توقف برجام و تغيير در سياست‌هاي اقتصادي دولت است؟
آيا دوران رياضتي آغاز شده
گروه اقتصادي |در سه روز اخير بسياري از رسانه‌هاي غربي از رسيدن توافق هسته‌اي ايران با غرب به نقطه بن‌بست خبر داده‌اند. آن هم در حالي كه وزير امور خارجه ايران در نشست داووس در گفت‌وگويي با فريد زكريا بار ديگر مواضعي «تكراري» و «پرابهام» درباره مذاكرات وين و چشم‌انداز توافق و احياي برجام گرفت. دور از دسترس شدن برجام، به بلاتكليفي در اقتصاد ايران دامن مي‌زند. چيزي كه در ادبيات اقتصادي «عدم قطعيت» خوانده مي‌شود. اين در حالي است كه دولت آقاي رييسي برنامه‌اي پر سر و صدا با نام تكراري «جراحي اقتصادي» را از حذف يارانه كالاي اساسي آغاز كرده و فضاي اظهارنظرهاي مسوولان اقتصادي ايران نيز به سمت و سوي «دوران سخت معيشتي» چرخيده است. تبعات به بن‌بست رسيدن برجام چيست و چگونه مي‌توان از آن عبور كرد؟ آلبرت بغوزيان، كارشناس ارشد اقتصادي در واكنش به سياست‌هاي اخير اقتصادي دولت در كنار توقف مذاكرات برجام و احتمال به بن‌بست رسيدن آن بر اين باور است كه سياست‌هاي اقتصادي كه دولت در پيش گرفته در جهت عادلانه كردن يارانه‌ها بوده است و حذف ارز 4200 توماني در اين برهه بسيار مهم بود، چراكه باعث فساد و رانت در كشور شده بود اما موضوع برجام هم در اين مدت نشان داد كه جزو متغيرهايي است كه در تصميمات اقتصادي كشور و مردم حايز اهميت است و به نظر مي‌رسد دولت درصدد فراهم ساختن زيرساخت‌هايي براي بي‌نتيجه ماندن مذاكرات برجام است. او در ادامه گفت: اما اينكه مردم تكليف خود را براي برنامه‌ريزي‌هاي‌شان در آينده بدانند نيز بسيار مهم است و حق دارند بدانند كه آيا مذاكرات برجامي ادامه خواهد يافت يا كلا اين مذاكرات به بن‌بست خورده است؟كارشناسان اقتصادي بايد اعلام كنند كه اگر مذاكرات ادامه داشته باشد چه چشم‌اندازي براي اقتصاد مي‌توان متصور شد و اگر مذاكرات نهايي نشود چه مسائلي به دنبال خواهد داشت؟
دولت تبعات به بن‌بست رسيدن برجام را
در نظر بگيرد
اين كارشناس اقتصادي در ادامه تصريح كرد: البته در صورتي هم كه مذاكرات ادامه پيدا مي‌كرد ممكن بود هر آن اين قضيه به بن‌بست بخورد و قرار هم نبوده كه توافقي تا ابد ادامه داشته باشد، اما ما بايد آمادگي آن را داشته باشيم تا در مواقع بحراني آن را مديريت كنيم. آنچه تجربه نشان داده، اين بوده كه نه دولت‌هاي قبلي در زمان توافق توانسته‌اند اقتصاد را قوي كنند و نه در زمان به هم خوردن توافقات توانسته‌اند آن را مديريت كنند اما باز هم ما اميدواريم كه دولت تبعات به بن‌بست رسيدن برجام را در نظر بگيرد. او خاطرنشان كرد: هر چند عدم توافق برجام جز افزايش نرخ ارز و محدوديت ورود كالاها و محدوديت‌هاي صادراتي و رياضت اقتصادي هيچ نتيجه ديگري به دنبال نخواهد داشت، اما بايد براي همه اين موارد برنامه‌ريزي شود. بغوزيان با بيان اينكه تبعات تصميم حذف ارز كالاهاي اساسي نيز خطرناك است، تصريح كرد: حذف ارز 4200 توماني از كالاهاي اساسي باعث رها شدن قيمت‌ها از سوي توليدكننده مي‌شود و در بخش نرخ‌گذاري كالاهاي وارداتي نيز ارز با نرخ آزاد محاسبه خواهد شد و زماني كه عوارض هم دريافت مي‌شود با ارز آزاد محاسبه مي‌شود. اين اقتصاددان خاطرنشان كرد: بعد از اعلام سياست‌هاي جديد يارانه‌اي شاهد آن بوديم كه قيمت پنير 400 گرمي يك‌باره به 40 هزار تومان رسيد و قيمت ماكاروني و مرغ و تخم‌مرغ و... هم تغيير زيادي كرد. اين در حالي است كه انتظار مردم اين بود كه دولت تبعات اين تصميم بزرگ را از قبل در نظر گرفته و براي آن برنامه پيشگيري داشته باشد و با نظارت بر قيمت‌ها از افزايش غيرمنطقي و نجومي آن جلوگيري كند كه متاسفانه پس از اين تغييرات واكنشي براي كنترل قيمت‌ها در بازار ديده نشد.
