آزادي زندانيان محيط زيستي و حفاظت از پلنگ ايراني

اعتماد| همزمان با 5 ژوئن، روز جهاني محيط زيست، جين گودال، زيست‌شناس و دانشمند سرشناس حوزه جانور‌شناسي، خواستار حفاظت از گربه‌سانان بزرگ جهان و آزادي 7 كارشناس محيط زيست ايران كه همچنان در زندان به سر مي‌برند، شد. جين گودال به همراه هديه تهراني بازيگر و فعال محيط زيست ايراني و نيز 48 متخصص و حفاظت‌گراي ديگر از ايران و افغانستان، امريكا، قزاقستان، انگليس و ... در بيانيه‌اي، بر تاثير درگيري‌ها، تحريم‌ها و تنش‌هاي سياسي كنوني بر روند حفاظت از پلنگ ايراني و حافظان آن تاكيد كردند. جين گودال و امضا‌كنندگان اين بيانيه، خواستار اقداماتي براي تسهيل همكاري‌هاي بين‌المللي فراتر از شرايط سياسي اخير و لغو تحريم‌هاي اقتصادي، تخصيص بودجه و همكاري‌هاي فني محيط زيستي و نيز آزادي متخصصان حيات وحش ايران از زندان شدند. آنها در بيانيه خود يادآور شدند: در مواقع ناراحتي و سردرگمي، به طبيعت روي مي‌آوريم تا ذهن را آرام كرده و شفا پيدا كنيم. ما براي بقاي معجزه‌آساي حيات وحش و اكوسيستم‌ها صبور هستيم و همچنان به تلاش در اين راه و مواجهه با مشكلاتي كه هيچ كنترلي روي آنها نداريم، ادامه مي‌دهيم، اگرچه اين موضوع، ما را خسته و نااميد هم مي‌كند. براي ما يكي از اين معجزه‌ها، گربه‌سان زيبايي به نام پلنگ ايراني است كه در مناطق كوهستاني و بيابان‌هاي سرد زمستاني آسياي مركزي و خاورميانه زندگي مي‌كند. قلمرو زيستي پلنگ ايراني در 11 كشور ايران، عراق، تركيه، آذربايجان، ارمنستان، گرجستان، روسيه، تركمنستان، قزاقستان، افغانستان و پاكستان است. تاجيكستان و ازبكستان نيز بخشي از اين قلمرو زيستي بودند، اما اكنون چند سالي است كه نسل پلنگ در آنجا منقرض شده‌ است. تقريبا 80 درصد از اين پلنگ‌ها در ايران و پس از آن در تركمنستان يافت مي‌شوند. بر اساس اطلاعات منتشره توسط «گروه كاري پلنگ ايراني» در سال 2022 در منطقه قفقاز، تلاش‌هاي طولاني‌مدت حفاظتي منجر به بازيابي جمعيت كوچكي از پلنگ‌ها در منطقه زنگزور، از جمله جنوب ارمنستان و جنوب شرق جمهوري خودمختار نخجوان آذربايجان شده است. نويسندگان اين بيانيه تاكيد مي‌كنند: در تابستان 2021، يك پلنگ ايراني پس از 12 سال غيبت در مناطق حفاظت شده توشتي در گرجستان توسط دوربين‌هاي تله‌اي عكسبرداري شد. ‌پس از آن، پلنگ‌هاي ايراني در منطقه كاباردينو- بالكارياي روسيه، چچن و داغستان مشاهده شدند. در قزاقستان، پلنگ ايراني در سال 2018 مجددا مشاهده شد، اما متاسفانه تنها پلنگ مشاهده شده، در سال 2021 مرده يافت شد. اما اخيرا در كشور تركيه، پلنگ در 4منطقه مختلف ثبت شده كه برخي از آنها همان نرهاي جمعيت‌هاي اصلي در قفقاز كوچكند كه در حال پراكنش هستند. در عراق نيز، در سال 2011، حدود 9 پلنگ نر و يك پلنگ ماده در اقليم كردستان در 8 مكان مختلف شناسايي شدند، اما در 5 سال گذشته حداقل 3 پلنگ در اين منطقه كشته شده‌اند. تحقيقات و فعاليت‌هاي مرتبط با حفاظت از پلنگ ايراني باعث حمايت از اين گربه‌سان و شناسايي تهديدات آنها (از جمله شكار غيرقانوني، از دست دادن زيستگاه و طعمه و درگيري بين انسان و حيات وحش) شده است، اين امر منجر به افزايش آگاهي عمومي‌ در كشورهايي كه پلنگ در آنجا زندگي مي‌كند، شده و اهميت حفظ ارتباط اكولوژيكي پلنگ‌ها را بين كشورهاي منطقه افزايش داده است. اما برخي كشورهاي محل زيست پلنگ ايراني با چالش‌هاي سياسي متفاوتي روبه‌رو هستند. در قفقاز، بين آذربايجان و ارمنستان، پلنگ‌ها در محدوده‌اي از مناطق مين‌‌گذاري شده و تنش‌هاي ناشي از مناقشه قره‌باغ حركت مي‌كنند. عمليات نظامي‌ در امتداد مرزهاي عراق- ايران و عراق-تركيه همچنان به آوارگي مردم و سوختن جنگل‌هاي طبيعي باقيمانده در عراق منجر شده است.  