ندوشن‌ها، سرمايه‌هاي تكرار ناشدني
اصغر ميرفردي
سرمايه‌هاي انساني در هر جامعه‌اي، بهترين و ماندگارترين سرمايه‌ها براي پويايي و توسعه آن هستند. دگرگوني نسلي، دگرگوني‌هايي را نيز در نوع بينش و شخصيت علمي و اجتماعي سرمايه‌هاي انساني پديد آورده است. انديشمندان و چهره‌هاي برجسته علمي، ادبي و انديشه‌اي دهه‌هاي گذشته، با ويژگي‌هايي كه داشتند، تا اندازه‌اي نسبت به سرمايه‌هاي انساني جوانِ كنوني متفاوت بودند. آن دسته از چنين انديشمنداني كه در زمانه ما زندگي مي‌كنند، اين تفاوت‌ها را به روشني نشان مي‌دهند.
آگاهي داشتن به جامع علوم و انديشه‌هاي گوناگون، خستگي‌ناپذيري، وارستگي نسبت به تعلقات روزمره، سختكوشي، خردورز بودن و دغدغه ميهن داشتن از مهم‌ترين ويژگي‌هاي سرمايه‌هاي انساني فرهيخته است. استاد محمدعلي اسلامي ندوشن كه هفته گذشته دار فاني را وداع گفتند، از جمله انديشمندان خردورز، پرتلاش و باورمند و دغدغه‌مند درباره ايران و ايراني بودند. براي رسيدن به جايگاه انديشمندي چون استاد اسلامي ندوشن، نياز به دهه‌ها تلاش و جست‌وجوگري علمي است. در واقع، عمري را بايد سوخت تا نهال انديشه‌ورزي و ميراث فكري پا بگيرد و نسل‌هاي بعدي از سايه‌سار آن بهره‌گيري كنند. با رفتن چنين انديشمنداني، گويي جامعه از داشتن انديشه‌ورزان و سرمايه‌هاي علمي محروم مي‌شود. چنين بزرگاني نشانگر اصالت انديشه و رفتارند. نسل جوان و نوجوان، به دلايل گوناگون كمترين آشنايي با چنين بزرگاني ندارند. براي تربيت و داشتن چنين فرهيختگاني در گام نخست نياز به الگوسازي و الگوگيري از اين چهره‌ها است. با فاصله شناختي و معرفتي كه بين نسل طلايي انديشه‌اي و نسل جوان و نوجوان كنوني پديدار شده، الگوگيري از سرمايه‌هاي فكري دشوار شده است. با اين رويه شايد، ديگر چنين ستارگان انديشه‌ورزي پديدار نشوند. براي داشتن چنين سرمايه‌هايي در آينده اين سرزمين، ضرورت دارد همراه با گراميداشت و نكوداشت چنين انديشمنداني؛ انديشه‌ها و فعاليت‌هاي آنها براي جامعه به ويژه جوانان بازگويي شود. بي‌توجهي به چنين بزرگاني در جامعه، زمينه دورافتادگي جامعه از انديشه‌ورزي مي‌شود. دغدغه‌ها به امور سطحي تنزل مي‌يابد و معرفت اصيل و دغدغه‌مندي براي ميهن و سرزمين و ميراث فرهنگي و تاريخي آن به خاموشي مي‌گرايد. چنين روندي، جامعه را از انديشه‌هاي مسوولانه دور مي‌سازد. شهروندان تبديل به افرادي جداافتاده و بدون انديشه و آرمان سازنده مي‌شوند. تا زماني كه بزرگان انديشه گرامي داشته نشوند، هيچ انديشه‌ورزي رخ نمي‌نمايد. به گفتار ساده «در خانه‌اي كه بزرگان آن تكريم نشوند، هيچ كوچكي به بزرگي نخواهد رسيد». پس بر همه ما و نهادهاي گوناگون لازم است تا بزرگان علم و انديشه را به دور از «سياه و سفيد كردن‌هاي غيرسازنده» گرامي بداريم و از اندوخته‌هاي فكري و علمي آنها براي تربيت نسل جوان و دلسوز جامعه بهره بگيريم.