حسین امیرعبداللهیان در دمشق: قویا مخالف هرگونه اقدام نظامی با هر توجیهی هستیم
تلاش برای جلوگیری از وقوع بحران جدید
شهاب شهسواری
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران روز شنبه برای چهارمین‌بار از زمان تصدی این مقام به سوریه سفر کرد. در این سفر که به گفته ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه «در ادامه سفر منطقه‌ای به تركيه» انجام شد، امیرعبداللهیان با همتای سوری خود، فیصل مقداد و رییس جمهور سوریه، بشار اسد، دیدار و گفت‌وگو کرد. به نظر می‌رسد یکی از اهداف اصلی سفر امیرعبداللهیان به دمشق، گفت‌وگو با طرف سوری درخصوص شرایط مرزهای شمالی سوریه و احتمال بروز درگیری نظامی با ترکیه باشد. امیرعبداللهیان در سفر هفته پیش به ترکیه و سفر دیروز به سوریه بر حل و فصل مسالمت‌آمیز سوءتفاهمات، درک نگرانی‌های امنیتی ترکیه، مخالفت با هرگونه اقدام نظامی و لزوم دیپلماسی تاکید کرده است. دولت ترکیه در طول ماه‌های گذشته از برنامه خود برای حمله نظامی به خاک سوریه برای ایجاد یک نوار حائل به عرض ۳۰ کیلومتر در خاک سوریه خبر داده است. آنکارا گفته است که قصد دارد یک میلیون نفر از پناهجویان سوری مستقر در خاک خود را به این منطقه حائل منتقل کند. دولت ترکیه مدعی است که گروه‌های مسلح کرد مستقر در شمال سوریه، عامل ناامنی در خاک ترکیه هستند. مشخص نیست سفر امیرعبداللهیان به دو کشور و ادعای وی مبنی بر ایجاد مانع در مقابل بحران جدید، تا چه اندازه بتواند جلوی وقوع عملیات نظامی را که دولت ترکیه آن انجام آن را قطعی و قریب‌الوقوع توصیف کرده است، بگیرد. علاوه بر جمهوری اسلامی ایران، دولت‌های روسیه و ایالات متحده امریکا هم با تصمیم ترکیه برای حمله به شمال سوریه مخالفت کرده‌اند.
حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه از عزیمت به دمشق در گفت‌وگویی اظهار کرد: «در ادامه سفری که چهار روز پیش به ترکیه داشتم ضروری است که با مقامات سوریه نیز مشورت‌هایی را داشته باشیم.» وزیر امور خارجه افزود: «تحولاتی در منطقه در حال وقوع است که باید تلاش کنیم جمهوری اسلامی ایران همواره نقش سازنده‌ای را در منطقه ایفا کند و مانع وقوع بحران جدید در منطقه شود.» امیرعبداللهیان خاطرنشان کرد: «بخشی از سفر من به سوریه با این هدف انجام می‌شود که بتوانیم در مسیر استقرار صلح و امنیت در منطقه، میان سوریه و ترکیه به عنوان دو کشوری که جمهوری اسلامی ایران روابط مهمی با هر دو طرف دارد، قدم برداریم.» وی تصریح کرد: «بخش دیگر سفر من هم پیگیری مناسبات دوجانبه و رایزنی با بشار اسد و وزیر امور خارجه و مقامات عالی‌رتبه سوریه درخصوص مسائل مختلفی که در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی وجود دارد، است.»
