تغییر؛ سرنوشت محتوم كلمبيا

انتخابات روز یکشنبه کلمبیا صحنه خلق شگفتی‌ها بود؛ دو کاندیدای طرفدار اعمال تغییرات گسترده در سیستم سیاسی و اقتصادی این کشور، یکی چپ‌گرا و یکی راست‌گرا توانستند جایگاه‌های اول و دوم را از آن خود کنند و حالا راهیابی این دو به دور دوم انتخابات، به معنای آن است که کلمبیا باید خود را برای تغییر که وعده انتخاباتی هر دو کاندیداست، آماده کند.
بزرگ‌ترین شگفتی روز یکشنبه، زمانی رقم خورد که با اعلام نتایج اولیه مشخص شد گوستاوو پترو 62 ساله، سناتور و چریک سابق چپ‌گرا توانسته است با جلب حمایت جوانان و اقشار فقیر که از بیکاری، فقر و خشونت در کشورشان ناراضی هستند، با کسب بیش از 7 میلیون رای (40 درصد کل آرا) پیروز دور اول انتخابات ریاست جمهوری در کلمبیا شود. این اولین باری است که یک چپ گرا تا این اندازه به در اختیار گرفتن قدرت در کلمبیای مدرن نزدیک می‌شود.
این سومین تلاش پترو برای رسیدن به قدرت در کشور امریکای جنوبی است. او در سال ۲۰۱۸ در برابر «ایوان دوکه»، ريیس‌جمهوری کنونی کلمبیا شکست خورد. پیروزی پترو، عصری جدید در حیات سیاسی کلمبیا را رقم خواهد زد که همیشه تحت کنترل محافظه‌کارها و میانه‌روها بوده و جریان چپ را به دلیل ارتباط احتمالی‌اش با مناقشه مسلحانه این کشور، به حاشیه رانده است. مکان تحصیل رایگان در دانشگاه‌های دولتی، مبارزه با نابرابری عمیق و توزیع مجدد حقوق بازنشستگی از جمله وعده‌های این کاندیدای ۶۲ ساله در رقابت‌های انتخاباتی بوده است.
پترو در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری کلمبیا که 19 ژوئن برگزار خواهد شد، باید با رودولفو هرناندز 77 ساله، تاجر، مهندس و شهردار سابق شهر بوکارامانگا رقابت کند که رسانه‌ها او را با دونالد ترامپ، ريیس جمهور پیشین ایالات متحده مقایسه می‌کنند. رودولفو هرناندز که در ابتدا کارشناسان شانس زیادی برای موفقیت کارزار او متصور نبودند، توانست با کسب 28 درصد آرا جایگاه دوم را در انتخابات روز یکشنبه از آن خود کند. هرناندز از سوی دادستان کل با اتهام فساد مالی روبه‌رو شده اما این اتهام را رد کرده و معتقد است این اتهام برای تخریب چهره وی در انتخابات ریاست جمهوری مطرح شده است.
رودولفو هرناندز، کاندیدای راست افراطی در شرایطی نفر دوم لقب گرفت که انتظار می‌رفت فدریکو رودریگز، کاندیدای راست میانه و شهردار سابق شهر مدلین بتواند این جایگاه را به دست آورد. بسیاری از کارشناسان فدریکو رودریگز را ادامه دهنده مسیر ایوان دوکه، ريیس جمهور کنونی کلمبیا می‌دانستند و معتقدند نیاز گسترده جامعه کلمبیا به تغییر یکی از دلایل اصلی ناکامی رودریگز در انتخابات بود. رودریگز روز یکشنبه با کسب 23 درصد آرا از راهیابی به دور دوم انتخابات ریاست جمهوری باز ماند.
اکنون، کشوری که عموما تلاش می‌کرد از میدان دادن به سیاستمدارانی که پوپولیست نامیده می‌شوند خودداری کند با انتخابی میان یک کاندیدای چپ‌گرا، با سابقه تحقیر و محدود شدن از سوی حکومت‌های محافظه‌کار در سال‌های گذشته و یک تاجر راست‌گرا که پیش‌تر به دلیل سیلی زدن به صورت یک عضو شورای شهر از مقام شهرداری تعلیق شده بود، رو به رو است. فدریکو رودریگز، اعلام کرده است که در دور دوم از رودولفو هرناندز حمایت خواهد کرد و در صورتی که طرفداران او نیز همین کار را انجام دهند، هرناندز از شانس زیادی برای پیروزی در انتخابات برخوردار خواهد شد. با این وجود، بیشتر کارشناسان معتقدند پیش‌بینی فرد پیروز در دور دوم با توجه به عملکرد خوب گوستاوو پترو ممکن نیست و عوامل زیادی می‌تواند در تعیین پیروز نهایی موثر باشد.
گوستاوو پترو یکشنبه شب و پس از اعلام نتایج اولیه در جمع هوادارانش اعلام کرد که این نتایج نشانگر «شکست خوردن پروژه سیاسی ایوان دوکه» است. او که همراه فرانسیا مارکز، شریک انتخاباتی خود و معاون اول آینده در صورت پیروزی پترو روی صحنه حضور داشت، خطاب به جمعیت گفت: «این پایان یک دوره است. از این لحظه به بعد، ما باید تعریف کنیم که چه نوع تغییری می‌خواهیم.» در صورت پیروزی گوستاوو پترو، فرانسیا مارکز اولین معاون اول سیاهپوست در تاریخ کلمبیا خواهد بود. پترو همچنین با اشاره به شعارهای هرناندز در خصوص مبارزه با فساد نیز اظهار کرد: «مبارزه با فساد از طریق شعارهایی در تیک‌تاک یا سایر شبکه‌های اجتماعی شدنی نیست.»
