روايت گمشده
محمود فاضلي
كتاب «روايت گمشده»، خاطرات فاروق‌الشرع وزير خارجه پيشين سوريه با ترجمه حسين جابري انصاري، از سوي انتشارات «ايران» (موسسه فرهنگي - مطبوعاتي ايران) در 378 در اختيار علاقه‌مندان قرار گرفت. كتاب حاوي خاطرات سياستمداري سوري است كه بيش از دو دهه (تا هنگام درگذشت حافظ اسد، رييس‌جمهوري فقيد سوريه) در عرصه سياست خارجي اين كشور مسووليت داشت. ترجمه فارسي اين خاطرات به شكل پاورقي نيز در روزنامه «ايران» منتشر شده است. كتاب «روايت گمشده» هم از نظر مجموعه اطلاعاتي كه از اين نقاط عطف، سياست خارجي سوريه «اسد» ارايه مي‌كند و هم از نظر تحليل‌هايي كه درباره اين تحولات به خوانندگان خود مي‌دهد واجد ارزش خواندن است. تصويري كه نويسنده از سوريه در بخش نخست كتاب ارايه مي‌كند كوتاه، گويا و خواندني است.
فاروق‌الشرع كه مسووليت‌هاي سياسي مهمي از جمله سفير سوريه در ايتاليا، وزير مشاور در امور خارجي، وزير خارجه، معاون اول رييس‌جمهوريو عضو رهبري كشوري حزب بعث سوريه را برعهده داشته خاطرات مهمي را به رشته تحرير درآورده است. نويسنده اين كتاب اگر نگوييم مهم‌ترين، بي‌ترديد يكي از مهم‌ترين وزراي خارجه عرب در نيمه دوم قرن بيستم است و كتاب خاطرات او با درگذشت «حافظ اسد» پايان مي‌يابد. يك روايت تاريخي بسيار مهم درباره رويدادهاي سوريه، لبنان و فلطسين به‌شكل خاص و مشرق عربي به‌صورت عام مي‌باشد. رويدادهايي كه جهان نيز از نظرگاه اين منطقه آن را پشت سر گذاشته است. كتاب روايت نوشته‌شده توسط يك سياستمدار روشنفكر صاحب‌نظر در تشخيص درست از غلط و شايعه از واقعيت و نظرات شخصي از حقايق است و از همين رو اهميتي مضاعف مي‌يابد.
حسين جابري انصاري، مترجم كتاب در سه دهه گذشته همواره تحولات جهان عرب و سوريه را از نزديك دنبال كرده و چهار سال از بهترين ايام كاري خود را نيز از سال 1377 تا 1381به عنوان ديپلمات در سفارت جمهوري اسلامي ايران در دمشق گذرانده و در سال‌هاي اخير به‌علت مسووليت خود در عرصه سياست خارجي، (معاون عربي و آفريقا، دستيار ارشد وزير خارجه در امور ويژه سياسي و مذاكره‌كننده ارشد ايران در مذاكرات صلح آستانه) در ارتباط مستقيم با سوريه و مسائل اين كشور بوده است. مترجم در پيشگفتار كتاب مي‌نويسد: «اينك كه پس از چند سال كار ديپلماتيك، به خلوت كتابخانه خود بازگشته و بار ديگر مجالي براي خواندن و نوشتن يافته‌ام، از جمله مسووليت‌هاي وجداني خود را كمك به توليد ادبيات سياسي بازگوكننده واقعيت‌هاي سوريه به زبان شيرين فارسي و دري مي‌دانم. واقعيت اين است كه با وجود روابط ممتاز و متداوم ايران و سوريه در بيش از چهار دهه پس از پيروزي انقلاب اسلامي و نقش برجسته ايران در سال‌هاي اخير در كمك به دولت سوريه براي مهار بحران يك دهه اخير اين كشور، متاسفانه ادبيات سياسي وزين مرتبط با اين كشور در زبان فارسي بسيار محدود است. اين آسيب در برخي يا بسياري ديگر از حوزه‌هاي مهم سياست خارجي ايران نيز وجود دارد و نيازمند تدبير مناسب و جبران مافات است. اميدوارم ترجمه كتاب حاضر بتواند در اين چارچوب مفيد واقع شود و قدمي هرچند كوچك در يك مسير درست باشد.» به گفته مترجم، سوريه معاصر در ايران و جهان بيش از هر چيز به نام «حافظ اسد» رييس‌جمهور پيشين اين كشور (1971 تا 2000) شناخته شده است. حافظ اسد از نگاه دوست و دشمن، بازيگري زبردست در جهان سياست بود كه توانست از دل اقليت مطرود علوي در جامعه سوريه، برآيد و پله‌هاي ترقي را در سياست داخلي كشورش تا رياست‌جمهوري، طي و سياست متلاطم و بي‌ثباتي داخلي سوريه را كه پيامد كودتاهاي پي درپي و سوءمديريت فاحش در تدبير امور كشور بود، مديريت و با درپيش گرفتن يك سياست خارجي فعال و موثر، سوريه؛ يك كشور معمولي جهان عرب را به يك ضلع از مثلث قدرت عربي در كنار مصر و عربستان تبديل و سه دهه بر كشورش حكومت كند. خاطرات فاروق‌الشرع از اين نظر اهميت دارد كه تصويري دست اول و نزديك، از درون ساختار تصميم‌سازي سياست خارجي سوريه در دوران حافظ اسد ارايه و به خواننده كمك مي‌كند تا با نحوه سياست‌ورزي سوريه «اسد» در عرصه پرتلاطم خاورميانه و جهان در سه دهه پاياني قرن بيستم ميلادي آشنا شود. هوشمندي حافظ اسد در حوزه سياست خارجي، در پرونده‌هاي مختلف سياست خارجي سوريه قابل رديابي و بررسي است و اطلاعات موجود در كتاب حاضر نيز مي‌تواند مواد خام مهمي براي اين كار در اختيار گذارد.