چرا دستور به كاهش قيمت در بازار اثر نمي‌كند؟
افزايش پي‌در‌پي قيمت‌ها در نخستين ماه 1401
گروه اقتصادي
«شايد تعجب كنيم، آيا مگر ممكنه معاون وزير بود و بدون حداقل دركي، دستور داد كه قيمت‌ها از شب تا صبح به قيمت سال قبل برگردد؟... هر فرد با حداقلي از شعور هم مي‌داند كه اين دستور نامعقول و نشدني است. پس چرا صادر مي‌كند؟فشارهاي شديد پشت صحنه سياست در ايران ريشه دستورات عجيب است.» اين توييتي است كه عباس عبدي در واكنش به صحبت‌هاي معاون وزير صمت عنوان كرده است. تابش، معاون وزير صمت با اشاره به گراني كالاهاي اساسي در بازار، شامگاه پنجشنه در «دستوري» عجيب عنوان كرد كه «هرگونه افزايش قيمت كالا همين امشب (چهارشنبه شب) اصلاح شود و به قيمت سال قبل برگردد.» اين دستور آقاي معاون وزير با واكنش طنزآميز كاربران شبكه‌هاي اجتماعي مواجه شد كه اين روزها از افزايش قيمت تمام كالاها خبر مي‌دهند. بررسي وضعيت بازار محصولات و كالاهاي اساسي و اقلام ضروري خانوار در روزهاي پاياني فروردين ماه ۱۴۰۱ حاكي از تداوم گراني كالاي اساسي است. بر اين اساس قيمت مرغ همچنان در تهران حدود ۴۰ هزار تومان و تخم‌مرغ نيز با قيمت‌هايي بين 35 تا ۵۵ هزار تومان عرضه مي‌شود، هر كيلو برنج هندي 40 هزار تومان و هر كيلو برنج ايراني بين 80 تا 90 هزار تومان شده كه البته زمزمه افزايش قيمت‌ها تا 100 هزار تومان هم به گوش مي‌رسد، هر كيلو ران گوسفندي 180 هزار تومان و ران گوساله 140 هزار تومان است همچنين پنير تبريزي هر كيلو 140 هزار تومان و شير كم چرب 1.5 ليتري 11 هزار تومان و شير پر چرب 1.5 ليتري از 12.5 تا 17 هزار تومان در سطح شهر عرضه مي‌شود البته اينها تنها بخشي از اقلام مصرفي سبد معيشت خانوارهاست كه افزايش قيمت داشته است و جز اينها روغن و حبوبات و محصولات بهداشتي نيز بايد خريداري شود كه هر روز قيمت‌شان در حال افزايش است. اما علت اين گراني‌ها چيست؟ مرتضي افقه، اقتصاددان و عضو هيات علمي دانشگاه شهيد چمران اهواز در مورد گراني‌هاي اخير در بخش كالاهاي مختلف به ويژه كالاهاي اساسي در كشور بر اين باور است كه آقاي رييسي چه بعد و چه قبل از رياست‌جمهوري مدعي بود كه مي‌خواهد سفره مردم را از بخش تحريم‌ها قطع كند. اين در حالي است كه يا نمي‌دانند يا خبر نداشتند كه سفره مردم سال‌هاست كه به اوضاع تحريمي متصل است.
اين اقتصاددان در ادامه به «اعتماد» گفت: اين موضوع را نمي‌توان ناديده گرفت كه سفره مردم سال‌هاست كه به فروش نفت متكي بوده و زماني كه فروش نفت قطع شد و درآمد آن را مردم دريافت نكردند سفره‌ها كوچك‌تر شد و بايد گفت با شعار نمي‌توان وضعيت معيشتي را درست كرد.
افقه ادامه داد: طي 8، 9 ماه گذشته كه دولت سيزدهم روي كار آمد و مذاكرات كمابيش ادامه پيدا كرد، شاهد آن بوديم كه با خوشبيني‌هايي كه به وجود آمد نرخ‌ها تعديل شد و رشد نرخ‌ها تا حدودي متوقف شدند اما پس از آن با بدبيني‌هايي كه از توقف روند مذاكرات وين رخ داد باز هم نرخ‌ها روندي افزايشي يافت و اين موضوع به اين معني است كه سياست خارجي و ارتباطات ما بلافاصله و مستقيما روي سفره مردم اثر مي‌گذارد.
نگراني نسبت به آينده در جامعه موج مي‌زند
اين اقتصاددان تصريح كرد: از زماني كه مذاكرات متوقف شد، توليدكنندگان و مصرف‌كنندگان نسبت به آينده نگران شدند و شاهد واكنش مردم و تغيير در نرخ خودرو، طلا و سكه و ارز نيز بوديم، چراكه هر زمان مردم نسبت به آينده بدبين شوند منابع مالي خود را وارد بازار مي‌كنند و هر كالايي كه گمان مي‌كنند گران‌تر شود را تهيه مي‌كنند و همين موضوع باعث مي‌شود تا ميزان تورم افزايش پيدا كند كه به آن انتظار تورمي مي‌گويند.
