تراژدي ماريوپول

محمدحسين لطف‌الهي

ضرب‌الاجل نيروهاي روسيه صبح روز يكشنبه به پايان رسيد و در شرايطي كه تنها بخش‌هاي كوچكي از شهر ماريوپول از جمله كارخانه فولاد آزوفستال همچنان در اختيار نيروهاي اوكرايني باقي مانده و روس‌ها بسيار به هدف خود در راستاي تسخير اين شهر كليدي نزديك شده‌اند، هنوز هيچ نشانه‌اي از تسليم شدن مدافعان ديده نمي‌شود. رييس‌جمهور اوكراين به روس‌ها اولتيماتوم داده است كه اگر مدافعان اين شهر كشته شوند، مذاكرات با روسيه پايان خواهد يافت. پس از نزديك به دو ماه جنگ، محاصره و بمباران مداوم شهر ماريوپل كه به مرگ و آواره شدن هزاران نفر منجر شد، روس‌ها در آستانه تسخير كامل اين بندر مهم در جنوب شرق اوكراين قرار دارند. وزارت دفاع روسيه اعلام كرده است كه كنترل بخش اعظمي از شهر را در اختيار گرفته و جز كارخانه بزرگ فولاد آزوفستال كه همچنان در اختيار نيروهاي اوكرايني باقي‌ مانده و مدافعان به مقابله با نظاميان روس مي‌پردازند، موفق شده ساير مناطق را «از وجود اوكرايني‌ها پاكسازي كند.»

خبرگزاري تاس به نقل از ايگور كوناشنكوف، سخنگوي وزارت دفاع روسيه نوشته است كه نظاميان روس حدود 2500 سرباز اوكرايني را كه همچنان در كارخانه فولاد در حال دفاع از آخرين بخش‌هاي اشغال نشده شهر ماريوپول هستند، محاصره كرده و آنها هيچ راهي براي خروج از اين محاصره ندارند. به گفته كوناشنكوف، «تنها راه پيش روي آنها براي حفظ جان‌شان، زمين گذاشتن اسلحه و تسليم شدن است.» شنبه شب روس‌ها در ضرب‌الاجلي كه براي نيروهاي اوكرايني تعيين كرده بودند، به آنها گفتند كه اگر تا ساعت 6 صبح روز يكشنبه به وقت محلي تسليم شوند، زنده مي‌مانند. با اين وجود رسانه‌هاي غربي نظير واشنگتن‌پست و نيويورك‌تايمز گزارش داده‌اند كه نشانه‌اي از تسليم نيروهاي اوكرايني ديده نمي‌شود. مقام‌هاي سياسي و نظامي اوكراين، محدود شدن مقاومت‌ها در ماريوپول به درگيري‌ها در كارخانه آزوفستال را درست نمي‌دانند اما تاييد مي‌كنند كه تنها «بخش‌هاي بسيار كوچكي» از شهر همچنان در دست نيروهاي اوكرايني قرار دارد. صبح روز يكشنبه، پترو آندريوشنكو مشاور شهردار ماريوپول در يك پست تلگرامي اعلام كرد كه نيروهاي مدافع اوكرايني پيشنهاد تسليم شدن را رد كرده‌اند و همچنان به مقاومت ادامه مي‌دهند. او نوشت: «به‌رغم اينكه اشغالگران از روز شنبه تلاش دارند اين‌گونه نشان دهند كه مقاومت‌ها در شهر تنها به كارخانه آزوفستال محدود مي‌شود، اينچنين نيست و شب گذشته درگيري‌هاي گسترده‌اي را در خيابان تاگان راگ شاهد بوديم كه دست‌كم 5 كيلومتر با كارخانه آزوفستال فاصله دارد.» ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهور اوكراين در واپسين ساعات روز شنبه در يك سخنراني تاكيد كرد وضعيت در ماريوپول به ‌شدت «غيرانساني» است و گفت كه او و دولتمردانش به صورت شبانه‌روزي تلاش كرده‌اند كه از راه‌هاي نظامي يا ديپلماتيك به محاصره اين شهر پايان دهند. زلنسكي تاكيد دارد كه روس‌ها عمدا تلاش دارند كه ماريوپول را كاملا نابود كنند تا روحيه مقاومت مردم اوكراين بشكند. رييس‌جمهور اوكراين همچنين در مصاحبه با نشريه اوكرانيسكا پراودا گفت كه اگر مدافعان باقي مانده در شهر ماريوپول از سوي نظاميان روسيه كشته شوند، به مذاكرات صلح با مسكو پايان خواهد داد.
