گوستاوو پترو، چريك و سناتور سابق با پيروزي در انتخابات
رييس‌جمهور كلمبيا شد
پيروزي باشكوه چپ‌ها در بوگوتا
محمدحسين لطف‌الهي
پيروزي يك چپ‌گرا در انتخابات رياست‌جمهوري كلمبيا، سومين كشور بزرگ امريكاي لاتين را در مسيري كاملا جديد قرار داده؛ مسيري كه براي ايالات متحده چندان خوشايند نيست.
گوستاوو پترو، چريك و سناتور سابق كه با وعده ايجاد دگرگوني در يك جامعه نابرابر توانست نظر راي‌دهندگان كلمبيايي را به خود جلب كند، روز دوشنبه و با اعلام نتايج اوليه انتخابات، رييس‌جمهور كلمبيا شد و اولين رييس‌جمهور چپ‌گرا در تاريخ اين كشور لقب گرفت.
پترو 62 ساله با سوار شدن بر موج كلمبيايي‌هايي كه از فقر رنج مي‌بردند و خواستار تغييرات گسترده در نحوه اداره كشور بودند، موفق شد 50.5درصد آرا را از آن خود كند و با بيش از 700 هزار راي اختلاف، رقيب محافظه‌كار خود يعني رودولفو هرناندز را كه در ابتدا رقيبي جدي براي هيچ‌كس به حساب نمي‌آمد اما در ادامه به پديده انتخابات بدل شد، شكست دهد. فرانسيا ماركز يكي از زن‌هاي مشهور آفريقايي‌تبار كلمبيا و از فعالان مشهور حقوق بشر و محيط‌زيست اين كشور، معاون وي در اين دوره ۴ ساله خواهد بود.
كلمبيا به عنوان سومين كشور بزرگ امريكاي لاتين كه براي سال‌ها تحت نظر حكومت‌هاي راست‌گرا اداره مي‌شد، يكي ديگر از كشورهايي است كه پس از شيوع بيماري كوويد 19 و آشكار شدن تبعات اقتصادي وحشتناك آن از راست‌ها روي برگردانده و با انتخاب يك رهبر چپ‌گرا مسير تغيير را جست‌وجو مي‌كند. تحليلگران معتقدند پيروزي پترو، در يكي از محافظه‌كارترين كشورهاي امريكاي لاتين نمونه‌اي آشكار از نارضايتي عمومي گسترده‌اي است كه وضعيت را براي دولت‌ها و جريان‌هاي قديمي قدرت در اين منطقه از جهان متزلزل كرده است.
علاوه بر باورها و رويكرد فكري گوستاوو پترو، داستان زندگي او نيز در استثنايي كردن پيروزي‌اش در انتخابات رياست جمهوري دخيل بوده است: او در جواني و در دهه 1980 يكي از چريك‌هاي شورشي و از اعضاي گروهي موسوم به جنبش «آوريل ۱۹» بود، به عنوان عضوي از يك جنبش چريكي بازداشت شد و به زندان افتاد، پس از عفو براي سال‌ها به عنوان سناتور فعاليت كرد و حالا در كشوري كه همچنان از جرم و جنايت رنج مي‌برد به مقام رياست‌جمهوري رسيده است.
كارشناسان رياست‌جمهوري او را به مثابه سرآغازي براي يك تغيير بزرگ معرفي مي‌كنند. روزنامه واشنگتن‌پست مي‌نويسد: «رياست‌جمهوري گوستاوو پترو و تصميمات او مي‌تواند تبعات و تغييرات زيادي را براي مدل اقتصادي كلمبيا، نقش دولت در اداره اين كشور و روابط بوگوتا با كشورهاي همسايه و قدرت‌هاي جهاني به ويژه ايالات متحده در پي داشته باشد.»
