مذاكرات انريكه مورا در تهران ادامه دارد
برجام در حاشيه
سارا معصومي
«آخرين گلوله باقيمانده براي نجات توافق هسته‌اي» عبارتي است كه جوزپ بورل، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا با آن سفر انريكه مورا، معاون خود به تهران را توصيف كرد. انريكه مورا كه در مذاكرات غيرمستقيم ميان ايران و ايالات متحده نقش پيام‌رسان را در چند ماه اخير بازي كرده در حالي به تهران رسيد كه رابطه ايران و اتحاديه اروپا گرفتار جزر و مد شده، تهران و واشنگتن در دورترين فاصله از توافق قرار گرفته‌اند و مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي هم از باقيماندن اختلاف با تهران بر سر برنامه هسته‌اي اعلام نشده خبر مي‌دهد. در حالي كه گفته مي‌شود مذاكرات انريكه مورا در تهران تا روز جمعه ادامه پيدا خواهد كرد، امير قطر نيز امروز به دعوت ابراهيم رييسي، رييس‌جمهور در تهران خواهد بود. قطر در كنار عمان يكي از دو كشور منطقه‌اي است كه تلاش مضاعفي را براي به نتيجه رسيدن مذاكرات احياي برجام آغاز كرده است.
ميزباني از مورا در سايه بازداشت شهروندان اروپايي
غروب سه‌شنبه به وقت تهران بود كه تازه‌ترين سخنان رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي همزمان با دومين سفر انريكه مورا به تهران در سال جاري توجه‌ها را به خود جلب كرد. گروسي در جريان سخنراني در پارلمان اروپا با ابراز اميدواري نسبت به حصول توافق در يك چارچوب زماني معقول، هشدار داد كه پنجره فرصت مي‌تواند در هر زماني بسته شود. گروسي كه در چند هفته اخير پس از قرار گرفتن ايران و آژانس در مسير اجراي يك نقشه راه مشخص براي حل و فصل اختلاف‌ها سكوت اختيار كرده بود اين‌بار در حالي كه اميد به احياي برجام كمرنگ‌تر از پيش شده بر حجم فشار بر تهران در حوزه فني نيز افزود و گفت: «اوضاع چندان خوب به نظر نمي‌رسد. ايران، در حال حاضر درباره اطلاعاتي كه از آنها خواسته‌ايم شفاف عمل نكرده و ما بسيار نگران هستيم.»
تنها چند ساعت پيش از ديدار انريكه مورا با علي باقري، معاون سياسي وزير خارجه و رييس هيات مذاكره‌كننده ايران با 1+4، سخنگوي قوه قضاييه اعلام كرد كه حكم اعدام احمدرضا جلالي كه تابعيت سوئد را دارد به اتهام جاسوسي اجرا خواهد شد. همزمان با آماده شدن مورا براي حضور در وزارت خارجه بود كه وزارت اطلاعات با صدور اطلاعيه‌اي از بازداشت دو فرد اروپايي سازمان‌دهنده آشوب و بي‌نظمي خبر داد اما تا لحظه تنظيم اين خبر هويت و مليت اين دو اروپايي اعلام نشده است. هفته گذشته نيز روزنامه سوئدي «آفتون‌بلادت» از بازداشت يك مرد سوئدي در ايران خبر داد كه همراه با گروهي گردشگر به اين كشور سفر كرده بود. خبر اعدام قريب‌الوقوع جلالي و بازداشت سه شهروند كشورهاي اروپايي در چند روز اخير در حالي منتشر شده كه جلسات دادگاه حميد نوري در سوئد به پايان رسيده و دادستان اين پرونده براي نوري درخواست اشد مجازات (حبس ابد) را كرده است. در حالي كه سخنگوهاي وزارت خارجه و قوه قضاييه ايران مي‌گويند ارتباطي ميان تاييد حكم جلالي و بازداشت چند اروپايي با دادگاه حميد نوري وجود ندارد، دولت سوئد به شهروندان اين كشور هشدار داده كه از سفر به ايران خودداري كنند و تهران را به تلاش براي تحت فشار قرار دادن سوئد به منظور آزاد كردن حميد نوري متهم كرده است.
