از توضيح وزير خارجه تا تذكر 250 نماينده مجلس

سارا معصومي 

احياي توافق هسته‌اي ايران با 1+5 نه آنقدر نزديك است كه آن را انجام شده دانست و نه آنقدر دور كه آن را از دست رفته خواند. دليل قفل شدن مذاكرات وين در تهران با آنچه در واشنگتن روايت مي‌شود، متفاوت است. روز گذشته حسين اميرعبداللهيان، وزير خارجه همزمان با صدور بيانيه ۲۵۰ نماينده مجلس درباره مذاكرات هسته‌اي در حاشيه مراسم نخستين نشست ستاد هماهنگي روابط اقتصادي خارجي در سال ۱۴۰۱ در محل وزارت امور خارجه توضيحات مفصلي درباره وضعيت مذاكرات هسته‌اي و رويكرد ايران ارايه كرد. توضيحاتي كه خلاصه آن حكايت از عدم رضايت ايران از ستانده‌هاي نسبتا نهايي شده در جريان هشت دور مذاكره براي احياي برجام از فروردين تا اسفند 1400 داشت. در حالي كه در فضاي رسانه‌اي و تحليلي گفته مي‌شود زمان براي احياي برجام با سرعت در حال از دست رفتن است اما هيات‌هاي مذاكره‌كننده ايران و ايالات متحده مي‌گويند همچنان به باقي ماندن در اين مسير به منظور حل اختلاف با توسل به ديپلماسي ادامه مي‌دهند. ادعايي كه به نظر مي‌رسد بيشتر در بيم از تبعات بعضا غيرقابل مديريت پايان برجام آن هم در وضعيت بين‌المللي نابسامان امروز جهان در نتيجه جنگ اوكراين ريشه دارد. 

وزير  خارجه:  امريكا   شروط  جديد 
تعيين  كرده   است 
«آقاي رييسي دائما بر اين موضوع تاكيد دارد كه وزارت امور خارجه كار خودش را در مذاكرات وين براي لغو تحريم‌ها دنبال كند.» اين عبارتي است كه حسين اميرعبداللهيان، وزير خارجه روز گذشته با اشاره به آن، نخستين گزارش مبسوط برجامي در سال 1401 را خطاب به خبرنگاران ارايه كرد. اشاره‌اي كه نشان مي‌دهد احياي برجام، همچنان سياست كلي نظام است كه دولت سيزدهم آن را پيگيري مي‌كند. وزير خارجه در ادامه سخنانش نگاه ايران به بايدها و نبايدهاي توافق نهايي كه در سايه آن رفع تحريم ميسر خواهد شد را اين‌گونه توصيف كرد: حتما ما دنبال رفع تحريم هستيم ولي با روشي عزتمند و با توافقي قوي و پايدار. تاكيد آقاي رييسي در جلسات به همه اعضاي كابينه همواره اين است كه نگاه‌ها نبايد معطوف به وين باشد، بلكه همه دستگاه‌ها موظف هستند براي بي‌اثر كردن تحريم‌ها و پيشرفت و توسعه پايدار اقتصاد و تجارت در كشور عمل كنند. اما اگر ان‌شاءالله مذاكرات در هر مرحله‌اي به نتيجه رسيد، حتما به عنوان يك اقدام مثبت و يك دستاورد خوب مي‌تواند شتاب بيشتري به كاري كه تك‌تك عزيزان در ساير دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها به خوبي آن را دنبال مي‌كنند، بدهد.
چرا مذاكرات وين متوقف شد؟ وزير خارجه به اين پرسش اين‌گونه پاسخ داد: چند هفته‌اي است كه لازم بود مكثي در مذاكرات داده شود، علتش اين بود كه ما با سه كشور اروپايي در مباحث فني به جمع‌بندي بسيار نزديك شديم. همزمان با بحران و جنگ در اوكراين مواجه شديم. غربي‌ها به ما گفتند كه با توجه به شروع جنگ اوكراين، وضعيت پيش آمده اين است كه حتي اگر در توافق به نقطه نهايي برسيم، روسيه با توافق همراهي نخواهد كرد. در تماس تلفني كه با آقاي لاوروف (وزير خارجه روسيه) و در سفري كه به مسكو داشتم، گفت‌وگوهاي خيلي روشن و شفافي بين ما انجام شد و همان‌طور كه مردم شاهد بودند آقاي لاوروف در كنفرانس مطبوعاتي آنچه در جلسه درباره آن توافق كرديم را بيان كرد و توافق ما با طرف روسي اين شد اگر در موضوع مذاكرات وين براي لغو تحريم‌ها در هر زمان، خطوط قرمز ما به صورت كامل رعايت شد و به نقطه توافق رسيديم، روسيه هيچ مانعي در مسير انجام توافق نخواهد بود. در سفري كه به چين داشتم نيز آقاي لاوروف اعلام كرد كه به محض اينكه شما اعلام كنيد در نقطه پاياني توافق قرار گرفتيد، ما از توافق حمايت خواهيم كرد. علاوه بر اين، «وانگ يي» وزير خارجه چين هم در تونشي در ملاقاتي كه انجام شد، بيان كرد كه ما كاملا با نظرات ايران هماهنگ هستيم و زماني در نقطه پاياني توافق قرار بگيريد، از توافق حمايت خواهيم كرد.
