چارچوب هماهنگي احزاب شيعه عراق
براي معرفي نامزد نخست‌وزير بعد از عيد قربان آماده مي‌شود
زمزمه‌هاي بازگشت نوري مالكي
شهاب شهسواري
رايزني‌ها براي انتخاب نامزد نخست‌وزيري عراق، ۱۰ ماه بعد از انتخابات اين كشور همچنان ادامه دارد. نمايندگان احزاب شيعه پارلمان وعده داده بودند كه تا عيد قربان (يكشنبه) براي تعيين نخست‌وزير به جمع‌بندي برسند. فيصل نائلي، نماينده فراكسيون فتح روز سه‌شنبه وعده داده است كه نخست‌وزير و رييس‌جمهور عراق، به فاصله ناچيزي از يكديگر بعد از عيد قربان معرفي شوند. تازه‌ترين گزارش‌ها نشان مي‌دهد كه چارچوب هماهنگي شيعيان، مجموعه احزاب شيعه عراق منهاي جريان صدر، به انتخاب نوري مالكي، نخست‌وزير اسبق عراق به عنوان نامزد نخست‌وزيري بسيار نزديك شده‌اند. نوري مالكي ۷۲ ساله كه از سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۳ به عنوان نخست‌وزير عراق خدمت مي‌كرد بار ديگر به اين مقام بسيار نزديك شده است. نمايندگان وابسته به مالكي در قالب فراكسيون دولت قانون با ۳۳ كرسي، بعد از استعفاي دسته‌جمعي نمايندگان جريان صدر، اصلي‌ترين فراكسيون شيعه در پارلمان و با ۴ كرسي كمتر از فراكسيون سني حزب تقدم به رهبري محمد حلبوسي، رييس پارلمان، فراكسيون دوم پارلمان محسوب مي‌شوند. اما انتخاب نوري مالكي با مخالفت‌هايي هم در ميان احزاب شيعه و كردي مواجه است. يك عضو ارشد حزب دموكرات كردستان عراق ضمن هشدار در مورد احتمال اعتراضات خياباني در واكنش به نامزدي مالكي، مخالفت حزب خود را با اين انتخاب اعلام كرده است. همزمان هادي عامري، رهبر فراكسيون فتح نيز اعلام كرده است كه در صورت معرفي فردي از سوي چارچوب هماهنگي كه همه احزاب و جريان‌هاي سياسي از جمله كردها، سني‌ها و جريان صدر با آن موافق نباشند، جريان بدر كه تقريبا نيمي از كرسي‌هاي فراكسيون فتح را در اختيار دارد در دولت مشاركت نخواهد كرد.
۲۳ خرداد ماه سال جاري با كناره‌گيري همزمان ۷۳ نماينده جريان صدر به عنوان اصلي‌ترين جريان سياسي پارلمان عراق، فراكسيون دولت قانون به اصلي‌ترين فراكسيون شيعيان عراق در پارلمان تبديل شد. با اين حال در ميان اعضا چارچوب هماهنگي احزاب شيعي، در مورد سرنوشت نخست‌وزيري اختلاف‌نظرهايي وجود دارد. پيش از اين گمانه‌زني‌هايي در مورد انتخاب يك نخست‌وزير انتقالي با هدف انحلال فوري پارلمان و برگزاري انتخابات زودهنگام با هدف بازگشت مقتدي صدر و هوادارانش به فرآيند سياسي و باز شدن گره كنوني مطرح شده بود. با اين حال، نوري مالكي و هوادارانش تلاش مي‌كنند از فرصت پيش آمده كمال استفاده را ببرند و بعد از ۸ سال مجددا قدرت را به او بازگردانند. پايگاه خبري شفق‌نيوز عراق در گزارشي به نقل از يك منبع در چارچوب هماهنگي احزاب شيعي خبر داده كه اين نهاد سياسي كه مشتمل بر همه احزاب شيعه در پارلمان عراق جز جريان صدر است، به زودي نوري مالكي را به عنوان نامزد نخست‌وزيري معرفي مي‌كند. اين منبع مطلع گفته است كه در طول روزهاي پيش‌رو، جلسه مهمي توسط چارچوب هماهنگي برگزار خواهد شد تا نامزد نخست‌وزيري تعيين شود و پس از آن نوري مالكي در كنار نامزدهاي ديگر چارچوب به پارلمان معرفي خواهند شد. به گفته اين منبع در نشست پيش‌رو، چارچوب هماهنگي