رفتار دوگانه با پناهجويان
محمود فاضلي
با آغاز فصل گرما، ورود پناهجويان از كشورهاي مختلف به خاك تركيه و سپس يونان افزايش يافته است. مرز زميني و دريايي اين دو كشور گذرگاه اصلي براي پناهجويان خاورميانه، آسيا و آفريقاست كه در پي جنگ‌هاي داخلي و بحران اقتصادي تلاش مي‌كنند خود را به يونان و سپس ساير كشورهاي اروپايي برسانند. اكثر پناهجوياني كه قصد ورود به مرزهاي اتحاديه اروپا را دارند بعد از گذشتن از مرز چندين كشور و با تحمل سختي‌هاي فراوان به ناچار خود را به مرزهاي يونان مي‌رسانند. در هفته‌هاي اخير اين منطقه شاهد حوادث دردناكي بوده كه منجر به كشته شدن تعدادي از پناهجويان شده است. طبق آمار آژانس پناهندگان سازمان ملل، بيش از 2500 نفر از ژانويه تا نوامبر سال 2021 در درياي مديترانه و هنگام تلاش براي ورود به اتحاديه اروپا جان خود را از دست دادند. يونان در سال‌هاي اخير ابزارهاي نظارتي خود را براي جلوگيري از ورود پناهجويان با دوربين‌ها و رادارها تقويت كرده و يك مانع فولادي به ارتفاع 5 متر در بيش از 40 كيلومتر نصب كرده است. سازمان‌هاي غيردولتي بين‌المللي، يونان را متهم مي‌كنند كه اين كشور يك منطقه بي‌طرف نظامي ايجاد كرده كه هيچ‌كس نمي‌تواند به معدود مهاجراني كه موفق به عبور از آن مي‌شوند، كمك كند. اخيرا نيرو‌هاي مرزي بلغارستان حداقل 84 مهاجر غيرقانوني را نيمه برهنه به تركيه فرستاده‌اند. نيرو‌هاي ژاندارمري در شمال غربي تركيه هنگام گشت‌زني در منطقه در نزديكي مرز بلغارستان متوجه حضور مهاجران غيرقانوني نيمه برهنه در منطقه جنگلي شدند. اين مهاجران كه اتباع افغانستان، مراكش، سوريه و ايران بودند با پوشيدن گوني و كيسه سعي داشتند از خود در برابر هواي سرد محافظت كنند. اين مهاجران از طريق يونان به بلغارستان رفته‌اند. آنها از سوي پليس بلغارستان دستگير و پس از بردن وسايل‌شان نيمه برهنه به طرف تركيه فرستاده شدند. سياست‌هاي ضد مهاجرتي تركيه و يونان بارها از سوي نهادهاي بين‌المللي مورد انتقاد قرار گرفته است. ديدبان حقوق بشر در گزارش اخير خود درباره وضعيت مهاجران افغانستان تاكيد دارد پليس يونان پناهجويان را در مرز زميني يونان و تركيه بازداشت كرده و در بسياري از موارد لباس‌هاي آنها را درآورده و پول، تلفن و ساير دارايي‌هاي‌شان سرقت كرده و آنها را با بدترين شرايط ممكن به تركيه برمي‌گرداند.
سازمان‌هاي بين‌المللي مدافع حقوق بشر، بارها نسبت به وضعيت اسفبار پناهجويان و سرنوشت نامشخص آنها از دولت محافظه‌كار يونان انتقاد كرده‌اند. بر اساس آمار نهادهاي حمايت از پناهجويان، در حال حاضر هزاران پناهجوي افغان كه از مسير تركيه وارد يونان شده‌اند در نقاط مختلف اين كشور روزهاي دشواري را تجربه مي‌كنند.
پناهجوياني كه از سوي يونان، تركيه و پاكستان بازگردانده شده‌اند، در مناطق مرزي سرگردان هستند. پليس يونان پناهجويان را در مرز زميني يونان و تركيه در رودخانه اوروس بازداشت كرده و در بسياري از موارد لباس‌هاي‌شان را از تن‌شان درآورده و پول، تلفن و ساير دارايي‌هاي‌شان را دزديده و سپس مهاجران را به مردان نقابدار مي‌سپارند كه آنها را مجبور به سوار شدن به قايق‌هاي كوچك مي‌كنند، به وسط رودخانه اوروس برده، به داخل آب سرد كشانده و وادار مي‌كنند به سمت تركيه حركت كنند. طبق اعلام ديدبان حقوق بشر، در حالي كه يونان از اوكرايني‌ها به عنوان «پناهندگان واقعي» استقبال مي‌كند، افغان‌هايي را كه از خشونت‌هاي مشابه فرار مي‌كنند به عقب مي‌راند. شواهد نشان مي‌دهد پس از بحران اوكراين و گسيل موج پناهجويان اوكرايني، فشارها بر پناهجويان افغان در يونان، تركيه و اروپاي شرقي افزايش يافته است. تركيه كه خود نيز بارها مورد انتقاد مراكز حقوق بشري قرار گرفته مدعي است يونان رفتار غيرانساني با پناهجويان افغان داشته و پناهجويان توسط واحدهاي مرزي يونان رانده مي‌شوند.همزمان سازمان‌هاي دفاع از حقوق مهاجران در تركيه نيز اعلام كرده است بيش از 90 درصد درخواست‌هاي پناهندگي از سوي اداره مهاجرت تركيه رد مي‌شود، كارت شناسايي آنها باطل و حق دسترسي به خدمات دولتي و درمان و آموزش را از دست مي‌دهند. تركيه اخيرا بازگشت پناهجويان سوريه به كشورشان را در دستور كار خود قرار داده است. يونان و تركيه مدت‌هاست در زمينه پناهجوياني كه به دنبال پناهندگي در اتحاديه اروپا در مرزهاي يونان از طريق تركيه هستند، به‌‌رغم توافق اتحاديه اروپا و تركيه در سال 2016 براي جلوگيري از مهاجرت‌ها، اختلاف دارند. طبق قرارداد بين تركيه و اتحاديه اروپا، آنكارا در ازاي دريافت 6 ميليارد يورو براي حمايت از خدمات مرتبط با پناهجويان و وعده سفر بدون ويزا به اتحاديه اروپا، جريان مهاجران و پناهجويان به اتحاديه اروپا را محدود مي‌كند.