به گزارش «اعتماد»، تلاش براي احياي برجام از فروردين ماه 1400 و در واپسين ماه‌هاي دولت دوازدهم آغاز شد و در آذرماه 1401 پس از چند ماه وقفه دور هفتم اين مذاكرات به رياست علي باقري از سر گرفته شد. قريب به 6 ماه اخير اين مذاكرات به سبك و سياق 6 دور نخست ميان ايران و 1+4 به شكل مستقيم و ايران با ايالات متحده به شكل غيرمستقيم ادامه يافت كه تاكنون به حصول نتيجه و احياي توافق هسته‌اي مصوب جولاي 2015 منتهي نشده است. در دوره‌هاي هفتم و هشتم مذاكرات احياي برجام كه آخرين مرحله آن در اسفندماه در وين برگزار شد دو طرف موفق به نگارش متني شدند كه در سايه آن تعداد پرانتزهاي باز حاوي موارد اختلافي باقيمانده به كمتر از تعداد انگشتان يك دست رسيد. زماني كه انريكه مورا در نخستين هفته‌هاي سال جاري به تهران و سپس واشنگتن سفر كرد، گفته شد كه اصرار ايران بر حذف نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامي از ليست به اصطلاح گروه‌هاي تروريستي ايالات متحده و مخالفت واشنگتن با اين مطالبه به تنها اختلاف باقيمانده تبديل شده است. اين در حالي است كه سخنگوي وزارت خارجه ايران در چند هفته اخير هربار در پاسخ به پرسش خبرنگاران اين روايت را رد و تاكيد كرده كه امريكا با تمركز بر اين اختلاف در حال فروكاستن از اختلاف‌هاي باقيمانده ميان تهران و واشنگتن است. سعيد خطيب‌زاده البته اشاره‌اي به ماهيت ساير اختلاف‌هاي باقيمانده هم نكرده و اين در حالي است كه علي باقري به عنوان رييس هيات مذاكره‌كننده هم از حضور در برنامه‌هاي تلويزيوني براي ارايه توضيح به افكار عمومي درباره وضعيت مذاكرات پرهيز مي‌كند. در چنين شرايطي، فضاي رسانه‌اي پيرامون فرجام مذاكرات احياي برجام - برخلاف سال‌هاي گذشته- در اختيار روايت‌سازي‌هاي ايالات متحده قرار گرفته است. روايتي كه ايران را مقصر تطويل مذاكرات و هرگونه شكست احتمالي اين روند مي‌داند. مقام‌هاي آگاه امريكايي و اروپايي در چند هفته اخير با استفاده از سكوت يا كلي‌گويي مقام‌هاي ايراني كه بعضا انفعال رسانه‌اي قابل تعبير است، اقدام به اهرم‌سازي در چند حوزه كرده‌اند. از انداختن توپ تصميم‌گيري به زمين ايران تا اعلام آمادگي براي ازسرگيري مذاكرات ميان علي باقري و انريكه مورا و متهم كردن تهران به عدم استقبال از اين ايده، از پررنگ كردن اختلاف با ايران در پرونده‌هاي غيربرجامي به شمول پرونده‌هاي قضايي اسدالله اسدي و حميد نوري و زندانيان دوتابعيتي ايراني - امريكايي تا هشدار درباره وضعيت اورژانسي پرونده ايران در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي. در چنين شرايطي به نظر مي‌رسد كه سفر انريكه مورا به تهران آخرين تكه از پازل در حال تكميل اروپا و امريكا براي مقصر جلوه دادن ايران در شكست مذاكرات احياي برجام باشد. پازلي كه ايران با توجه به اعلام قبلي مبني بر حضور معاون جوزپ بورل در تهران تا روز جمعه فرصت براي برهم زدن آن را در اختيار دارد.
