مردم فيليپين پسر ديكتاتور پيشين اين كشور را به رياست‌جمهوري برگزيدند
راي به فراموشي
شهاب شهسواري
۳۶ سال بعد از خيزش مردمي فيليپين عليه ديكتاتوري فرديناند ماركوس، شهروندان فيليپين فرزند اين رهبر خودكامه را به رياست‌جمهوري برگزيدند. فرديناند ماركوس پسر مشهور به بونگ‌بونگ، بيش از دو سوم از آراي انتخابات دوشنبه در فيليپين را از آن خود كرده است و زنگ‌هاي خطر براي بازگشت ديكتاتوري به اين كشور جنوب شرقي آسيا را به صدا در آورده است. در حالي كه بر اساس آمار اوليه انتخابات ماركوس پسر بيش از ۳۰ ميليون راي به دست آورده است، لني روبردو، معاون رييس‌جمهور پيشين و مدافع اصلاحات و حقوق بشر تنها ۱۴ ميليون و ۵۰۰ هزار راي كسب كرد. لني روبردو كه به عنوان فعال حقوق بشر و اصلاح‌طلب در فيليپين شناخته مي‌شود، شش سال پيش در انتخابات معاونت رياست‌جمهوري توانسته‌بود با اختلاف ناچيزي بونگ‌بونگ ماركوس را شكست دهد، اما اين‌بار در انتخابات رياست‌جمهوري نتوانست از پس اين بازمانده دوران تاريك ديكتاتوري فيليپين پيروز شود. در انتخابات همزمان براي برگزيدن معاون رييس‌جمهور نيز سارا دوترته، دختر رييس‌جمهور كنوني فيليپين و شهردار شهر جنوبي داوائو، توانسته است بر رقباي خود پيروز شود. در انتخابات روز دوشنبه، علاوه بر رييس‌جمهور و معاون رييس‌جمهور، بيش از ۱۸ هزار مقام دولتي ديگر از جمله نيمي از مجلس ۲۴ نفره سنا و ۳۰۰ نفر از نمايندگان مجلس در كنار مقام‌هاي ارشد استاني و محلي انتخاب شدند. اين انتخابات هم مانند همه انتخابات‌هاي گذشته در فيليپين، با استقبال گسترده راي‌دهندگان مواجه شد كه به‌رغم فقر گسترده و شكاف درآمدي عميق در اين كشور معمولا شاهد مشاركت بيش از ۸۰ درصد از واجدان شرايط راي دادن است.
ائتلاف دو خاندان خودكامه فيليپيني براي انتخابات سال جاري توانست راي‌دهندگان دوترته و ماركوس را در مناطقي كه هر يك نفوذ بيشتري دارند، يعني ماركوس‌ها در شمال و دوترته‌ها در جنوب فيليپين با يكديگر تلفيق كند تا قدرت بار ديگر بعد از ۳۶ سال به خاندان ماركوس بازگردد كه سال ۱۹۸۶ در پي انقلاب مشهور به «قدرت مردم» مجبور به فرار از كشور شد. ماركوس و دوترته در دوران تبليغات انتخاباتي خود با اجتناب از پرداختن به مسائل حساس فيليپين، به تكرار مستمر شعارهاي وحدت ملي بسنده كردند. فرديناند بونگ‌بونگ ماركوس، دوشنبه شب و در پي اعلام نتايج اوليه انتخابات در پيامي ويديويي از هوادارانش تشكر كرد و از آنها خواست كه تا پايان شمارش كامل آرا هوشيار باشند.
در ساعات نخست روز سه‌شنبه، مخالفان ماركوس به خيابان‌هاي مانيل آمدند. لني روبردو، رقيب اصلي ماركوس در انتخابات به هوادارانش وعده داده است نبرد براي اصلاحات و دموكراسي با اين انتخابات پايان نخواهد يافت. او خطاب به هوادارانش گفت: «صداي مردم روز به روز واضح‌تر مي‌شود. به نام فيليپين كه من مي‌شناسم و آن را عاشقانه دوست دارم، بايد اين صدا را بشنويم، چرا كه ما نهايتا همين يك كشور را به عنوان دارايي مشترك داريم. ... براي رسيدن به حقيقت فشار بياوريد. مدت مديدي طول كشيد تا ساختار دروغ‌ها بنيان نهاده شود. ما امروز فرصت داريم كه با اين ساختار بجنگيم و آن را از هم فروبپاشيم.»