رودولفو هرناندز، نفر دوم انتخابات نیز در یک سخنرانی پس از اعلام نتایج گفت همه نشانه‌ها ثابت می‌کند که «مردم نمی‌خواهند این کشور حتی یک روز بیشتر از سوی کسانی که مسوول وضع کنونی هستند، اداره شود.»
این نوع انتخابات که در آن رقابتی نفسگیر میان چپ و راست اتفاق بیفتد در کلمبیا بی‌سابقه است اما کارشناسان آن را منطبق با الگوی انتخابات‌ اخیر در امریکای لاتین می‌دانند. واشنگتن‌پست در این باره می‌نویسد: «در پی شیوع بیماری کووید 19 و تبعات اقتصادی گسترده ناشی از آن، بسیاری از رای دهندگان امریکای لاتین که از عملکرد و سیاست‌های دولت‌های‌شان ناراضی بودند و این دولت‌ها را در حمایت از شهروندان ناکام می‌دیدند، در انتخابات و در پی ناامیدی از دولت‌های مستقر در پی تغییرات گسترده بودند و کاندیداهایی که این تغییرات گسترده را در کنار حمایت از شهروندان وعده می‌دادند، یعنی چپ‌گرایان توانستند موفقیت بیشتری را در انتخابات‌ کسب کنند.»در پرو پدرو کاستیلو، معلم مارکسیست یک مدرسه روستایی توانست به مقام ریاست جمهوری برسد. در شیلی، گابریل بوریچ 36 ساله، فعال دانشجویی سابق که خود را کمونیست می‌داند، ريیس جمهور شد و در برزیل به عنوان بزرگ‌ترین کشور امریکای لاتین، نظرسنجی‌ها از پیشتازی لولا داسیلوا، ريیس جمهور چپ‌گرای سابق در برابر بولسانارو ريیس جمهور راست‌گرای فعلی خبر می‌دهند.
آلبرتو ورگارا، استاد علوم سیاسی در دانشگاه پاسیفیک پرو در این باره می‌گوید: «تمایل به سرزنش کسانی که در قدرت هستند، با توجه به شرایط موجود امری طبیعی به نظر می‌رسد. این امر در خصوص کلمبیا به طور ویژه صدق می‌کند. بیش از نیمی از جمعیت این کشور دچار ناامنی غذایی هستند، 40 درصد در فقر زندگی می کنند و 78 درصد در نظرسنجی اخیر گفتند که کشورشان در مسیر اشتباهی حرکت می کند.» ۲۸ آوریل ۲۰۲۱ (هشتم اردیبهشت) نخستین اعتراض‌های مردم کلمبیا به اصلاحات مالیاتی دولت به ریاست جمهوری ایوان دوکه کلید خورد و اعتراض‌ها با وجود سرکوب پلیس برای هفته‌ها ادامه داشت. این کشور با نارضایتی اجتماعی ناشی از افزایش قیمت مواد غذایی و رشد سرسام‌آور تورم مواجه است. همچنین بیش از ۲۱ میلیون نفر در کشور امریکای لاتین در فقر زندگی می‌کنند و حدود ۱۱.۸ درصد از جمعیت فعال اقتصادی در وضعیت بیکاری قرار دارند. از سوی دیگر نقض حقوق اقلیت‌ها از سوی دولت راست‌گرا از جمله مسائل تشدیدکننده نارضایتی در کلمبیا بوده است. بر اساس گزارش یورونیوز، از سال ۲۰۱۷ تاکنون ۳۷۴ کودک این اقلیت بومی بر اثر سوء تغذیه جان خود را از دست داده‌اند. ۶۶ درصد این اقلیت قومی- زبانی زیر خط فقر زندگی می‌کنند و تنها ۲۰ درصد از آنها امکان دسترسی به آب آشامیدنی دارند. هزاران نفر از ساکنان منطقه عمدتا بیابانی گوآخیرا در شمال کلمبیا مجبورند هر روز برای استفاده از آب باران جمع شده در چاله‌ها، چندین کیلومتر راه بروند. حتی خانواده‌هایی که موفق به حفر چاه شده‌اند هم به دلیل کیفیت پایین، تضمینی برای دسترسی به آب آشامیدنی سالم ندارند. دیوان قانون اساسی کلمبیا ۵ سال پیش با صدور ۲۰۰ دستور موقت، نهادهای دولتی را به تضمین دسترسی مردمان وایوو به آب، غذا و بهداشت ملزم کرد. این آرا پس از ثبت مرگ بیش از ۴۰۰۰ کودک به‌دلیل بیماری‌های ناشی از سوء تغذیه در سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۷ صادر شد.  با وجود دستور عالی‌ترین مرجع قضایی کلمبیا، شهروندان و سازمان‌های مردم‌نهاد می‌گویند دولت عملا کاری برای بهبود وضعیت بومیان گوآخیرا نمی‌کند. آمار وزارت بهداشت نشانگر آن است که میزان مرگ و میر نوزادان در این منطقه ۷ برابر بیشتر از میانگین دیگر مناطق کلمبیاست.