به گزارش آسوشيتدپرس، پترو شب گذشته، درحالي كه در كنار فرانسيا ماركز، فعال محيط‌زيستي سابق و اولين زن آفريقايي-كلمبيايي كه معاون اول رييس‌جمهور خواهد شد ايستاده بود، خطاب به جمعيت حاضران در جشن پيروزي خود گفت كه هدف او برقراري يك «گفت‌وگوي گسترده ملي» به منظور برقراري صلح، متحد كردن كشور و بازگرداندن آرامش خواهد بود. گوستاوو پترو گفت: «صلح يعني شرايطي فراهم آيد كه هركسي مانند من بتواند رييس‌جمهور شود و هركسي مانند فرانسيا فرصت انتخاب شدن به عنوان معاون اول را داشته باشد. صلح يعني ما بايد از كشتن يكديگر دست برداريم.» جمعيت نيز درحالي كه پرچم‌هاي كلمبيا را به اهتزاز در مي‌آوردند به نشانه شادي با صداي بلند فرياد مي‌زدند و شعار مي‌دادند: «نه به جنگ‌هاي بيشتر»
رودولفو هرناندز 77 ساله، رقيب اصلي پترو كه به دليل سابقه او در تجارت و ايده‌هاي مدنظرش او را با دونالد ترامپ رييس‌جمهور پيشين ايالات متحده مقايسه مي‌كردند خيلي زود نتيجه انتخابات را پذيرفت. او در توييتر نوشت: «اميدوارم تصميمي كه از سوي شهروندان كلمبيايي گرفته شده براي همه مفيد باشد. اميدوارم گوستاوو پترو بداند كه چگونه كشور را رهبري كند، به وعده خود درخصوص مبارزه با فساد وفادار باشد و كساني كه او را انتخاب كردند نااميد نكند.» پذيرش نتايج انتخابات از سوي هرناندز درحالي اتفاق افتاد كه بسياري نگران بودند رقابت نزديك و فاصله اندك آراي كانديداها باعث شود يكي از آنها نتايج را رد كرده و فراخواني براي حضور مردم در خيابان‌ها صادر كند كه مي‌توانست يك‌سال پس از اعتراضات گسترده خياباني در كلمبيا، موج تازه‌اي از ناآرامي‌هاي داخلي در اين كشور به راه بيندازد. ايوان دوكه ماركز، رييس‌جمهوري فعلي و محافظه‌كار كلمبيا نيز بلافاصله اين پيروزي را به نامزد چپ‌گرايان تبريك گفت.
نيويورك‌تايمز درخصوص پيروزي گوستاوو پترو مي‌نويسد: «كارزار او توانست جامعه كلمبيا را كه نيمي از آنها غذايي براي خوردن ندارند و 40درصدشان در فقر زندگي مي‌كنند بار ديگر اميدوار كند. او توانست روي موج نارضايتي و خشم معترضان در كشور سوار شود و اعتراض مردم كلمبيا را به دولت ايوان دوكه كه معتقد بودند در وضعيت همه‌گيري كرونا و بدتر شدن وضع اقتصادي كاري براي اقشار ضعيف انجام نمي‌دهند، آشكار كند.»
به گزارش «اعتماد»، طبق آمارهاي رسمي ۵۸درصد واجدين شرايط در دور دوم اين انتخابات شركت كرده بودند كه بالاترين ميزان طي دو دهه اخير محسوب مي‌شود و نشان مي‌دهد نارضايتي عمومي در كلمبيا و تغييرخواهي، مردم اين كشور را به سوي صندوق‌هاي راي هدايت كرده است.
پيش از كلمبيا پيروزي چپ‌گرايان در انتخابات در تعدادي ديگر از كشورهاي مهم منطقه نيز تكرار شده بود و از همين‌رو تكرار اين مساله در كلمبيا نيز محتمل به نظر مي‌رسيد. واشنگتن‌پست مي‌نويسد: «در پي شيوع بيماري كوويد 19 و تبعات اقتصادي گسترده ناشي از آن، بسياري از راي‌دهندگان امريكاي لاتين كه از عملكرد و سياست‌هاي دولت‌هاي‌شان ناراضي بودند و اين دولت‌ها را در حمايت از شهروندان ناكام مي‌ديدند، در انتخابات و در پي نااميدي از دولت‌هاي مستقر در پي تغييرات گسترده بودند و كانديداهايي كه اين تغييرات گسترده را در كنار حمايت از شهروندان وعده مي‌دادند، يعني چپ‌گرايان توانستند موفقيت بيشتري را در انتخابات كسب كنند.» در پرو پدرو كاستيلو، معلم ماركسيست يك مدرسه روستايي توانست به مقام رياست‌جمهوري برسد. در شيلي، گابريل بوريچ 36 ساله، فعال دانشجويي سابق كه خود را كمونيست مي‌داند، رييس‌جمهور شد و در برزيل به عنوان بزرگ‌ترين كشور امريكاي لاتين، نظرسنجي‌ها از پيشتازي لولا داسيلوا، رييس‌جمهور چپ‌گراي سابق در برابر بولسانارو رييس‌جمهور راست‌گراي فعلي خبر مي‌دهند.