در روزهاي گذشته نظاميان روس موفق شده بودند پيشروي‌هايي جدي در ماريوپول داشته باشند و روز جمعه اعلام شد كه آنها به مركز شهر رسيده‌اند. شبكه خبري سي‌ان‌ان نيز جمعه شب خبر داد كه يك كارخانه مهم در شمال شهر كه براي مدتي طولاني يك از پايگاه‌هاي مدافعان اوكرايني براي دفاع از شهر بود، سقوط كرده است.
اوكرايني‌ها مي‌گويند طي دو ماه محاصره و بمباران شهر از سوي نيروهاي روسيه دست‌كم 22 هزار نفر از نظاميان و غيرنظاميان كشته شده‌اند. رسانه‌ها مستقلا قادر به تاييد اين آمار نيستند و هنوز هيچ مرجع مستقلي صحت اين آمارها را بررسي نكرده است.
زلنسكي در جمع خبرنگاران گفته است كه نيروهاي اوكرايني هنوز «بخش‌هاي نه چندان بزرگي» از شهر را در اختيار دارند و در برابر نيروهايي مي‌جنگند كه بسيار مجهز هستند و تعدادشان دست‌كم 6 برابر آنهاست.
نيروهاي نظامي روسيه بامداد روز يكشنبه نيز بار ديگر شهر كي‌يف، پايتخت اوكراين و شهرهاي اطراف آن را بمباران كردند. واشنگتن‌پست گزارش داده است كه در ساعات اوليه روز يكشنبه شهر برواري واقع در 12 مايلي كي‌يف، هدف حمله موشكي روسيه قرار گرفته است. وزارت دفاع روسيه اعلام كرده كه يك انبار مهمات در اين شهر را هدف قرار داده است. شهردار برواري گفته اين حمله تلفات انساني در پي نداشته است. اين شهر در ابتداي جنگ از سوي روسيه اشغال شد اما نيروهاي اوكرايني دو هفته پيش موفق شدند آن را آزاد كنند. برخي رسانه‌ها اين اقدام روسيه را نوعي انتقام‌گيري از غرق شدن ناو مسكووا مي‌دانند.
كارشناسان نظامي معتقدند سقوط ماريوپول مي‌تواند مقدمه‌اي براي تسلط كامل روسيه بر جنوب اوكراين و افزايش فشارهاي نظامي عليه منطقه دونباس باشد.
ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهور اوكراين، روز يكشنبه گفت: روسيه به عمد در تلاش است تا هر كسي را كه در ماريوپل حضور دارد، نابود كند و اوكراين براي اينكه بتواند شانسي براي نجات اين شهر بندري در كناره درياي آزوف داشته باشد فورا به سلاح‌هاي سنگين بيشتري از سوي غرب نياز دارد. اورزولا فن در لاين، رييس كميسيون اروپا، از كشورهاي عضو اتحاديه خواسته است سيستم‌هاي تسليحاتي را «به سرعت» در اختيار اوكراين قرار دهند. خانم فن ‌در ‌لاين گفت: «اين درخواست شامل همه كشورهاي عضو مي‌شود. آنهايي كه مي‌توانند بايد سريع عمل كنند، چراكه تنها از اين طريق است كه اوكراين مي‌تواند در نبرد تدافعي شديد خود عليه روسيه دوام بياورد.»
اروپا آماده اعمال تحريم‌هاي بيشتر مي‌شود
رييس كميسيون اروپا همچنين روز يكشنبه اعلام كرد، اتحاديه اروپا در بحث تحريم‌هاي بيشتر عليه روسيه به خاطر حمله به اوكراين اقداماتي را عليه بخش بانكداري به ويژه «اسبربانك» و همچنين محدوديت‌هايي را در بخش انرژي در نظر دارد. او در مصاحبه‌اي با روزنامه بيلد‌ام زونتاگ درباره نكات كليدي ششمين بسته تحريم‌ها عليه روسيه گفت: ما همچنان بخش بانكداري به ويژه «اسبربانك» را كه ۳۷ درصد از بخش بانكي روسيه را تشكيل مي‌دهد، در نظر داريم. بدون شك بخش انرژي مد نظر است. وي تاكيد كرد: اتحاديه اروپا در حال حاضر «مكانيسم‌هاي هوشمندي» را مي‌سازد كه اجازه مي‌دهد نفت در بسته بعدي تحريم‌ها عليه روسيه گنجانده شود.