به گزارش «اعتماد»، رسانه‌هاي غربي در بازتاب سفر انريكه مورا به تهران اشاره كردند كه دو مساله بازداشت شهروندان اروپايي در ايران و حمله دوباره ايران به مناطقي در شمال عراق اين سفر را تحت‌الشعاع قرار داده است. خبرگزاري آسوشيتدپرس در گزارشي درباره سفر مورا به تهران پس از اشاره به مساله بازداشت شهروندان اروپايي در ايران و حمله نظامي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي به مناطقي در كردستان عراق به بررسي وضعيت اختلاف‌ها در مسير احياي برجام پرداخته و مي‌نويسد: پرونده مذاكرات در بن‌بست قرار گرفته اما همزمان همه از ضرورت توافق سخن مي‌گويند. برنامه هسته‌اي ايران با سرعت در حال پيشروي است و اين در حالي است كه جنگ روسيه در اوكراين، غرب را نيازمند بازگشت ايران به بازار انرژي كرده است. ايران مي‌گويد كه به‌رغم تحريم‌ها ميزان فروش نفت اين كشور افزايش فاحشي داشته است. همزمان مقام‌هاي ايراني ادعا مي‌كنند كه به زودي در قالب يك توافق جداگانه، بخش‌هايي از اموال بلوكه شده ايران آزاد و تبادل زنداني ميان ايران و امريكا هم صورت خواهد پذيرفت. مقام‌هاي امريكايي اين ادعا را تكذيب كرده‌اند.
به گزارش «اعتماد»، نخستين روز از مذاكرات انريكه مورا با علي باقري در حالي بدون انتشار خبر رسمي از جزييات مورد بحث به پايان رسيد كه پيش از اين برخي رسانه‌هاي اروپايي به نقل از ديپلمات‌هاي غربي ادعا كرده بودند كه اروپا آماده است براي جلب رضايت ايران در عقب‌نشيني از مطالبه حذف نام سپاه از ليست به اصطلاح گروه‌هاي تروريستي، امتيازهاي ديگري را روي ميز مذاكره قرار بدهد. اين در حالي است كه موضع اعلامي ايران اصرار بر مطالبه مطرح شده درباره سپاه است. تيم مذاكره‌كننده امريكا ادعا مي‌كند كه تحريم سپاه به واسطه اختلاف‌هاي غيرهسته‌اي وضع شده و ايران اگر خواهان رفع اين تحريم است بايد امتيازي فراتر از برجام بدهد. برخي منابع امريكايي ادعا مي‌كنند كه هيات مذاكره‌كننده ايران پذيرفته بود تعهدي براي عدم هدف قرار دادن مقام‌هاي امريكايي (در انتقام ترور سردار شهيد حاج قاسم سليماني) در بيانيه نهايي اعلام توافق احياي برجام بدهد، اما پس از آنكه امريكا با عدم افشاي اين تعهد از سوي ايران مخالفت كرد، تهران نيز از موضع خود عقب‌نشيني كرد. ادعايي كه از سوي مقام‌هاي ايراني تاييد نشده است.
به گزارش «اعتماد»، چند سناريو به عنوان نتيجه مذاكرات مورا در تهران قابل تصور است: 1. ايران در ازاي امتيازي متفاوت از مطالبه خروج نام سپاه از FTO عقب‌نشيني مي‌كند. 2. امريكا سازوكار تازه‌اي را براي حذف نام سپاه از ليست مطرح مي‌كند. 3. ايران با توافق اوليه پيشين درباره شروط خروج نام سپاه موافقت مي‌كند. 4. شكست تلاش‌هاي انريكه مورا و ورود پرونده به يك فاز جديد تنش.
تلاش‌ها براي احياي برجام در شرايطي در تهران ادامه دارد كه روند مذاكرات تحت سايه مسائل و پرونده‌هاي غيربرجامي به خصوص حمله نظامي روسيه به اوكراين قرار گرفته است. اتفاقي كه از تلاش روسيه و چين براي به ثمر رساندن مذاكرات كاست و همزمان عده‌اي را به اين برداشت اشتباه كه تطويل مذاكرات مي‌تواند تامين‌كننده منافع بيشتري از ايران باشد، انداخت.
وزير خارجه ايران:
هر دو مسير خنثي‌سازي و رفع تحريم‌ها پيگيري مي‌شود
حسين اميرعبداللهيان، وزير امور خارجه همزمان با حضور انريكه مورا، معاون مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا و هماهنگ‌كننده گفت‌وگوها در وين در توييتر نوشت: هر دو مسير خنثي‌سازي و رفع تحريم‌ها پيگيري مي‌شود. مصون‌سازي كشور از مسير تحول اقتصادي و توزيع عادلانه نظام پرداخت يارانه يك راهبرد اصلي است. مذاكره براي لغو تحريم‌ها، با رعايت خطوط قرمز ايران در رسيدن به توافقي خوب، قوي و پايدار در مسير درست خود پيگيري مي‌شود.