سفر به ترکیه، آغاز مسیر میانجی‌گری؟
حسین امیرعبداللهیان، دوشنبه هفته گذشته برای سفری رسمی به ترکیه رفته بود و در این کشور علاوه بر دیدار و گفت‌وگو با مولود چاوش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه با رجب طیب اردوغان، رییس جمهور این کشور نیز دیدار و رایزنی کرده بود. اظهارات امیرعبداللهیان در آنکارا و دمشق، نشان می‌دهد که ایران ماموریت ویژه‌ای برای جلب‌نظر دو پایتخت برعهده گرفته است و قصد دارد از یک درگیری نظامی قریب‌الوقوع در شمال سوریه پیشگیری کند. وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، چه در آنکارا و چه در دمشق در مورد موضوع حمله احتمالی ترکیه به خاک سوریه صحبت کرد. وی در ترکیه گفت: «نگرانی‌های امنیتی ترکیه در این خصوص را درک می‌کند، اما معتقدیم می‌توان این نگرانی‌ها را از راه مسالمت‌آمیز و گفت‌وگو رفع کرد.» امیرعبداللهیان هفته گذشته پس از سفر به ترکیه در پیامی در شبکه اجتماعی اینستاگرام درخصوص دیدار خود با رجب طیب اردوغان، رییس جمهور ترکیه نوشت: «درخصوص موضوع سوریه به آقای اردوغان گفتم راه‌حل سیاسی را تنها راه‌حل برای کاهش نگرانی‌های امنیتی ترکیه می‌دانیم و با تکرار مجدد ضرورت اجتناب از هرگونه اقدام نظامی حاضریم برای تسهیل در زمینه گفت‌وگوی منجر به نتیجه پیشقدم باشیم.»
امیرعبداللهیان در بدو ورود به دمشق، در جمع خبرنگاران در این مورد توضیح داد: «ما نگرانی‌های کشور همسایه خود ترکیه را درک می‌کنیم. قویا مخالف هرگونه اقدام نظامی با هر توجیهی هستیم و برای حل سوءتفاهمات موجود بین سوریه و ترکیه از مسیر دیپلماسی و گفت‌وگوی سیاسی تلاش می‌کنیم.»
سوریه یکی از نزدیک‌ترین متحدان ایران در غرب آسیا محسوب می‌شود که دولت این کشور در طول ۱۱ سال گذشته با کمک و همکاری جمهوری اسلامی ایران توانسته است بر مخالفان داخلی و همچنین هجمه تروریسم بین‌المللی داعش غلبه کند. با این حال، تهران علی‌رغم رابطه سرد ترکیه و سوریه، در طول تمام سال‌های گذشته رابطه صمیمانه خود را با آنکارا حفظ کرده است و تلاش کرده تا در قالب ساز و کار سه‌جانبه آستانه با همراهی ترکیه و روسیه، به حل و فصل مسائل داخلی سوریه از راه مسالمت‌آمیز کمک کند. با این حال، تلاش‌های ترکیه برای دخالت نظامی در داخل خاک سوریه با ادعای مقابله با تروریسم که در طول سال‌های اخیر با اشغال بخش‌هایی از خاک سوریه همراه شده‌است، همواره با مخالفت و اعتراض تهران مواجه شده است. آن‌گونه که از اظهارنظرهای مقام‌های ترکیه بر می‌آید، عملیات پیش روی ترکیه در خاک سوریه، وسیع‌تر از گذشته است و پیش‌بینی می‌شود که حضور ترکیه در خاک سوریه نیز طولانی‌تر باشد.
در طول هفته‌های گذشته برخی رسانه‌ها در مورد احتمال رویارویی مستقیم نظامی میان نیروهای متحد ایران در خاک سوریه با نظامیان ترکیه در صورت عبور ترکیه از برخی خطوط قرمز تعیین شده توسط ایران گمانه‌زنی کرده بودند. المانیتور، در گزارشی که از سوی هیچ منبع رسمی تایید نشده است مدعی شده بود که یک اتاق عملیات مشترک میان ایران، روسیه، دمشق و گروه‌های کرد در یک پایگاه نظامی روسیه در حردتنین سوریه خبر داده بود. به نوشته المانیتور، این اتاق عملیات مشترک به پیشنهاد ایران تاسیس شده است و هدف آن دفاع از شهرهای شیعه‌نشین نبل و الزهرا و همچنین شهر حلب از آسیب‌های احتمالی ناشی از حمله نظامی ترکیه یا اقدامات گروه‌های شبه نظامی تندرو وابسته به ترکیه در خاک سوریه است.
