طرحي نو دراندازيد
روشن است كه طي چهار سال حدود ۱۹درصد از زاد‌وولدهاكاسته شده و از 37/1 ميليون كودك به 11/1 ميليون كودك متولد شده رسيده است، يعني حدود ۲۶۰ هزار كاهش. به نظر مي‌رسد كه در ميان علل و دلايلي كه براي اين روند مي‌توان ذكر كرد، تضعيف توان اقتصادي خانوار اصلي‌ترين علت است و بدون حل اين مشكل اميدي به بهبود زاد و ولد نخواهد بود.
طي اين ۴ سال حدود ۴۴درصد بر تعداد مرگ و مير افزوده شده است. البته بخش مهمي از اين مساله ناشي از كرونا است و احتمال زياد دارد كه در آينده روند معكوسي را شاهد باشيم، ولي به گمان بنده بسيار بعيد است كه به رقم سال ۱۳۹۷ برسيم. براي اين ادعا دلايل گوناگوني وجود دارد، از جمله بدتر شدن وضع اقتصادي و بالا رفتن متوسط سن و باقي ماندن عوارض كرونا و احتمالا خود كرونا هم تا مدت‌ها همچنان وجود خواهد داشت.
نسبت جنسي- يكي از ويژگي‌هاي مهم در ساختار جمعيت، شاخص‌هاي نسبت جنسي است كه چقدر از متولدين يا فوت‌شدگان را مردان و زنان تشكيل مي‌دهند. در اغلب جوامع تعداد متولدين پسر بيشتر از دختر است. در ايران نيز طي چهار سال گذشته در برابر هر ۱۰۰ دختر، ۱۰۶ و ۱۰۷ پسر متولد شده‌اند. ولي در عوض مرگ و مير پسران و مردان بيشتر از دختران و زنان است. در چهار سال گذشته اين نسبت ۱۲۸ مرد در برابر ۱۰۰ زن بوده است. به عبارت ديگر با ادامه وضع موجود رشد جمعيت مردان كشور با شدت بيشتري در حال كاهش است.
مهاجرت - از مهاجرت آمار دقيقي در دست نيست، ولي تمامي شواهد حاكي از آن است كه روند مهاجرت از كشور به نسبت گذشته بيشتر شده است، ولي مهم‌تر از اعداد و ارقام آن كيفيت نيروهايي است كه دنبال مهاجرت هستند. اكنون مهاجرت به داخل كشور از طريق افغانستان در حال افزايش است، ولي كيست كه نداند اين سرعت ورود مهاجرين با كيفيت اقتصادي و تحصيلي پايين چه عوارضي دارد. در عوض رفتن نيروهاي با كيفيت و آموزش ديده و از همه مهم‌تر صاحبان سرمايه از كشور نيز چه زيان‌هاي جدي براي كشور دارد. مجموعه سه عامل موثر بر رشد جمعيت، يعني زاد و ولد، مرگ و مير و مهاجرت به گونه‌اي است كه بدون اتخاذ يك سياست موثر قابل حل نخواهد بود.