از زمان ظهور داعش در سال 2014 نيز، تنش‌هاي سياسي و ركود اقتصادي، تنوع زيستي و حفاظت از گونه‌ها را به انتهاي فهرست اولويت‌ها در اين كشور رسانده است، بدون اينكه بودجه‌اي براي حمايت از پروژه‌هاي حفاظت محلي در دسترس باشد. از سوي ديگر، تغيير در رهبري ايالات متحده در سال 2016 منجر به خروج ايالات متحده از برنامه جامع اقدام «توافق هسته‌اي ايران» و تحريم‌هاي «حداكثري» شد كه نه تنها به مردم ايران صدمه زد، بلكه به‌طور غيرمستقيم به فعاليت‌هاي مرتبط با حفاظت از محيط زيست نيز لطمه زد.  در ژانويه 2018 ميلادي نيز، 9 نفر از حفاظت‌گراها و كارشناسان حيات وحش مرتبط با موسسه حيات وحش ميراث پارسيان دستگير شدند، از جمله كاووس سيد امامي كه در فوريه سال 2018 در زندان درگذشت. آنها به جاسوسي متهم شدند، زيرا از دوربين‌هاي تله‌‌اي استفاده مي‌كردند كه اين وسيله به عنوان يكي از ابزارهاي مهم حفاظتي شناخته مي‌شود. اكنون بعد از گذشت 4سال و 4 ماه، همچنان 7 نفر از آنها در زندان هستند. در آگوست 2021 نيز، طالبان در افغانستان دوباره به قدرت رسيدند و بسياري از حافظان محيط زيست را به تبعيد فرستادند و آژانس ملي محيط زيست در اين كشور دچار آشفتگي شد. توقيف مستمر بودجه‌هاي افغانستان، يك بحران انساني وخيم را در اين كشور تشديد كرد كه اكنون طبيعت و حيات وحش افغانستان هزينه آن را مي‌پردازند. از اين‌رو تعداد بسيار كمي ‌از پلنگ‌ها در افغانستان در حال حاضر شانس زنده ماندن دارند. در نهايت، در فوريه 2022، بعد از تهاجم روسيه به اوكراين، اقدامات بين‌المللي براي منزوي كردن روسيه و شهروندانش آغاز شد و عملا همكاري بين‌المللي در زمينه محيط ‌زيست را متوقف كرد. مايه تاسف است، زيرا آينده پلنگ ايراني در قفقاز بزرگ در گرجستان از چنين همكاري‌هايي سود مي‌برد. 
چه تضميني براي امنيت حافظان حيات وحش وجود دارد؟
هم‌اكنون كنوانسيون گونه‌هاي مهاجر و آژانس حفاظت از طبيعت آلمان در نظر دارند، نشست كشورهاي منطقه جهت اتخاذ يك استراتژي منطقه‌اي براي حفاظت از پلنگ ايراني را برگزار كنند. در سال گذشته، گروهي از كارشناسان از سراسر كشورهايي كه زيستگاه پلنگ ايراني است به رهبري اتحاديه جهاني حفاظت، براي تدوين اين استراتژي كار كردند. اين نشست قرار است در سپتامبر 2022 در تفليس گرجستان برگزار شود. اجراي اين برنامه، نيازمند همكاري و بودجه بين‌المللي و همچنين حفظ امنيت حافظان محيط زيست براي انجام كارهاي لازم براي حفاظت از پلنگ ايراني است و دوربين‌هاي تله‌اي نيز براي نظارت بر حيات وحش نيز ضروري هستند. بنابراين ما نيازمند اقداماتي براي تسهيل همكاري‌هاي بين‌المللي فراتر از اوضاع سياسي، از طريق رفع تحريم‌هاي اقتصادي و رفع موانع همكاري‌هاي بين‌المللي حفاظتي و توسعه‌اي در ايران هستيم.  ما خواهان ايجاد معيارهاي روشن و شفاف در مورد تامين مالي و همكاري فني هستيم براي اطمينان از اينكه حافظان محيط زيست به دليل همكاري با كارشناسان و سازمان‌هاي بين‌المللي تحت تعقيب قرار نگيرند. ما خواهان مشاركت مستمر از طريق حمايت فني و مالي پروژه در افغانستان، براي اطمينان از نتايج پايدار حفاظت هستيم.  ما خواهان آزادي نيلوفر بياني، سپيده كاشاني، اميرحسين خالقي، طاهر قديريان، سام رجبي، هومن جوكار و مراد طاهباز هستيم. ادامه بازداشت آنها براي همه ما سنگين است، زيرا نگرانيم كه سرنوشت پلنگ در ايران تا مدت‌ها به خطر بيفتد، چون آنها در زندان هستند و اميدواريم به زودي جامعه جهاني متوجه شود كه حفاظت از پلنگ ايراني و جان مدافعان آن در هم تنيده شده است و همه كشورهاي زيست پلنگ ايراني را تشويق مي‌كنيم كه پشت اين اقدام مهم خود بايستند.
منبع: news.mongabay.com