امضاهاي نمايندگان خود را جمع‌آوري مي‌كند تا در جلسه پس از عيد قربان مجلس با حضور تمامي اعضا خود را به عنوان فراكسيون بزرگ پارلمان و مامور معرفي نامزد نخست‌وزيري معرفي كند. پايگاه خبري شفق نوشته است كه چارچوب هماهنگي شيعيان بهرغم كناره‌گيري جريان صدر كوهي از مسائل و مجموعه‌اي از موانع و دست‌اندازها را پيش روي خود دارد تا بتواند به قدرت برسد. به گفته منابع گفت‌وگوها در قالب چارچوب هماهنگي احزاب شيعي در روزهاي اخير به شدت رايزني‌ها را افزايش داده است تا بتواند فرآيند تشكيل دولت را تسريع كند. يك منبع آگاه گفته است كه در حال حاضر، چارچوب هماهنگي احزاب شيعي در حال رايزني با نمايندگان مستقل پارلمان است. بعد از استعفاي دسته‌جمعي نمايندگان جريان صدر از نمايندگي در پارلمان عراق و ورود ۷۳ نماينده جديد به پارلمان، نمايندگان مستقل با نزديك به ۶۰ كرسي از ۳۲۹ كرسي پارلمان به يك وزنه تاثيرگذار در سرنوشت سياسي كشور تبديل شده‌اند. يك منبع ارشد سياسي به شفق‌نيوز گفته است: «در حال حاضر براي گرفتن راي كرسي‌هاي مستقل، كميته حقوق بشر و وزارت ورزش و جوانان به فراكسيون نمايندگان مستقل پيشنهاد شده است.» اين منبع آگاه تاكيد كرده است: «نمايندگان مستقل درخواست سهم بيشتري از كرسي‌هاي وزارت در دولت آينده دارند، اما اگر اين امكان ميسر نشود، ممكن است فرمانداري يا شهرداري بغداد و رياست برخي نهادهاي دولتي ديگر به آنها واگذار شود.» فيصل نائلي در گفت‌وگو با خبرگزاري الفرات‌نيوز گفت: «دولت جديد عراق بلافاصله بعد از تعطيلات عيد قربان تشكيل مي‌شود و رييس‌جمهوري عراق نيز پس از انتخاب شدن، نخست‌وزير را مامور تشكيل كابينه خواهد كرد.» النائلي افزود: «كردها تاكنون مساله نامزد رياست‌جمهوري عراق را نهايي نكرده‌اند و اتحاديه ميهني و حزب دموكرات كردستان هر يك داراي يك نامزد هستند كه اميدواريم در نشست آتي مجلس عراق يكي از نامزدهاي آنها براي تصدي منصب رياست‌جمهوري عراق برگزيده شود.» وي با بيان اينكه چارچوب هماهنگي اكنون پرتعدادترين فراكسيون مجلس عراق به شمار مي‌رود، بنابراين نامزد نخست‌وزيري از سوي اين چارچوب معرفي خواهد شد، افزود: «ائتلاف دولت قانون نوري مالكي را براي منصب نخست‌وزيري نامزد كرده است و بقيه جريان‌هاي سياسي نيز چندين نامزد معرفي خواهند كرد، لذا در داخل بيت شيعه در خصوص نامزد نخست‌وزيري هيچ‌گونه اختلافاتي وجود ندارد.» به گفته منابع هر يك از احزاب براي جلسه پيش روي چارچوب هماهنگي نامزد خود را معرفي كرده‌اند و پيش‌بيني مي‌شود نام افرادي همچون نوري مالكي، مصطفي كاظمي، اسعد عيداني و محمد شياع سوداني از نامزدهايي باشند كه براي معرفي آنها به عنوان نامزد نهايي نخست‌وزيري راي‌گيري شود. تركي جدعان يكي از رهبران چارچوب هماهنگي پيش‌تر گفته بود كه بيش از هشتاد درصد از اعضاي چارچوب هماهنگي از نامزدي نوري مالكي براي نخست وزيري عراق حمايت مي‌كنند. به گفته اين منبع فردي كه بيشترين آرا را كسب كند، پس از مشورت با مقتدي صدر به عنوان نامزد مكلف نخست‌وزيري براي تشكيل دولت به پارلمان معرفي خواهد شد. به گفته يك منبع آگاه ديگر، چارچوب هماهنگي احزاب شيعي از دوشنبه يك كميته براي تدوين برنامه دولت آينده تشكيل داده است.