وزير خارجه در ادامه سخنانش اعلام كرد كه طرف امريكايي در دو، سه هفته گذشته زياده‌خواهي‌هايي را مطرح كرده و افزود: «اينكه در كجا قرار داريم به مشكلاتي برمي‌گردد كه بين ما و طرف امريكايي وجود دارد. طرف امريكايي در دو، سه هفته گذشته زياده‌خواهي‌هايي را مطرح كرد. به‌رغم اينكه بخش زيادي از متن مورد توافق قرار گرفته بود، ولي پيشنهادهايي را طرف امريكايي مطرح مي‌كند كه در تعارض با برخي از بندهاي متن است. در حوزه لغو تحريم‌ها هم آنها گاهي اوقات خارج از چارچوب مذاكراتي كه انجام شده، علاقه‌مندند يك طرفه شروط جديدي را مطرح و اعمال كنند. اين شروط و اعمال تحريم‌هاي يك‌جانبه‌اي كه در اين سال‌ها امريكايي‌ها نسبت به كشورهاي مختلف اعمال كردند، يك بيماري را در كاخ سفيد ايجاد كرده كه فكر مي‌كنند در هر سند و موضوعي اعمال نظرات يك‌جانبه به عنوان راه‌حل براي تامين منافع طرف امريكايي است.»
به گزارش خبرگزاري فارس، حسين اميرعبداللهيان با تاكيد بر اينكه ايران روي خطوط قرمز خود ايستاده، گفت: امريكايي‌ها به صورت مستمر از ضرورت مذاكره مستقيم با ايران صحبت مي‌كنند. ما با بررسي‌هايي كه كرديم و با نگاهي كه امريكايي‌ها دارند نفعي در مذاكرات مستقيم با امريكا نديديم. حتي امريكايي‌ها روي زمين هنوز اقدامات مثبتي را انجام نداده‌اند كه بتوان چشم‌اندازي را بيان كرد كه طرف امريكايي در كنار اينكه از حسن نيت خودش صحبت مي‌كند، روي زمين هم اتفاقات خوبي را رقم مي‌زند. بارها كه آنها بر مذاكره اصرار كردند، ما به آنها گفتيم اگر واقعا حسن نيت داريد قبل از هرگونه توافقي يكي، دو مورد از موضوعات عملي و ملموس را ارايه كنيد، مثلا بخشي از دارايي‌هاي جمهوري اسلامي ايران نزد بانك‌هاي خارجي آزاد شود. يا اگر واقعا پيام‌هاي مكرري كه آقاي بايدن ارسال مي‌كند كه براي لغو تحريم‌ها و توافق در وين و بازگشت به برجام حسن نيت دارد؛ اگر اين صحت دارد، به جاي اينكه در ماه‌هاي گذشته سه تا چهار بار برخي اشخاص حقيقي و حقوقي ايراني را تحريم كنند، بيايند يك مورد از تحريم‌ها را با يك فرمان اجرايي به نشانه حسن نيت لغو كنند.
وزير خارجه با اشاره به اينكه رفت و آمد پيام‌ها به صورت Non-Paper از طريق نماينده اتحاديه اروپا و مذاكره‌كننده ارشد اروپايي ادامه دارد، گفت: به صراحت به طرف امريكايي گفتيم سنگ‌اندازي و كارشكني نكنيد و باعث تاخير در حصول توافق نشويد. اگر خطوط قرمز ما رعايت شود و توافقي خوب، قوي و پايدار را در مقابل خود ببينيم، ترديدي در اينكه بخواهيم در توافق بمانيم و همه طرف‌ها به تعهدات‌شان حول برجام برگردند، وجود ندارد .ملت عزيز ما بدانند كه ما همچنان براي رسيدن به توافقي عزتمند، خوب، قوي و پايدار كه منجر به لغو تحريم‌ها شود، مسير ديپلماسي را ادامه خواهيم داد.

