ارزيابي كارشناسان نظامي و نهادهاي اطلاعاتي غربي از تجاوز نظامي روسيه به اوكراين
جنگي كه پوتين نمي‌خواهد ببازد
محمدحسين لطف‌الهي
جامعه اطلاعاتي امريكا معتقد است ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه به جنگ در اوكراين به عنوان جنگي نگاه مي‌كند كه «نبايد در آن بازنده باشد» و پيش‌بيني كرده طي روزهاي آينده، درگيري‌ها در اوكراين بدون توجه به تلفات انساني گسترده‌اي كه ممكن است برجاي بگذارد تشديد مي‌شود. كارشناسان نظامي هم مي‌گويند به احتمال بسيار روسيه طي چند روز آتي عملياتي بزرگ براي تسخير شهر كي‌يف پايتخت اوكراين خواهد داشت.
ايوريل هِينز، مدير اطلاعات ملي امريكا روز سه‌شنبه در جلسه استماع كنگره اعلام كرد عقب‌ماندگي ارتش روسيه از برنامه زمان‌بندي از پيش تعيين شده نمي‌تواند ولاديمير پوتين را از ادامه جنگ در اوكراين بازدارد. به گفته او، «رييس‌جمهور روسيه هنوز مطمئن است كه از نظر نظامي مي‌تواند اوكراين را شكست دهد و از همين رو مي‌خواهد با تسخير اوكراين و فشار آوردن به كشورهاي عضو ناتو، از حمايت اين كشورها از اوكراين جلوگيري كند.» هِينز تاكيد كرد مسكو در ابتدا مقاومت اوكرايني‌ها را تا حد زيادي دست‌كم گرفته بود.
ويليام برنز، ديپلمات كهنه‌كار امريكايي و رييس سازمان CIA نيز با تاييد گفته‌ها هِينز افزود كه تصميم پوتين براي تجاوز نظامي به اوكراين براساس برخي فرضيات اوليه در كرملين اتخاذ شد كه روند حوادث نشان داد اين فرضيات صحيح نبودند. برنز تصريح كرد كه پوتين باور داشته ارتش روسيه مي‌تواند يك پيروزي «قاطع»، «سريع» و «با كمترين تلفات ممكن» كسب كند و اطمينان داشت كه اقتصاد روسيه براي مقابله با تحريم‌هاي احتمالي آماده است.
او درباره احتمالاتي كه براي آينده جنگ اوكراين وجود دارد، گفت: «در هفته‌هاي زشت آينده، عمليات روس‌ها بي‌توجه‌تر از قبل نسبت به تلفات انساني احتمالي كه ممكن است پديد آيد ادامه خواهد يافت اما بعيد است كه در پايان مسكو بتواند يك رژيم دست‌نشانده را در كي‌يف مستقر كند؛ چراكه اوكرايني‌ها به مقاومت شديد و البته موثر ادامه خواهند داد.»
در ادامه اين جلسه، ايوريل هِينز به اعضاي كميته اطلاعاتي مجلس نمايندگان توضيح داد كه از نظر ايالات متحده، دستور آماده‌باش ولاديمير پوتين به نيروهاي هسته‌اي روسيه اقدامي «كاملا غيرمعمول» بوده اما اين دستور به معناي «يك تهديد فوري و جدي» براي امريكا نيست و هدف پوتين از اين كار ارسال پيام به امريكا بوده است: «ما اين تهديد را بسيار جدي مي‌گيريم اما ارزيابي‌مان اين است كه هدف اصلي روسيه انتقال اين پيام به ايالات متحده و ناتو بوده است كه از درگير شدن در جنگ اوكراين خودداري كنند.»
براساس گزارشي كه جامعه اطلاعاتي امريكا روز سه‌شنبه منتشر كرده، «روسيه هيچ تمايلي به تقابل نظامي مستقيم با ايالات متحده ندارد.» در اين گزارش كه زمان آماده‌سازي آن به ماه ژانويه و پيش از تجاوز نظامي روسيه به اوكراين بازمي‌گردد نوشته شده است كه هدف اصلي مسكو «توافق با واشنگتن درخصوص عدم دخالت در امور داخلي يكديگر و همچنين به رسميت شناخته شدن نفوذ روسيه در جمهوري‌هاي استقلال‌يافته از شوروي سابق است.»
اسكات بِرير، ژنرال امريكايي و مدير آژانس اطلاعات دفاعي اين كشور هم به اعضاي كميته اطلاعات مجلس نمايندگان گزارش داد برآوردهاي ارتش ايالات متحده نشان مي‌دهد تلفات روسيه از زمان درگير شدن در جنگ اوكراين، بين 2 هزار الي 4 هزار نفر بوده كه رقمي قابل توجه به حساب مي‌آيد. به گفته ويليام برنز، همزمان در داخل روسيه بين 13 هزار الي 14 هزار نفر در پي اعتراض به جنگ بازداشت شده‌اند. كرملين اما ادعاهاي مقام‌هاي غربي را رد مي‌كند. كرملين در چهاردهمين روز از تهاجم نظامي ارتش روسيه به خاك اوكراين كه تاكنون با كشته و آواره شدن شمار زيادي از شهروندان اوكرايني همراه شده اعلام كرد كه قصد سرنگوني دولت حاكم بر كي‌يف را ندارد. سخنگوي وزارت خارجه روسيه در اين خصوص تصريح كرد كه هدف «عمليات ويژه فدراسيون روسيه در اوكراين» سرنگوني دولت فعلي اين كشور نيست. ماريا زاخارووا روز چهارشنبه در جريان يك نشست خبري گفت كه «اين عمليات عليه مردم غيرنظامي انجام نمي‌شود و قصد آن اشغال اوكراين و نابودي دولت حاكم بر آن» نيست.
