عمران‌خان؛ چهره‌اي كه خوش درخشيد و زود افول كرد
محمد‌حسين بني‌اسدي
عمران‌خان نيازي در سال ۱۹۵۲ در خانواده‌اي پشتون از قبيله نيازي متولد شد. وي تحصيلات و زندگي خود را در شهر لاهور گذراند و در اين شهر بود كه به عنوان عضو تيم كريكت و سپس كاپيتان تيم ملي و درنهايت اسطوره ملي ورزشي شهرت جهاني كسب كرد. مشهور است كه او در دوران جواني اهل عيش و نوش و خوشگذراني بوده است، زندگي خصوصي و ازدواج‌هاي وي معرف عدم توازن در معيارهاي زندگي است.وي ازدواج اول خود را با خانم جميما گلداسميت از يهوديان ثروتمند انگليس آغاز كرد كه سرانجام به جدايي كشيده شد ولي از قرار معلوم هنوز دو طرف روابط خود را قطع نكرده‌اند، حاصل اين ازدواج دو فرزند پسر به نام‌هاي سليمان عيسي خان و قاسم خان است كه به اتفاق مادر در اروپا زندگي مي‌كنند.عمران‌خان در سال۲۰۱۴ با خانم ريحام خان انگليسي -پاكستاني كه مجري و خبرنگار تلويزيون بي‌بي‌سي بود ازدواج كرد ولي تنها يك‌سال دوام داشت و با اختلاف‌نظر از هم جدا شدند. ازدواج سوم عمران‌خان با خانم بشرا بي‌بي در سال ۲۰۱۸ حدود 6 ماه قبل از نخست‌وزير شدنش بود كه تاكنون ادامه دارد. بشرا بي‌بي شهروند پاكستان و مشهور به خانمي مجلسي و معتقد به جادو و صوفي‌گري است. روزنامه‌هاي پاكستاني همسران عمران‌خان را با صفت متمول، مجري و صوفي مي‌شناسند.
عمران‌خان بعد از كناره‌گيري از ورزش در حوزه سياست، حقوق بشر و عام‌المنفعه از جمله عضويت در هيات امناي بيمارستان و مركز تحقيقاتي شوكت خانم (شوكت خانم مادر عمران‌خان است كه به علت سرطان در گذشت) فعاليت خود را ادامه داده است.عمران‌خان در سال ۱۹۹۶ اقدام به تشكيل حزب تحريك انصاف (PTI) و تفكر خود را براي كسب قدرت سياسي متمركز كرد تا سرانجام در سال ۲۰۱۸ با پيروزي حزبش به آرزوي ديرينه خود رسيد و به عنوان نخست‌وزير پاكستان سوگند ياد كرد.
عمران‌خان طي دوران انتخاباتي شعار خود را بر مبارزه با فساد و پيشرفت پاكستان متمركز كرد و احزاب عمده پاكستان به ويژه حزب مسلم ليگ شاخه نواز و حزب مردم خاندان بوتو را مورد حملات شديد قرار داد و با شعارهاي جذاب موفق به جلب جوانان و بانوان شد. در اين ميان ارتش نيز كه در گذشته در زمان ضياءالحق با اعدام ذوالفقار علي بوتو ضربه سختي به حزب مردم زده بود (در زمان ژنرال مشرف نيز به طرز مبهم و مشكوكي شاهد حذف خانم بي‌نظير بوتو بود كه برخي سياستمداران انگشت اتهام را به طرف ارتش نشانه مي‌روند) راه ناسازگاري با نواز شريف نخست‌وزير وقت را برگزيد، نواز شريف به عنوان باتجربه‌ترين سياستمدار پاكستاني كه براي سومين بار به مقام نخست‌وزيري رسيد مغرور از تجربه و پشتيباني حزبي براي ارتش قابل تحمل نبود به ويژه اينكه پا به عرصه بهبود روابط با هند كه صرفا در حوزه ارتش است، گذاشت و ميزبان نارندار مودي نخست‌وزير هند شد، بروز اين چالش بين ارتش و نواز شريف هديه‌اي بود كه نصيب عمران‌خان شد. در اين ميان عمران‌خان با تجمع طرفداران در اسلام‌آباد عليه دولت نوازشريف تظاهرات گسترده‌اي به راه انداخت و از سوي ديگر ديوان عالي كشور در سال۲۰۱۷ نوازشريف را به علت فساد فاقد صلاحيت دانست كه ناچار به كناره‌گيري از نخست‌وزيري و حتي ترك پاكستان تحت عنوان مداوا شد.