هر چند ایران بر حل و فصل مسالمت‌آمیز مساله تاکید می‌کند، رسانه‌های ترکیه اظهارات امیرعبداللهیان در نشست خبری مشترک با مولود چاووش اوغلو را بدون اشاره به اظهارنظر وی در مورد حل مسالمت‌آمیز مناقشه با سوریه منتشر کردند. براساس گزارش خبرگزاري آناتولی از اظهارات حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در نشست خبری مشترک با مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه در آنکارا، وی گفته است: «نگرانی‌های امنیتی ترکیه در این زمینه را به خوبی درک می‌کنیم. همچنین می‌دانیم که این کشور عملیات ویژه‌ای را در دستور کار قرار داده است. در این زمینه بررسی‌های دقیقی انجام دادیم و با همکار محترم چاووش اوغلو گفت‌وگوهایی داشتیم.» وی اظهار داشت: «بار دیگر تاکید می‌کنم که امنیت ترکیه برای ما به مثابه امنیت ایران است. ما چیزی جز آرزوی خیر برای منطقه، کشور دوست و برادر (ترکیه) نداریم.»
حمله نظامی مجدد اسرايیل به خاک سوریه
ساعاتی قبل از فرود هواپیمای حامل وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در فرودگاه بین‌المللی دمشق، رژیم اسرايیل بار دیگر خاک سوریه را هدف حمله قرار داد. به گزارش خبرگزاری رسمی سوریه، سانا، یک منبع نظامی خبر داد که حدود ساعت 6 و 30 دقیقه صبح شنبه دشمن اسرايیلی با شلیک چندین موشک از فراز دریای مدیترانه در غرب طرابلس چندین تاسیسات مرغداری در اطراف شهرک الحمیدیه در جنوب طرطوس را هدف قرار داد. این منبع بیان کرد: «این تجاوز به مجروحیت دو غیرنظامی از جمله یک زن منجر شد.» پایگاه خبری روزنامه تایمز آو اسرايیل، این حمله را به این دلیل که در «روز روشن» انجام شده است، غیرمعمول و کم‌سابقه توصیف کرده است.
حسین امیرعبداللهیان در فرودگاه دمشق، به این حمله واکنش نشان داد و گفت: «اقدام روز جاری رژیم صهیونیستی و تجاوز آن به تمامیت ارضی سوریه را قویا محکوم می‌کنیم. در کنار تحریم‌هایی که علیه مردم مقاوم سوریه اعمال می‌شود، صهیونیست‌ها به دنبال بی‌ثبات‌سازی و افزایش مشکلات مردم در سوریه هستند.» وی تاکید کرد: «اکنون که مردم سوریه در حال بازگشت به شهرها و منازل مسکونی خود هستند، می‌خواهند با این اقدامات خودشان دمشق را به صورت نادرست، ناامن جلوه دهند.»
بررسی روابط دوجانبه
فیصل مقداد، وزیر خارجه سوریه در مراسم استقبال از حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در فرودگاه دمشق گفت: «این سفر حائز اهمیت بسیاری است و در پی تحولات داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی فراوان انجام شد، درباره همه تحولات به صورت مداوم و نزدیک رایزنی می کنیم.» به گزارش خبرگزاری رسمی سوریه، سانا، مقداد افزود: «اوضاع سوریه مستلزم مشاوره‌های بیشتر بین دو کشور برادر است، به ویژه در پرتو تکرار تجاوزات اسرايیل به اراضی سوریه و تهدیدهای اسرايیل علیه ایران که هدف آن تضعیف جبهه مقاومت است.» وزیر امور خارجه سوریه ادامه داد: «ایستادگی سوریه در کنار ایران در پیگیری پروند هسته‌ای را مجددا اعلام و از مواضع ایران در این زمینه حمایت می‌کنیم. اعتقاد داریم که تهران برای تضمین امنیت و ثبات در منطقه خلیج [فارس] تلاش‌های بزرگی انجام می‌دهد و به همین دلیل ما از تحولات مثبت آن منطقه حمایت می‌کنیم.» حسین امیرعبداللهیان هم در این خصوص اظهار داشت: «سفر اخیر آقای رییس جمهور بشار اسد به تهران یک نقطه عطف در روابط دو کشور بود. وارد مرحله جدیدی از روابط جامع به ویژه در زمینه‌های اقتصادی و تجاری شده‌ایم. سفر امروز من به سوریه فرصتی برای پیگیری آخرین تحولات مربوطه به روابط دوجانبه است.»