پدران هر دو نامزد رياست‌جمهوري و معاونت رياست‌جمهوري، متهم به كشتار گسترده مردم فيليپين هستند. رودريگو دوترته، رييس‌جمهور پيشين در طول دوران رياست‌جمهوري‌اش در قالب طرح مبارزه با مواد مخدر مسوول كشتار هزاران نفر از شهروندان فيليپيني بود، اما دوران ۲۰ ساله حكومت فرديناند ماركوس پدر، نخستين رييس‌جمهور منتخب فيليپين كه ۱۴ سال از ۲۰ سال دوران حكومتش را با مشت آهنين و تحت حكومت نظامي اداره كرده بود، دوراني بسيار تاريك‌تر از تاريخ فيليپين است كه علاوه بر كشتار گسترده مخالفان، فساد گسترده و خويشاوندسالاري حاكمان وقت، ميلياردها دلار از دارايي‌هاي فيليپين توسط خانواده حاكم به تاراج رفت.
رييس‌جمهور تازه فيليپين از ۹ تير كار خود را براي يك دوره ۶ ساله آغاز مي‌كند. بر اساس قانون اساسي فيليپين، روساي جمهور تنها يك دوره متوالي مي‌توانند در اين مقام باقي بمانند. در سال‌هاي پاياني دوره رياست‌جمهوري دوترته، گمانه‌زني‌هاي زيادي در مورد تلاش او براي تغيير قانون اساسي و تمديد دوره رياست‌جمهوري‌اش شده‌بود، اما نهايتا دوترته حاضر به كناره‌گيري از قدرت شد، هر چند كه حالا دخترش در مقام مهم معاونت رييس‌جمهور انتخاب شده است. اقدامات دوترته در دوران رياست‌جمهوري‌اش از سوي ديوان كيفري بين‌المللي به عنوان يك پرونده اتهامي جنايت عليه بشريت در حال تحقيق است. ديدبان حقوق بشر با اعلام نتايج انتخابات از بونگ‌بونگ ماركوس خواسته است تا وضعيت حقوق بشر را در فيليپين بهبود بدهد و تحقيقات بي‌طرفانه‌اي را در مورد «قتل بدون محاكمه» هزاران شهروند فيليپيني در قالب برنامه مبارزه با مواد مخدر آغاز كند و مقام‌هاي متهم را به محاكمه بكشاند.
تطهير خودكامه
فرديناند ماركوس پدر، سه سال بعد از فرارش از كشور، در تبعيد در هاوايي جان باخت. او هرگز حاضر به پذيرش اتهامات در مورد فساد و بالا كشيدن دارايي‌هاي فيليپين نشد. گفته مي‌شود كه او و اطرافيانش پس از پايان حكومت ۲۰ ساله بين ۵ تا ۱۰ ميليارد دلار دارايي جمع كرده‌اند. بعد از مرگ او يك دادگاه در هاوايي نزديك به دو ميليارد دلار از دارايي‌هاي او را در پرونده گروهي از فيليپيني‌هاي آزار ديده در دوران حكومتش به عنوان غرامت به ۹۰۰۰ فيليپيني واگذار كرد كه خودشان يا اقوام‌شان در دوران حكومت نخست ماركوس محبوس، شكنجه، قتل بدون محاكمه و ناپديدسازي شده‌بودند. بونگ‌بونگ ماركوس پسر هم كه ۵ سال بعد از مرگ پدرش به فيليپين بازگشت، هرگز حاضر به پذيرش اتهام‌هاي مالي به خانواده‌اش نشده‌بود. او در مناظره‌هاي انتخاباتي سال جاري در پاسخ به اين درخواست كه بايد دارايي‌هاي مردم را به آنها بازگرداند، گفت «نمي‌تواند چيزي را كه در اختيار ندارد به كسي بدهد.»