به هر حال ابر و باد و مه و خورشيد و فلك و دست‌هاي پنهان ارتش به كار افتاد تا عمران‌خان پيروز انتخابات سال ۲۰۱۸ شود. ولي بازي سياسي و چرخ بازيگر كه از اين بازيچه‌ها بسيار دارد بار ديگر پاكستان را صحنه خود ساخته است. خاندان شريف نيز از اين فرصت پيش‌آمده كمال استفاده را كرده در اين راستا ايالت پنجاب كه مقر و سنگر خاندان شريف است را با انتخاب حمزه شهباز شريف فرزند شهباز شريف كه رييس اپوزيسيون در مجالس پنجاب بود از چنگ حزب عمران‌خان به درآورد، اكنون شهباز شريف رهبر اپوزيسيون در مجلس پاكستان براي كنار زدن عمران‌خان خيز برداشته است .
مجلس پاكستان به درخواست اپوزيسيون آماده راي عدم اعتماد به نخست‌وزير شده، با توجه به اين حق طبيعي مجلس در به چالش كشيدن نخست‌وزير تلاش‌هاي مذبوحانه عمران‌خان براي فرار از اين مكانيسم راي عدم‌انتخاب عقيم مانده و ناچار مجلس براي اين منظور تشكيل جلسه مي‌دهد، چنانچه عمران‌خان موفق به كسب اكثريت آرا نشود ناچار به كناره‌گيري مي‌شود و آنگاه يا رهبر حزب اپوزيسيون اقدام به تشكيل دولت جديد مي‌كند يا اينكه كشور براي انتخابات زودرس آماده مي‌شود.
عمران‌خان با ويژگي‌هاي اخلاقي خود به ويژه پوپوليستي و عوامفريبانه، مخالفت امريكا با خود را عامل اين معضل براي خود مي‌داند در حالي كه قانون اساسي اين حق را به مجلس براي اعمال مكانيسم «راي عدم اعتماد» و به چالش كشيدن نخست‌وزير توسط اپوزيسيون داده است. شواهد گوياي آن است كه عمران‌خان خود را قادر به اخذ راي اعتماد نمي‌بيند لذا از راه‌هاي غير دموكراتيك قصد جلوگيري از اين مكانيسم را دارد.
ناكامي‌هاي عمران‌خان را طي اين ۴ سال مي‌توان به قرار ذيل خلاصه كرد:
۱- افزايش تورم، گراني اجناس، كاهش ارز ملي، افزايش بدهي خارجي، سقوط بازار بورس كه به نارضايتي عمومي منجر شده است.
۲-مشكلات و بحران داخل حزب: عمران‌خان كه به تندمزاجي و ديكتاتوري و غرور شخصي و بي‌ثباتي در تصميم‌گيري معروف است برخي حاميان مهم خود را ناراضي كرده به‌طوري كه عبدالعليم خان و جهانگيرخان‌ترين در مجلس ايالت پنجاب از حمزه شهباز شريف حمايت كردند و باعث سقوط سروزير ايالت شدند. همچنين بر اثر خودخواهي و عدم توجه به نظر ديگر اعضاي ارشد حزب، عمران‌خان در يك حركت اشتباه مقدمات سروزير شدن يك چهره گمنام به نام آقاي عثمان بزدار در پنجاب فراهم كرد و اين سمت مهم را حتي از آقاي شاه محمود قريشي كه به جاي وزارت خارجه به دنبال آن بود، دريغ داشت.در همين راستا به اتكاي حزب مسلم ليگ قاعد به رهبري پرويز الهي مقام رياست مجلس به وي واگذار شد و اكنون پرويز الهي به دنبال سروزير شدن است كه اميدي واهي است.
۳-اختلاف عمران‌خان با ارتش: عمران‌خان كه با حمايت ارتش به پست نخست‌وزيري نائل شده مدتي است كه با ناسازگاري و عدم اقبال ارتش مواجه شده است. ارتش قدرتمند پاكستان به ويژه فرمانده فعلي ارتش ژنرال قمر جاويد باجوا دوري‌گزيني از امريكا را به نفع پاكستان نمي‌داند و از بد روزگار عمران‌خان در روز تهاجم نظامي روسيه به اوكراين وارد مسكو شد و اولين رييس دولت خارجي بود كه با ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه ملاقات كرد، گرچه اين سفر از قبل برنامه‌ريزي شده بود ولي انجام اين سفر به مذاق عده‌اي در پاكستان خوش نيامد.
علي‌اي‌حال روند تحولات داخلي و جهاني بر وفق مراد عمران‌خان نچرخيد ولي عمران‌خان در يك اقدام عوامفريبانه و غير اصولي امريكا را عامل بروز مشكل براي خود دانست و آماج حملات خود كرد در حالي كه اصلح آن بود كه به اراده اپوزيسيون و مكانيسم «عدم اعتماد» كه توسط قانون اساسي به رسميت شناخته شده تمكين مي‌كرد و آن را محترم مي‌شمرد. دموكراسي پارلماني در پاكستان بهترين گزينه براي حكومت در كشور است و اقدامات مستبدانه و كودتاگونه كمكي به پاكستان نمي‌كند.