توصيه‌هاي برجامي مجلس  به   رييس‌جمهور 
فرجام برجام يكي از محورهاي اصلي بحث در جلسه علني روز يكشنبه مجلس شوراي اسلامي نيز بود. 250 نماينده مجلس، بيانيه‌اي درباره مختصات توافق خوب خطاب به رييس‌جمهور تهيه و منتشر كردند. بندهاي اين بيانيه به شرح زير است: 
۱- تجربه مذاكرات قبلي نشان مي‌دهد كه عدم تمايل امريكا و طرف‌هاي مذاكره‌كننده براي ارايه تضمين‌هاي لازم عملا نه تنها منافع ملي كشور را تامين نكرد، بلكه به دليل خروج امريكا از برجام موجب آسيب به منافع ملي و شكست توافق شد. لذا در مذاكرات جديد لازم است امريكا تضمين قانوني دهد كه از برجام خارج نمي‌شود و به شكل كاملا قانوني موضوع در نهادهاي تصميم‌ساز و تصميم‌گير آن كشور مانند كنگره نيز مصوب شود كه در آينده مانعي براي اجراي آن ايجاد نكند.
۲- يكي از شرايط اصلي مذاكره فقدان تهديد بعد از توافق است و وجود مكانيسم ماشه عملا به معناي حفظ تهديد و شكست مذاكره است. لذا لازم است تضمين‌هاي لازم به شكلي اخذ شود كه در صورت ورد امريكا به برجام، مكانيسم ماشه به بهانه‌هاي مختلف اعمال نشود.
۳- متاسفانه در حين مذاكرات امريكا تحريم‌هاي جديد را عليه اشخاص، نهادها و دستگاه‌ها تصويب كرد كه بيانگر نيت تخريبي در مسير مذاكرات است. لذا ضروري است مشخصا در مذاكرات تصويب و اعمال تحريم‌هاي جديد ممنوع و همچنين قيد شود كه تحريم‌هاي برداشته شده مجددا وضع نخواهد شد.
۴- جمهوري اسلامي ايران حق دارد در چارچوب سهميه تعيين شده توسط اوپك قبل از اعمال تحريم‌ها و با توجه به وضعيت و جايگاه جمهوري اسلامي ايران به هر كشور و به هر ميزان كه مورد توافق طرفين قرار مي‌گيرد، نفت صادر و از طريق سيستم بانكي مبالغ مربوطه را دريافت كند.
۵ـ انتقال منابع و منافع مالي جمهوري اسلامي ايران از جمله منابع حاصل از فروش نفت و منابع بلوكه و مسدود شده از همه كشورها حق جمهوري اسلامي است و كشورهاي طرف مذاكره بايد موانع موجود در اين مسير را رفع كنند و در اين راستا هرگونه ايجاد مانع در تبديل ارز و ممانعت در جذب سرمايه‌گذاري در جمهوري اسلامي ممنوع است و مورد پذيرش ملت ايران نيست و حق راستي‌آزمايي در اختيار دولت ايران است.
همچنين در مواد ۶ و ۷ قانون اقدام راهبردي براي لغو تحريم‌ها و صيانت از منافع ملت ايران شرط اجراي تعهدات برجامي از سوي ايران برقراري كامل روابط بانكي، رفع كامل موانع صادرات، فروش كامل نفت و فرآورده‌هاي نفتي ايران، برگشت كامل و سريع ارز و منابع حاصل از فروش و ارايه گزارش اين اقدامات به مجلس و تاييد نمايندگان است. براين اساس بدون شك وعده‌هاي شفاهي از جمله سخنان رييس‌جمهور امريكا نمي‌تواند تضمين شمرده شود.
در پايان اين بيانيه تاكيد شده كه مجلس شوراي اسلامي از هرگونه توافقي كه با رعايت قانون مجلس و خطوط قرمز ترسيم شده نظام، منافع ملت ايران را تضمين كند حمايت خواهد كرد.
به گزارش «اعتماد»، بيانيه 250 نماينده مجلس در شرايطي منتشر شد كه در چند هفته اخير برخي نمايندگان مجلس شوراي اسلامي با طرح اين ادعا كه متن پيش‌نويس توافق نهايي براي احياي برجام را مطالعه كرده‌اند، انتقادهاي تند و تيزي را درباره عدم توجه هيات مذاكره‌كننده به خطوط قرمز تعيين شده براي توافق نهايي مطرح كردند. بيانيه 250 نماينده مجلس ايران در حالي منتشر شد كه در داخل ايالات متحده نيز قانونگذاران مجلس نمايندگان و برخي سناتورهاي مجلس سنا بر فعاليت‌هاي ضدبرجامي افزوده و مشخصا تاكيد كرده‌اند كه دولت جو بايدن نمي‌تواند در مسير احياي برجام نام سپاه پاسداران اسلامي را از ليست گروه‌هاي تروريستي ايالات متحده حذف كند. 