آلبرتو ورگارا، استاد علوم سياسي در دانشگاه پاسيفيك پرو مي‌گويد: «تمايل به سرزنش كساني كه در قدرت هستند، با توجه به شرايط موجود امري طبيعي به نظر مي‌رسد. اين امر درخصوص كلمبيا به‌طور ويژه صدق مي‌كند. بيش از نيمي از جمعيت اين كشور دچار ناامني غذايي هستند، 40درصد در فقر زندگي مي‌كنند و 78 درصد در نظرسنجي اخير گفتند كه كشورشان در مسير اشتباهي حركت مي‌كند.»
كلمبيا مدت‌ها بود كه از نارضايتي عمومي گسترده رنج مي‌برد. 28 آوريل 2021 نخستين اعتراض‌هاي مردم كلمبيا به اصلاحات مالياتي دولت به رياست‌جمهوري ايوان دوكه كليد خورد و اعتراض‌ها با وجود سركوب پليس براي هفته‌ها ادامه داشت. اين كشور با نارضايتي اجتماعي ناشي از افزايش قيمت مواد غذايي و رشد سرسام‌آور تورم مواجه است. همچنين بيش از 21 ميليون نفر در كشور امريكاي لاتين در فقر زندگي مي‌كنند و حدود 11.8درصد از جمعيت فعال اقتصادي در وضعيت بيكاري قرار دارند. از سوي ديگر نقض حقوق اقليت‌ها از سوي دولت راست‌گرا از جمله مسائل تشديدكننده نارضايتي در كلمبيا بوده است. براساس گزارش يورونيوز، از سال 2017 تاكنون 374 كودك اين اقليت بومي بر اثر سوء تغذيه جان خود را از دست داده‌اند.
66درصد اين اقليت قومي- زباني زير خط فقر زندگي مي‌كنند و تنها 20درصد از آنها امكان دسترسي به آب آشاميدني دارند. هزاران نفر از ساكنان منطقه عمدتا بياباني گوآخيرا در شمال كلمبيا مجبورند هر روز براي استفاده از آب باران جمع شده در چاله‌ها، چندين كيلومتر راه بروند. حتي خانواده‌هايي كه موفق به حفر چاه شده‌اند هم به دليل كيفيت پايين، تضميني براي دسترسي به آب آشاميدني سالم ندارند. ديوان قانون اساسي كلمبيا 5 سال پيش با صدور 200 دستور موقت، نهادهاي دولتي را به تضمين دسترسي مردمان وايوو به آب، غذا و بهداشت ملزم كرد. اين آرا پس از ثبت مرگ بيش از 4000 كودك به دليل بيماري‌هاي ناشي از سوء‌تغذيه در سال‌هاي 2010 تا 2017 صادر شد. با وجود دستور عالي‌ترين مرجع قضايي كلمبيا، شهروندان و سازمان‌هاي مردم نهاد مي‌گويند دولت عملا كاري براي بهبود وضعيت بوميان گوآخيرا نمي‌كند. آمار وزارت بهداشت نشانگر آن است كه ميزان مرگ و مير نوزادان در اين منطقه 7 برابر بيشتر از ميانگين ديگر مناطق كلمبياست.
در چنين شرايطي برخي كارشناسان ابراز نگراني مي‌كنند كه بخشي از سياست‌هاي گوستاوو پترو ازجمله پيشنهاد او براي ممنوعيت اكتشاف جديد نفت در صورت اجرا مي‌تواند نتايج بدي براي اقتصاد شكننده اين كشور در پي داشته باشد. او گفته است در صورت انتخاب شدن براي مبارزه با گرسنگي وضعيت اضطراري اقتصادي اعلام خواهد كرد، اما پيش‌بيني مي‌شود با وجود كنگره‌اي با فضاي شديدا دوقطبي، پترو نتواند بخشي از وعده‌هاي اساسي خود را عملي سازد.
ازجمله وعده‌هاي گوستاوو پترو، فراهم ساختن آموزش عالي رايگان براي همه مردم، ايجاد يك سيستم بهداشت عمومي با استانداردهاي جهاني و پرداخت حداقل دستمزد به مادران مجرد است. او همچنين وعده داده ماليات را براي ثروتمندان افزايش خواهد داد تا از آن براي توسعه صنعت كشاورزي كلمبيا استفاده كند.