علي‌رغم اينكه دوران حكومت ماركوس با مشت آهنين و فساد خانواده او براي بسياري از بزرگسالان فيليپيني روشن است، اما بسياري از جواناني كه هرگز دوران حكومت خاندان ماركوس را تجربه نكرده‌اند، تحت تاثير سال‌ها كارزار تبليغاتي تطهير دوران ديكتاتوري ماركوس، تصوري متفاوت از شرايط زندگي در دوران حكومت نظامي دارند. بونگ‌بونگ ماركوس كه فعاليت سياسي را در مقام فرماندار از دوران رياست‌جمهوري پدرش آغاز كرد و پس از بازگشت از تبعيد نيز در مقام‌هاي نماينده پارلمان و سناتور انتخاب شده است، مستمر از ميراث دوران ديكتاتوري پدرش حمايت مي‌كند و حاضر به پذيرش و عذرخواهي براي نقض گسترده حقوق بشر و فساد گسترده خانواده‌اش نيست. خانواده ماركوس از زمان بازگشت به فيليپين در سال ۱۹۹۱ تاكنون، سرمايه‌گذاري هنگفتي براي بازنويسي تاريخ ديكتاتوري فرديناند ماركوس پدر در افكار عمومي كرده است و اكنون بعد از سه دهه تلاش، ثمره اين تبليغات را با بازگشت به قدرت برداشت مي‌كنند.
در پي انقلاب قدرت مردم، زماني كه شهروندان فيليپيني بعد از فرار خانواده ماركوس با هلي‌كوپتر، سرخوش وارد كاخ مالاكانيانگ شدند براي نخستين‌بار از نزديك تجمل زندگي حاكمان وقت فيليپين را لمس كردند. كلكسيون ۳۰۰۰ جفت كفش مجلل ايملدا ماركوس، همسر رييس‌جمهور فراري و مادر رييس‌جمهور منتخب امروز فيليپين يكي از مشهورترين بازمانده‌هايي بود كه خانواده ماركوس هنگام فرار از كاخ جا گذاشته بودند.
پيشاني نوشت وليعهد
اما از همان روزي كه ماركوس‌ها مانيل را ترك كردند، قصد بازگشت به قدرت داشتند، آرزويي كه بعد از ۳۶ سال برآورده شده است. ايملدا مركوس، مادر رييس‌جمهور منتخب فيليپين در مستندي با عنوان «تاجبخش (Kingmaker) » مي‌گويد كه رييس‌جمهور شدن «تقدير» پسرش است. بونگ‌بونگ ماركوس زماني كه پدرش از قدرت بركنار شد ۲۹ ساله بود. او از سوي خانواده براي تحصيلات تكميلي به بريتانيا اعزام شده‌بود، اما بعد از يك دوره ناموفق تحصيل در دانشگاه آكسفورد در رشته فلسفه با يك ديپلم ويژه در علوم اجتماعي به كشور بازگشت، هر چند خودش مدعي است كه مدركش را در آكسفورد گرفته است. او در سن ۲۳ سالگي از سوي پدرش به عنوان معاون فرماندار استان ايلوكوس نورته در شمال فيليپين منصوب شد و مدتي بعد مقام فرمانداري را برعهده گرفت. او از پدرش به عنوان يك نابغه سياسي ياد مي‌كند.
بازگشت ائتلاف امريكايي
فيليپين در جنوب شرقي آسيا و در همسايگي چين، در دوران رقابت شديد ميان واشنگتن و پكن يكي از گزينه‌هاي واشنگتن براي ائتلاف عليه چين محسوب مي‌شود. روابط واشنگتن و مانيل در دوران رياست‌جمهوري ماركوس پدر، بسيار دوستانه بود و فيليپين يكي از متحدان اصلي امريكا در جنوب شرقي آسيا محسوب مي‌شد. در آن دوران ايالات متحده امريكا ابايي از حمايت از ديكتاتوري‌هاي جنايتكار در گوشه و كنار دنيا نداشت و سياست مشت آهنين فرديناند ماركوس چندان خللي در روابط مانيل-واشنگتن ايجاد نمي‌كرد. در دوره اخير، روابط دو كشور فراز و نشيب زيادي داشته است. رودريگو دوترته، رييس‌جمهور كنوني فيليپين در دوران رياست‌جمهوري دونالد ترامپ، روابط خوبي با واشنگتن نداشت و تلاش كرد تا مانيل را بيش از هر زمان ديگر به پكن نزديك‌تر كند. اما با روي كار آمدن جو بايدن، اندكي از اختلافات ميان مانيل و واشنگتن كاسته شده است. با اين حال به نظر مي‌رسد كه انتخاب فرزند ديكتاتور پيشين فيليپين كه از دوستان نزديك واشنگتن محسوب مي‌شد، مي‌تواند سرآغاز يك رابطه باثبات تازه ميان مانيل و واشنگتن بر‌مبناي يك ائتلاف عليه توسعه قدرت چين در درياي جنوبي چين و اقيانوس هند و آرام باشد.