تلاش  براي  حل  آخرين   اختلاف
 تهران -  واشنگتن  
به گزارش «اعتماد» در چند هفته اخير در ميانه سكوت ايران درباره جزييات مورد اختلاف باقيمانده در مسير احياي برجام، رسانه‌هاي امريكايي به نقل از مقام‌هاي اين كشور ادعا كردند كه حذف نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامي از ليست موسوم به گروه‌هاي تروريستي ايالات متحده اصلي‌ترين مورد اختلاف ميان تهران و واشنگتن است. به ادعاي اين رسانه‌ها، طرف مقابل از ايران خواسته بود كه در ازاي اين حذف، در متن توافق نهايي نوعي ضمانت براي هدف قرار ندادن منافع امريكا در منطقه را بدهد كه مورد موافقت ايران قرار نگرفت. همزمان، سخنگوي وزارت خارجه ايران دوشنبه هفته گذشته در نشست خبري تاكيد كرد كه تهران هنوز پاسخ به پيامي را كه از طريق انريكه مورا، معاون مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا به واشنگتن داده، دريافت نكرده است. روز گذشته، لورا روزن، خبرنگار مطرح امريكايي در حوزه برجام در گزارشي اختصاصي نوشت كه ايالات متحده درصدد ارسال طرح ديگري به تهران بوده كه هنوز عملي نشده است. لورا روزن به نقل از يك مقام آگاه ديپلماتيك ادعا كرده كه دليل تاخير در پاسخگويي به طرح ايران، يافتن راهي براي حل و فصل مانع نهايي به وجود آمده بوده است. اين مقام امريكايي ادعا كرده طرحي كه ايران از طريق انريكه مورا ارايه داده براي ايالات متحده قابل قبول نبود و به همين دليل امريكا درصدد ارايه طرح ديگري به  تهران  است. 
علي واعظ، كارشناس ارشد سياست خارجي در گفت‌وگو با ديپلماتيك درباره بن‌بست به وجود آمده در مذاكرات وين مي‌گويد: درباره مطالبه ايران براي حذف نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامي از ليست گروه‌هاي تروريستي ايالات متحده، راهكارهاي مياني چنداني وجود ندارد. 
لازم به يادآوري است كه دولت جورج بوش نخستين‌بار در سال 2007 نام سپاه قدس را در ليست سياه خزانه‌داري امريكا وارد كرد و دولت ترامپ در سال 2017 دامنه اين اقدام را وسيع‌تر كرده و كليت سپاه پاسداران را در ليست سياه خزانه‌داري و سپس در سال 2019 نام سپاه را به ليست گروه‌هاي تروريستي وزارت خارجه اين كشور هم اضافه كرد. در چند روز اخير برخي از ايده حفظ نام سپاه قدس در ليست گروه‌هاي تروريستي وزارت خارجه و خارج كردن كليت سپاه از اين ليست سخن گفته‌اند اما مشخص نيست كه واكنش تهران و واشنگتن به اين مساله چه باشد. هرچند كه چند مقام دولت بايدن تلويحا ادعاها درباره فعاليت‌هاي تروريستي را به سپاه قدس و نه كليت سپاه پاسداران نسبت داده‌اند. 
لورا روزن در بخش‌هاي ديگري از اين گزارش نوشته كه كارشناساني كه او با آنها صحبت كرده، گفته‌اند نمي‌توانند حدس بزنند كه مفاد طرح جديدي كه ايالات متحده قرار است به ايران پيشنهاد بدهد چه مواردي را شامل خواهد شد. به گفته آنها فعلا بخش اعظم انرژي كاخ سفيد در حوزه سياست خارجي متمركز بر مساله اوكراين شده و طرح بايد پيش از ارايه به تاييد  رييس‌جمهور  برسد. 
ديپلماتيك در نتيجه‌گيري اين گزارش به نقل از كارشناسان نوشته كه جدا از مساله حفظ يا حذف نام سپاه از ليست گروه‌هاي تروريستي، كارشناسان متفق‌القول معتقدند كه فوايد احياي برجام بر هر جايگزين  ديگري  برتري  دارد.