاب كارمندان، قضات و اعضاي هيات علمي دانشگاه‌ها به نحوي كه بيشترين بهره‌وري را در جهت تامين اهداف به همراه داشته باشد همانا دموكراسي و آزادي آكادميك و علمي، موجب رشد و پيشرفت درونزا و پايدار خواهد بود.
۳. ايجاد فضاي مناسب كار براي نيروي انساني كه شفافيت، آزادي بيان و نظر، انديشه و نقد، رقابت‌پذيري سالم، انگيزه‌زا، عدالت در فرصت‌هاي برابر و ارزيابي بر اساس بهره‌وري باشد.
۴. حفاظت از مالكيت خصوصي، ايجاد فضاي امن و كم‌ريسك براي سرمايه‌گذاري و پرهيز از دخالت‌هاي ناموجه و مداخلات هجومي، غيرقانوني، افزايش نااطميناني و شوراندن مردم و افكار عمومي عليه صاحبان سرمايه و نمايندگان بخش خصوصي به نحوي كه فضاي رقابتي تقويت شود، روال مناقصه و مزايده سالم و عاري از فساد برگزار شود و از فرار انواع سرمايه‌ها جلوگيري شود. صاحبان سرمايه زيرساخت كشور را مي‌سازند، نيازهاي كالايي و خدماتي را تامين مي‌كنند، اشتغال ايجاد و به نيروي كار دستمزد مي‌دهند، براي تامين كالاهاي عمومي ماليات مي‌پردازند و يك خدمتگزار واقعي براي مردم و نظام هستند.
۵. كيفيت نهادي و ايجاد فضاي رقابتي با به حداقل رساندن مجوزها و گزينش‌هايي كه بهره‌وري در سطح جامعه، چه براي نيروي كار و چه براي سرمايه را كاهش مي‌دهد و ايجاد انحصار مي‌كند.
۶. ايجاد فضاي گفت‌وگوي فراگير احترام‌آميز توام با ارج‌گذاري به هر كسي كه طي ساليان گذشته به كشور و مردم خدمت كرده و پرهيز از تخريب سرمايه‌هاي اجتماعي و قضاوت‌هاي احساسي و نابجا به نحوي كه شاهد احساس خوشايند و تعلق خاطر به خانواده بزرگ كشور باشيم.
۷. حاكميت قانون، برخورد عادلانه و قانون‌مدارانه منتج از عقلانيت و خرد جمعي با نيروي انساني و صاحبان سرمايه و پرهيز از دوگانگي و تبعيض، آزادي عمل، كيفيت حقوقي و وجود نهاد قضايي غيرفاسد، مي‌تواند از مهاجرت سرمايه انساني و خروج سرمايه مادي جلوگيري كند.
۸. ثبات در تصميمات، پرهيز از تصميمات خلق‌الساعه و تغيير مكرر قوانين و مقررات، اعتماد اجتماعي را افزايش مي‌دهد و از سردرگمي و خروج جلوگيري مي‌كند.
9. شايسته‌سالاري بايد خودش را در پرداخت حقوق و دستمزد متناسب نيز نشان دهد، كساني كه سال‌ها براي كسب مهارت و دانش تلاش كرده‌اند بايد بتوانند دستمزدي متناسب و معقول بگيرند وگرنه موجب سرخورده شدن آنها و بي‌انگيزه شدن خانوارها در تحصيل كودكان خود و كلا تهديد بين‌نسلي مي‌شود. عدالت در پرداخت نيز به معني پرداخت به تناسب بهره‌وري نيروي كار ماهر و تامين حداقل معيشت گروه‌هاي كم‌بهره‌ور است و نه برابري مطلق دستمزد. افراد بهره‌ور و سرمايه‌هاي انساني هستند كه موجب توليد ثروت، پيشرفت و رشد مي‌شوند و ديگران از اثرات سرريز مثبت آن بهره‌مند مي‌شوند.
با توجه به آنچه گفته شد و وجود شواهدي از تصميمات و اظهارنظرهاي مسوولان در دولت و مجلس كه حتي به گونه‌اي اظهار مي‌شود كه هر كس خواست از كشور برود بيكاران را جايگزين آنها مي‌كنيم كه نتيجه حتمي آن خروج نخبگان و فرار سرمايه‌ها، بسيار تهديدكننده، به مرور كشور را از سرمايه‌هاي ارزشمند انساني و مادي خالي مي‌كند، انجمن اقتصاددانان ايران از حاكميت، مسوولان و مردم در هر كسوتي تقاضا دارد با ايجاد فضاي مفاهمه و گفت‌وگوي فراگير اجتماعي در مورد هنجارهاي يادشده، مطالبه، حمايت و عمل به آن و حساسيت نشان دادن به تصميمات و اظهارات دافعه‌برانگيز و آينده‌برانداز كشور، كمك كنيم كه مهاجرت و خروج سرمايه به حداقل برسد و وضعيت توليد درونزاي ملي بهبود يابد تا اميد، احساس تعلق و همراهي در بين مردم افزون شود.