سياست بلندمدت غرب چه خواهد بود؟
روزنامه واشنگتن‌پست گزارش داد: غربي‌ها ضمن پيگيري يك استراتژي جديد در قبال روسيه، به دنبال بازگشت به سياست مهار پس از سال‌ها تلاش و همزيستي با مسكو هستند. واشنگتن‌پست نوشت: با گذشت نزديك به دو ماه از حمله ولاديمير پوتين به اوكراين، دولت جو بايدن و متحدان اروپايي آن شروع به برنامه‌ريزي براي دنيايي بسيار متفاوت كرده‌اند؛ دنيايي كه در آن ديگر سعي در همزيستي و همكاري با روسيه ندارند، بلكه فعالانه به دنبال منزوي كردن و تضعيف آن به عنوان يك استراتژي بلندمدت خواهند رفت. مقامات در ناتو و اتحاديه اروپا و در وزارت امور خارجه امريكا، پنتاگون و وزارتخانه‌هاي ديگر كشورهاي متحد غربي، طرح‌هايي را براي پيگيري سياست‌هاي جديد تقريبا تمام جنبه‌هاي مواضع غرب در قبال مسكو، از حوزه‌هاي دفاع و دارايي گرفته تا تجارت و ديپلماسي بين‌المللي، تدوين مي‌كنند.
به نوشته واشنگتن‌پست، اين استراتژي جديد نوپا بسيار فراتر از پوتين به عنوان رهبر كرملين را در بر مي‌گيرد و برنامه‌ريزان اين كشورها به بازنگري در يكسري اسناد اساسي كه قرار است در ماه‌هاي آينده ارايه شوند، ادامه مي‌دهند. اولين استراتژي امنيت ملي دولت بايدن، در حالي كه سال گذشته ميلادي بر اساس الزام قانوني بايد ارايه مي‌شد، هنوز تكميل نشده است. به نوشته واشنگتن‌پست، اين استراتژي احتمالا به‌طور قابل توجهي از انتظارات اوليه براي آنكه منحصرا روي چين و احياي وضعيت داخلي امريكا متمركز باشد، فاصله خواهد داشت. استراتژي دفاع ملي جديد پنتاگون كه ماه گذشته ميلادي به صورت محرمانه به كنگره ارسال شد، طبق يك خلاصه كوتاهي كه پنتاگون از آن ارايه داد، متمركز بر «چالش روسيه در اروپا» و همچنين تهديد چين خواهد بود. همچنين قرار است اولين سند «مفهوم استراتژيك» ناتو از سال ۲۰۱۰ تاكنون، در نشست سران اين ائتلاف در ماه ژوئن رونمايي شود، در حالي كه در سال ۲۰۱۰ اين ائتلاف به دنبال «شراكت استراتژيك واقعي» با روسيه بود. ينس استولتنبرگ، دبيركل ناتو در يك كنفرانس خبري در اوايل ماه جاري ميلادي گفت: گفت‌وگوي معناداري كه قبلا براي آن تلاش كرديم، ديگر گزينه‌اي براي روسيه نيست. اتحاديه اروپا برنامه‌هايي را براي كاستن دوسوم از وابستگي شديد خود به گاز روسيه تا پايان سال جاري ميلادي و پايان دادن به واردات سوخت‌هاي فسيلي از روسيه تا قبل از سال ۲۰۳۰ طراحي كرده است. ووپكه هوكسترا، وزير امور خارجه هلند، روز پنجشنبه در يك مجمع در مركز مطالعات استراتژيك و بين‌المللي در واشنگتن گفت: مساله ما چندان مربوط به تحريم‌ها نيست، بلكه تدوين مسيري به سمت واردات صفر است و اينكه اطمينان حاصل كنيم مستقل از نفت و گاز روسيه مي‌شويم. براي برخي، اين يك مسير چند ماهه خواهد بود. براي برخي ديگر پيمودن اين مسير ممكن است سال‌ها طول بكشد. اما هلند و ساير كشورها در اين مورد جدي هستند. ديگر اشتباه قبل تكرار نمي‌شود. كشورهاي غربي متحد به اعلام برنامه‌هاي‌شان براي افزايش عمده بودجه‌هاي نظامي خود در آينده نزديك پرداخته‌اند. انتظار مي‌رود فنلاند و سوئد پيش از اجلاس ماه ژوئن ناتو در مادريد براي عضويت در ناتو درخواست دهند؛ اين به مثابه يك تغيير قابل توجه در توازن امنيت اروپاست كه همچنين منجر به افزايش چشمگير حضور نظامي ائتلاف ناتو در نزديكي روسيه مي‌شود. 
اما استراتژي بلندمدت غربي‌ها، در حالي در دست تدوين است كه متحدان غربي با دست زدن به تشديد تحريم‌ها عليه مسكو، كمك تسليحاتي به اوكراين و استقرار ده‌ها هزار نيروي خود در مرز شرقي ناتو به اين بحران فوري پاسخ داده‌اند. بر اساس اظهارات چند مقام شامل هشت مقام ارشد امريكايي و خارجي كه برخي از آنها نام‌شان را فاش نكردند، اكنون انتظار مي‌رود كه بسياري از اين تدابير و موارد ديگر به‌طور دايمي پا برجا بمانند.