كار دولت مديريت اقتصاد است نه قيمت‌گذاري
بغوزيان گفت: عدم دخالت دولت در قيمت‌گذاري‌ها به منزله بي‌تفاوت بودن دولت در اقتصاد نيست، بلكه برعكس فرصت بيشتري براي مديريت و هدايت اقتصاد خواهد داشت تا خلأها را بررسي كند. اين كارشناس اقتصادي در خصوص روش‌هايي كه دولت براي يارانه مطرح كرده است نيز گفت: شيوه‌هاي پرداخت با روش كوپن الكترونيك كه به صورت سامانه‌اي خواهد بود كه با تكنولوژي روز صورت مي‌گيرد و اين مدل نسبت به مدل زمان جنگ پيشرفته‌تر شده است و افراد با ارايه كدملي‌شان در سراسر كشور خواهند توانست مايحتاج خود را از طريق سهميه تامين كنند و بستر آن هم فراهم خواهد شد. او ادامه داد: اما اينكه كدام روش پرداخت يارانه (يارانه به صورت نقدي يا كوپن الكترونيكي) مفيد‌تر است بايد گفت دولت يارانه نقدي را زماني پرداخت مي‌كند كه تشخيص مي‌دهد كالاها با قيمت خاصي به دست افراد برسد پس يارانه را از ابتدا به كالاهاي اساسي تخصيص مي‌دهد اما اينكه يارانه بايد به توليدكننده پرداخت شود يا مصرف‌كننده؟ بنده معتقدم كه دولت بايد يارانه را به مصرف‌كننده بدهد. بغوزيان خاطرنشان كرد: البته بنده ارايه كوپن الكترونيكي را بيشتر از يارانه نقدي مي‌پسندم، زيرا اين كالا مي‌تواند سال‌ها با هرگونه تغيير نرخي به مردم ارايه شود و بهترين روش در زمان تورم اين است كه يارانه به صورت كالايي باشد اما در كشورهايي كه تورم پاييني دارند و اين تورم حدود يك تا 2 درصد است يارانه نقدي بهتر از كوپن است و افراد هر كالايي را كه مي‌خواهند تهيه مي‌كنند. اين كارشناس اقتصادي افزود: در بسياري از نقاط دنيا كوپن ارزاق و غذا را به مردم مي‌دهند و فرد هزينه‌اي بابت آن پرداخت نمي‌كند و دولت از قبل به توليدكننده پول آن را پرداخت كرده است و افراد تنها كوپن را مي‌برند و كالا را تحويل مي‌گيرند و به نظر هم منطقي مي‌آيد.
كوپن الكترونيك بهتر است
يا پرداخت يارانه نقدي؟
بغوزيان با بيان اينكه ما سال‌هاست با تورم‌هاي 2 رقمي و بالاي 30 درصد مواجه هستيم، افزود: بهترين روش براي كشور ما پرداخت يارانه به صورت ارزاق و اجناس است نه اينكه آن را ريالي پرداخت كنند. البته دولت نيز در اين شرايط به اين نتيجه رسيده است كه يارانه 400 و 300 هزار توماني را به صورت كالا تعريف كند و كالابرگ‌هاي الكترونيكي براي ارايه كالاهاي اساسي به مردم بدهد. اين اقتصاددان افزود: مسلما پرداخت كالابرگ‌هاي الكترونيكي روش بهتري نسبت به يارانه نقدي است، چراكه با تورم بالا ارزش يارانه نقدي هر روز كمتر مي‌شود كه البته در گذشته هم ديديم ارزش 45 هزار توماني يارانه حدود 10 دلار مي‌شد كه امروز ارزش آن 2 دلار هم نيست اما امروز يارانه نقدي 300 هزار تومان شده است و اگر تورم به همين روال ادامه پيدا كند قدرت خريد مردم كم مي‌شود و اين موضوع يك نوع گول زدن مردم است كه يارانه نقدي با تورم 40 درصدي بدهند.