زاخارووا پيش از حمله روسيه به اوكراين در واكنش به گزارش‌هاي اطلاعاتي مبني بر حمله قريب‌الوقوع روسيه به اوكراين با تمسخر اين گزارش‌ها گفته بود لطفا بگوييد چه زماني اين حمله صورت مي‌گيرد تا من بتوانم براي تعطيلاتم برنامه‌ريزي كنم.
حمله قريب‌الوقوع به كي‌يف
روزنامه گاردين به نقل از دو كارشناس مسائل نظامي نوشته است كه روسيه در حال حاضر هدف اصلي خود را حل مشكلات لجستيكي و تامين تجهيزات موردنياز نيروهايش در قلب اوكراين قرار دارد و زماني كه به اين هدف دست پيدا كند احتمالا عملياتي بزرگ براي ورود به شهر كي‌يف و تسخير پايتخت اوكراين انجام خواهد داد. به نوشته اين روزنامه، طي روزهاي گذشته صف‌هاي طويلي از خودروهاي زرهي و كاميون‌هاي حامل تجهيزات، آذوقه و ساير موارد مورد نياز نيروهاي روسي در جاده‌هاي شمال غرب كي‌يف ديده مي‌شد اما اكنون اين مشكلات لجستيكي كه در پي برنامه‌ريزي اوليه اشتباه پديد آمده بود به مرور در حال رفع شدن است و اين يعني طي 96 ساعت آينده احتمال زيادي براي آغاز عمليات گسترده روس‌ها براي تسخير پايتخت اوكراين وجود دارد. به گفته آنها با اينكه كاروان طولاني لجستيكي روس‌ها در جاده شمال غربي منتهي به كي‌يف يك نقطه ضعف اساسي براي ارتش روسيه به حساب مي‌آمد اما نيروهاي اوكرايني نتوانستند به خوبي از اين فرصت بهره ببرند و كاروان روس‌ها را نابود كنند. هرچند كه آنها با استفاده از پهپادهاي بيرقدار ساخت تركيه آسيب‌هايي به كاروان لجستيكي روسيه وارد كردند.
ترديد غرب در تجهيز اوكراين
در چنين شرايط خطيري، غربي‌ها هنوز در حمايت جدي نظامي از اوكراين مرددند و تصميم‌گيري درخصوص ارسال جنگنده‌هاي ميگ-29 ارتش لهستان به اوكراين مدام به تعويق مي‌افتد. ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهور اوكراين، در چهاردهمين روز تهاجم روسيه از كشورهاي غربي خواست هواپيماهاي جنگنده را «هرچه زودتر» براي كشور او بفرستند. به گزارش يورونيوز، زلنسكي خطاب به كشورهاي غربي گفت: «هر چه زودتر تصميم بگيريد و براي ما هواپيما بفرستيد.» وي با تشكر از ورشو به خاطر پيشنهاد ارسال ميگ-29 از اينكه هنوز تصميمي در اين خصوص گرفته نشده است ابراز تاسف كرد. لهستان پيش‌تر با پيشنهادي غافلگيرانه گفته بود آماده است تمام هواپيماهاي ميگ-۲۹ خود را بدون تاخير و رايگان به پايگاه رامشتاين (در آلمان) منتقل كند و آنها را دراختيار دولت ايالات متحده قرار بدهد تا به اوكراين تحويل داده شوند. با اين حال واشنگتن كه به نظر مي‌رسد از گسترش درگيري‌ها هراس دارد، چراكه روسيه هشدار داده است ارسال چنين هواپيماهايي توسط كشور ثالث را دخالت مستقيم در جنگ اوكراين مي‌داند، اين پيشنهاد را رد كرد. روز گذشته، كامالا هريس، معاون اول رييس‌جمهور امريكا در سفري از پيش اعلام نشده و غيرمنتظره عازم لهستان شد و براساس گزارش آسوشيتدپرس از اين سفر درباره مساله مهاجران اوكرايني و همچنين ارسال جنگنده به اين كشور با مقامات ورشو به بحث و تبادل‌نظر پرداخت. هنوز نتايج اين گفت‌وگوها مشخص نيست. كرملين روز چهارشنبه پيشنهاد لهستان براي تحويل جت‌هاي ميگ-29 به امريكا و سپس انتقال آنها به اوكراين را محكوم كرد. ديميتري پسكوف، سخنگوي كاخ كرملين با اشاره به اين پيشنهاد آن را يك «سناريوي بسيار نامطلوب و بالقوه خطرناك» خواند.
انتظارات محدود از يك ديدار
وزراي خارجه روسيه و اوكراين قرار است روز پنجشنبه در تركيه با يكديگر ديدار كنند. رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه، روز چهارشنبه با ابراز تاسف از جنگ در اوكراين گفت اميدوار است وزراي خارجه اوكراين و روسيه در ديدار فرداي خود در استانبول به توافقي براي آتش‌بس دست يابند. اردوغان همچنين با انتقاد از آنچه «نژادپرستي در غرب» عليه روسيه خواند، گفت: «ذهنيتي كه انسان‌هاي بي‌گناه را براساس مذهب، نژاد و رنگ پوست‌شان متمايز مي‌كند، از انسانيت و تمدن نصيبي نبرده است. بايد حمايت‌ها از اوكراين ادامه داشته باشد اما اين روند نبايد تبديل به تبعيض و اقدامات غيرقانوني عليه شهروندان، ادبيات، دانشجويان و هنرمندان روسي شود.» تحليلگران اميد زيادي به اثربخشي اين ديدار در مسير توقف جنگ و درگيري ندارند.