افقه در ادامه با بيان اينكه در شرايط كنوني همواره اين انتظار مي‌رود كه قيمت‌ها افزايش پيدا كند و نگراني از آينده وجود دارد، افزود: اين موضوع باعث افزايش تقاضا در بازار مي‌شود و از سوي ديگر توليدكنندگان نيز توليدات خود را به قيمت رايج نمي‌توانند عرضه كنند، زيرا اين حس را دارند كه موادي كه كه توليد مي‌كنند ارزان‌تر به بازار مي‌دهند. اين عضو هيات علمي دانشگاه شهيد چمران اهواز تصريح كرد: تا زماني كه مسائل تحريمي حل نشود و روابط كشور با ساير كشورها بهبود نيابد همين وضعيت ادامه خواهد داشت.
نيازمند تحولات ساختاري در كشور هستيم
اين اقتصاددان خاطرنشان كرد: البته دولت مدعي بود كه مي‌تواند بدون اتكا به وضعيت تحريم‌ها اوضاع معيشتي را بهبود بخشد اما همان زمان هم براي من و بسياري از اقتصاددان‌ها مشخص بود كه اين موضوع يك بلوف سياسي بيشتر نيست، چراكه براي آنكه ما بتوانيم بدون اتكا به تحريم‌ها اوضاع اقتصادي را بهبود بخشيم نياز به تحولات ساختاري و عميقي داريم كه هم زمانبر است و هم مقاومت‌هايي را در پي دارد و ما در سال‌هاي اخير نه تنها در جهت اين تحولات ساختاري حركت نكرديم، بلكه دولت و حاكميت اعتقادي به رفع مشكلات ندارد.
او ادامه داد: ظاهرا دولت اصلا اعتقادي به تحولات ساختاري (اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و...) براي رفع مشكلات داخل ندارد و از نوع انتصاب مديران نيز مشخص است، چراكه مديريت اجرايي در جهت بهبود ساختاري نيست و عدم تجربه كافي و توهم برخي مديران با وعده‌هايي كه بعضا محقق نمي‌شود سرمايه‌هاي اجتماعي را نيز كاهش داده است.
بي‌تدبيري‌ها امروز نمايان شدند
افقه با تاكيد بر اينكه برنامه دقيقي براي بهبود شرايط وجود ندارد، گفت: زماني كه منابع مالي در اختيار نباشد برنامه‌ها هم اجرا نمي‌شود، در دولت نهم و دهم كه منابع مالي حاصل از نفت در كشور موجود بود هر بي‌تدبيري را با واردات كالاها جبران مي‌كردند اما در شرايط كنوني همان بي‌تدبيري‌ها و موانع در توليد داخل وجود دارد اما پول نفتي ديگر نيست كه از خارج كالا وارد كنند. اين اقتصاددان گفت: برخي آقايان مدعي بودند كه با وجود تحريم‌ها مي‌توانند با كشورهاي همسايه مراوده داشته باشند، اما به نظر مي‌رسد كه آگاه نيستند كه اين كشورها هم با نظم جهاني خود را هماهنگ مي‌كنند و زير بار ريسك تحريم‌هاي امريكا براي مراوده با ايران نمي‌روند و حتي به نظر مي‌رسد چين نيز قرارداد 25 ساله‌اش را منوط به ادامه مذاكرات ايران با امريكا كرده است.
به افت قيمت‌ها خوشبين نيستم
افقه در مورد ادامه گراني‌ها تصريح كرد: متاسفانه خيلي به افت قيمت‌ها خوشبين نيستم و به نظر مي‌رسد گراني‌ها تداوم داشته باشد البته با نقدينگي كه به جامعه تزريق مي‌شود اين گراني‌ها با سرعت بيشتري ادامه خواهد يافت و در صورتي كه نقدينگي كمتر يا كندتر شود قيمت‌ها افزايش مي‌يابد اما سرعت آن كندتر مي‌شود. اين اقتصاددان گفت: در حال حاضر نه برنامه‌اي در داخل وجود دارد كه بتوان گفت بدون رفع تحريم‌ها دولت بتواند اقدامي براي تحرك در توليد داشته باشد و عرضه را زياد كند و نه در بيرون گشايشي صورت گرفته است و مادامي كه مذاكرات با بن‌بست مواجه شود و مساله تحريم‌ها حل نشود تحركي در كوتاه‌مدت و بلندمدت در اقتصاد كشور متصور نمي‌توان شد.