مخالفان نوري مالكي
عبدالسلام برواري در گفت‌وگو با خبرگزاري بغداد اليوم از چارچوب هماهنگي خواست، نوري مالكي را به منظور اجتناب از برگزاري تظاهرات در خيابان‌هاي عراق براي تصدي منصب نخست‌وزيري عراق نامزد نكند. برواري گفت: «دولتي كه نوري مالكي در عراق تشكيل دهد، دولتي است كه مرده متولد خواهد شد.» يك منبع در ائتلاف الفتح نيز به شفق‌نيوز گفت: «هادي عامري، رييس ائتلاف الفتح و سازمان بدر به رهبري چارچوب هماهنگي اعلام كرده است كه اگر مشخصات و شرايط نامزد نخست‌وزيري عراق مورد توافق قرار نگيرد، ممكن است وي در دولت جديد مشاركت نكند.» اين منبع گزارش داد: «جريان بدر به عنوان بخشي از فراكسيون فتح به چارچوب هماهنگي اعلام كرده كه ازجمله شروط نامزد اين چارچوب براي تصدي پست نخست‌وزيري اين است كه وي بايد مورد قبول فراكسيون‌هاي سني، كرد و به ويژه جريان صدر بهرغم خروج آن از روند سياسي باشد.» منبع مذكور در ادامه همچنين اعلام كرد: «اگر هيات عمومي چارچوب هماهنگي بر سر شخص نخست‌وزير به توافق دست نيابد، فراكسيون بدر كه به تنهايي ۱۶ كرسي از مجموع ۳۴ كرسي ائتلاف الفتح را در پارلمان به خود اختصاص داده، ممكن است كه به جريان صدر ملحق شده و از روند سياسي عراق خارج شود.»
تسريع در معرفي نامزد رياست‌جمهوري
حتي در صورت به نتيجه رسيدن مذاكرات گروه‌هاي شيعي براي معرفي نامزد نخست‌وزيري، همچنان يك مانع مهم در مقابل باز كردن گره سياسي عراق وجود دارد و آن معرفي نامزد رياست‌جمهوري از سوي احزاب كردي است. حزب دموكرات كردستان عراق و حزب اتحاديه ميهني از زمان انتخاب رييس پارلمان تاكنون نتوانسته‌اند براي معرفي يك نامزد مشترك به توافق برسند. در حالي كه تا پيش از اين اتحاديه ميهني در توافق با حزب دموكرات قدرت را تقسيم و به ازاي دريافت مقام رياست‌جمهوري، رياست اقليم كردستان را به حزب دموكرات واگذار كرده بود، در پي انتخابات سال گذشته، حزب دموكرات تصميم گرفت اين توافق را به هم بزند و مستقيما نامزدي براي رياست‌جمهوري معرفي كند. با توجه به ائتلاف سه جريان شيعه صدر، اهل سنت حلبوسي و كردهاي دموكرات، حزب دموكرات اميدوار بود تا با استفاده از قدرت اين ائتلاف بتواند در كنار رياست اقليم، رياست‌جمهوري عراق را هم در اختيار بگيرد. اما احزاب شيعي جز جريان صدر تصميم گرفتند تا زماني كه اختلاف درون احزاب كردي براي معرفي نامزد رياست‌جمهوري حل نشده است، جلسات پارلمان را تحريم كنند تا حدنصاب لازم براي انتخاب رييس‌جمهور به دست نيايد. حال كه نمايندگان جريان صدر از پارلمان كناره‌گيري كرده‌اند، اميدواري حزب دموكرات براي رياست‌جمهوري كاهش پيدا كرده است و احتمال توافق ميان دو حزب اصلي كردي براي معرفي يك نامزد مرضي‌الطرفين افزايش مي‌يابد. چارچوب هماهنگي در ساعات پاياني روز دوشنبه (4 جولاي) با انتشار بيانيه‌اي از نشست دوره‌اي سران و روساي تشكل‌هاي سياسي عضو خبر داد. بر اساس گزارش ميدل ايست‌نيوز و به نقل از واع، در اين جلسه تازه‌ترين تحولات سياسي عراق و روند تشكيل فراكسيون اكثريت و عملكرد كميته‌هاي تشكيل شده براي گفت‌وگو با نيروهاي سياسي و تنظيم برنامه دولت و تعيين معيارها و سازوكارهاي انتخاب نخست‌وزير و وزرا متناسب با حساسيت و اهميت مرحله كنوني و تعيين جدول زماني دقيق براي اين روند بررسي شد. حاضران در اين جلسه بر اهميت ثبات در روند سياسي كشور با تشكيل دولت منسجم و توانمند در تحقق مطالبات همه مردم عراق تاكيد كردند. سران چارچوب هماهنگي نيروهاي سياسي شيعه همچنين از نيروهاي كرد خواستند كه هر چه سريع‌تر مساله انتخاب نامزد رياست‌جمهوري را حل و فصل كنند.