ايران
عربستان سعودي و تحولاتمنطقهاي
داود غراياق زندي
شواهد و قراين متفاوت، متعارض و متعددي در منطقه خاورميانه ديده مي‌شود: اوضاع در عراق عليرغم برگزاري انتخابات پارلماني همچنان نامشخص است؛ تحركات نظامي تركيه در عراق و سوريه همچنان ادامه دارد؛ در سوريه وضعيت چندان باثبات نيست و خبر حمله گاه به گاه اسراييل به خاك آن كشور همچنان به گوش ميرسد؛ توقف درگيري يمن در شهر مأرب و حملات موشكي يمنيها به امارات نشان از تداوم بحران در اين كشور دارد؛ مانور نظامي اسراييل در قبرس در اين بازه زماني معنادار است؛ مذاكرات احياي برجام متوقف شده است؛ مذاكره ايران با عربستان با ميانجيگري عراق در جريان است.
شايد بتوان گفت كه در خاورميانه هميشه اين قراين و شواهد متفاوت وجود داشته است. اما به نظر ميرسد در حال حاضر مجموعه تحولات، آتش زير خاكستر هستند. توقف مذاكرات احياي برجام نشان مي‌دهد كه مسائل ايران در مورد منطقه قابل مذاكره نيست. با توجه به موقعيت سوريه، اسراييل در اين شرايط تمايل دارد تا آمادگي نظامي خود را حفظ كند زيرا ايران در سوريه همچنان حضور خواهد داشت و اين موضوع براي اسراييل به مثابه تهديد وجودي است و براي اين نوع تهديد خود را آماده هر نوع اقدامي خواهد كرد. امريكا و اروپا همچنان درگير موضوع جنگ اوكراين و روسيه هستند و اختلاف اسراييل با روسيه در موضوع اوكراين زمينه نزديكي ايران و روسيه را در سوريه افزايش داده است. عربستان كه تا پيش از اين بر كاهش نفوذ ايران در سوريه تاكيد مي‌كرد، وارد مذاكره با ايران شده است زيرا وخامت اوضاع در منطقه براي اين كشور نيز نگرانكننده خواهد بود. اين شرايط نشان مي‌دهد كه رفتار سياست خارجي كشورهاي منطقه و فرامنطقهاي به سمت نوعي درگيري و بيثباتي در حال حركت است. مطالعه و بررسي كشورهاي منطقه، نشان مي‌دهد كه درجاتي از ناآگاهي و عدم مديريت شرايط، نظم منطقهاي را هدف گرفته و آن را به وضعيت غيرقابل كنترلي سوق مي‌دهد؛ تلاش كشورها براي سلطه بر منطقه و پيگيري منافع حداكثري خود در كنار عدم مديريت مسائل چالشبرانگيز منطقه، نگرانيها و تهديدهاي منطقهاي را افزايش خواهد داد.
در اين شرايط عقلانيت ايجاب مي‌كند كشورهاي مختلف منطقه سياست‌هاي خود را در تزاحم با يكديگر دنبال نكنند. بنابراين نقش عربستان و ارتباط ايران با اين كشور براي حل موضوعات منطقهاي مي‌تواند در حال حاضر بسيار موثر و كارآمد باشد؛ زيرا كشورهاي عربي واقفند كه افزايش تنش در منطقه بيش از همه كشورهاي عربي را كه هنوز سر در گريبان مشكلات گذشته ناشي از حمله امريكا به عراق، بهار عربي و تحركات داعش در عراق و سوريه هستند، درگير خواهد كرد. در ميانه درگيري ايران و اسراييل، عربستان بيش از همه احتمالا تحت تاثير قرار خواهد گرفت و منطقه مابين دو كشور و منطقه اصلي جدال ايران و اسراييل خواهد بود. پس در شرايط كاهش عمق راهبردي منطقه خاورميانه به واسطه افزايش اهميت منطقه پيرامون روسيه، اوضاع منطقه را در شرايط نامناسبي قرار داده است، روابط ايران با غرب رو به وخامت است، روسيه و غرب دچار تنش هستند، اسراييل تصور مي‌كند كه بايد راساً به دفاع از خود بپردازد و تركيه به تنهايي به دنبال منافع و عمق راهبردي خود است، در اين شرايط رابطه ايران و عربستان از اهميت بسياري برخوردار است؛ زيرا امكان كاهش تنش در رابطه ايران و امريكا را مي‌تواند در پي داشته باشد، اين كشور با طرف غربي و عبري در ارتباط است، مي‌تواند از رابطه ايران با روسيه بهره‌برداري كند و در نهايت زمينه كاهش بحران انرژي را در اواخر سال جاري با ياري يكديگر حل كنند. اگر زمينه ارتباط فراهم نگردد و دو كشور ايران و عربستان به همكاري و مساعدت با يكديگر نپردازند، اوضاع منطقه پيچيده شده و دستخوش تحولات ناخوشايند خواهد شد پس عقلانيت، احتياط و حزمانديشي ايجاب مي‌كند كه در اين شرايط از اقدامات تحريك‌كننده كاسته شود و با ايجاد رابطه ايران و عربستان حداقل به كاهش وخامت احتمالي شرايط كمك كرد.