ضرورت توسعه روابط اقتصادي واشنگتن - رياض

از زماني كه رييس‌جمهور فرانكلين روزولت براي اولين‌بار در سال ۱۹۴۵ با پادشاه عربستان سعودي عبدالعزيز بن سعود ملاقات كرد، امريكا و عربستان دوره‌هاي متعددي از روابط صميمانه و پرتنش را تجربه كرده‌اند. آنها طي ملاقاتي روي عرشه كشتي كوئينسي، در مورد آينده فلسطين گفت‌وگو كرده و به توافق رسيدند امريكا در ازاي دسترسي به منابع انرژي ارزان، تضمين‌هاي امنيتي به عربستان بدهد. همان موضوعات خاص همچنان بر سياست خاورميانه سايه افكنده و به عربستان امكان مي‌دهد تا نقشي بزرگ در امور بين‌المللي ايفا كند.

جنگ يوم كيپور در سال ۱۹۷۳ به بحران نفتي بين‌المللي منجر شد كه طي آن اعضاي سازمان كشور‌هاي عربي صادركننده نفت (OAPEC) از نفت به عنوان سلاحي براي تسليم اسراييل و متحدان غربي آن استفاده كردند. مشكلات ناشي از اين اقدام در كنار اقدامات جديد اقتصادي و ديپلماتيك، به اين شرايط پايان داد. پس از بحران نفت، همكاري نظامي و مالي امريكا و عربستان با هدف مقابله با نفوذ شوروي، به ويژه در افغانستان دهه ۱۹۸۰، افزايش يافت، اما نهايتا حملات ۱۱ سپتامبر دوباره مشكلي جديد در اين ميان ايجاد كرد. نگراني‌هاي عربستان از سياست‌هاي امريكا از زمان مداخله در عراق و باز گذاشتن در‌هاي اين كشور به روي نفوذ ايران چند برابر شد، از جمله نمونه‌هاي آن ابراز تعجب از حمايت دولت اوباما از تغييرات انقلابي مصر، انفعال در جنگ داخلي سوريه و پيگيري جدي برنامه جامع اقدام مشترك (برجام) با ايران است. عربستان منتظر ماند تا دوره دولت اوباما به پايان برسد. افزايش مخالفت‌ها در افكار عمومي و كنگره نيز باعث تعديل روابط مي‌شد كه به صورت خاص به تصويب قانون عدالت عليه حاميان تروريسم در سال ۲۰۱۶ منجر شد. نگراني‌هاي اخير امريكا درباره عربستان هم بيشتر حول مسائل حقوق بشري، درگيري يمن و قتل خاشقجي است كه البته همگي در چارچوب كلي حمايت ايالات متحده از عربستان و ديگر متحدان شوراي همكاري خليج فارس تعريف مي‌شود. دولت بايدن دوباره به اصول حفظ و مديريت ائتلاف دو كشور برگشته، اما هنوز هيچ اقدام مهمي براي بازگرداندن عربستان سعودي به گروه طرفدار غرب انجام نداده است. شاهزاده خالد بن سلمان، برادر وليعهد محمد بن سلمان و معاون وزير دفاع، در جولاي ۲۰۲۱ جلساتي در سطح عالي با دولت بايدن برگزار كرد كه احتمالا مقدمه‌اي براي سفر بن سلمان به واشنگتن بود، اما به دليل كندي مذاكرات خيلي زود واشنگتن را ترك كرد. متعاقبا، سفر لويد آستين وزير دفاع امريكا در پاييز ۲۰۲۱ به عربستان محقق نشد. در عوض، رياض در سپتامبر ۲۰۲۱ يك توافقنامه نظامي با روسيه منعقد كرده و در ساخت موشك‌هاي بالستيك خود هم به سمت همكاري با چين رفت. محمد بن سلمان در سفري به كشور‌هاي شوراي همكاري خليج فارس به دنبال تقويت همبستگي اين منطقه پيش از چهل و دومين نشست شوراي همكاري خليج فارس در رياض در ۱۴ دسامبر ۲۰۲۱ بود. پس از حمله روسيه به اوكراين در اوايل سال ۲۰۲۲، به ويژه با توجه به انتخابات مياندوره‌اي در نوامبر، قيمت انرژي اهميت بسيار زيادي براي امريكا پيدا كرد، اما عربستان ترجيح داد توافق سقف توليد اوپك پلاس را حفظ كند. محمدبن‌سلمان حاضر به گفت‌وگو با بايدن درباره كمك بيشتر در راستاي مديريت قيمت نفت نشد. به جاي راهبرد موفق دولت ترامپ براي درخواست افزايش توليد نفت از سوي عربستان يا تهديد به حذف حمايت نظامي امريكا، دولت بايدن متوجه شده است بعد از خروج از افغانستان، اگر برداشت‌ها به سمت ادامه خروج امريكا از منطقه برود، احتمال چرخش اعراب به سمت روسيه و چين بسيار زياد است و هر دوي اين كشور‌ها تلاش كرده‌اند در منطقه حضور داشته باشند. بنابراين، كاخ سفيد مجبور شده است براي كمك به كاهش قيمت بنزين به ذخاير استراتژيك نفت خود روي بياورد. ويليام برنز، رييس سيا، در آوريل امسال و در تلاش براي ترميم روابط، با محمد بن سلمان ملاقات كرد. هيچ نشانه‌اي از توجه محمدبن‌سلمان وجود ندارد و خيلي آشكارا گفته «اصلا اهميت نمي‌دهم» رييس‌جمهور بايدن درباره من دچار سوءتفاهم شود. كشور‌هايي مانند كانادا و آلمان كه عربستان سعودي را براي مسائل حقوق بشري تحت فشار قرار داده‌اند، با مشكلات و وقفه در فعاليت‌هاي ديپلماتيك و اقتصادي خود مواجه شده‌اند. محاسبات وليعهد ممكن است اين باشد كه دولت بايدن را نيز مي‌توان ناديده گرفت يا تا سال ۲۰۲۴ منتظر ماند، اما اين استراتژي، مخاطره‌آميز خواهد بود. درست است كه مسائل ساختاري ديگر، مانند چرخش مجدد صندوق سرمايه‌گذاري دولتي عربستان به داخل و عدم تنوع نسبي در اين كشور، بر روابط دوجانبه امريكا و عربستان سعودي سايه افكنده، اما عربستان به‌طور فزاينده‌اي به سمت شرق و به بازار‌هاي در حال رشد انرژي در چين و هند نگاه مي‌كند. عربستان حدود يك‌چهارم نفت خود را به چين مي‌فروشد، كشوري كه شراكت استراتژيك جامعي با اين پادشاهي دارد و «همكاري در سطح بالا» با عربستان سعودي در زمينه انرژي را حفظ مي‌كند. شي جين پينگ احتمالا تا ماه مه‌۲۰۲۲ از عربستان ديدن كند و پس از آن عربستان ممكن است به چين اجازه دهد تا بهاي نفت خود را به يوآن و نه دلار امريكا بپردازد. اما عربستان همچنين خواهان نتايج ملموس براي برنامه چشم‌انداز ۲۰۳۰ خود با هدف كسب رضايت عمومي و افزايش مشروعيت سياسي بن سلمان قبل از رسيدن به تاج و تخت است. افزايش تجارت و سرمايه‌گذاري ايالات متحده براي انجام اين كار ضروري است و بيشترين فوريت را براي حل بن‌بست كنوني ايالات متحده و عربستان ايجاد مي‌كند.
همان‌طور كه اقدامات اقتصادي و ديپلماتيك باعث كاهش تنش‌ها پس از بحران نفتي ۱۹۷۳ و حملات ۱۱ سپتامبر شد، رويكرد مشابه، همراه با توافق نظامي جديد براي كاهش نگراني‌هاي عربستان سعودي در مورد حملات حوثي‌ها و نفوذ ايران مي‌تواند نقش مهمي ايفا كند. در حل بن‌بست فعلي، بهترين گزينه، ايجاد ديپلماسي مداوم عربستان و ايران با هدف پايان دادن به جنگ يمن و ايجاد يك مكانيسم امنيتي منطقه‌اي پايدارتر است. آينده روابط و نظم نئوليبرالي جهان به همان اندازه كه به توافق هسته‌اي با ايران و بازگشت آن به بازار بين‌المللي نفت گره خورده به حل اختلافات امريكا و عربستان هم گره خورده است. اين بن‌بست سياسي مي‌تواند شكسته شود، اما ظاهرا روابط امريكا و عربستان به هر حال محتاطانه‌تر از گذشته خواهد بود.
 منبع: نشنال اينترست / ترجمه: سايت انتخاب