جاي خالي نفت و گاز در بسته تحريمي جديد اروپا عليه روسيه
تزلزل منطقي اروپا
محمدحسين لطف‌الهي
مهم‌ترين مساله‌اي كه پس از رونمايي از پيش‌نويس بسته تحريمي جديد اتحاديه اروپا عليه روسيه جلب نظر مي‌كند، تحريم‌هايي نيست كه عليه روسيه اعمال شده، بلكه تحريم‌هايي است كه اتحاديه اروپا ترجيح داده عليه روسيه استفاده نكند. در پيش‌نويس اين بسته جديد محدوديتي براي واردات گاز طبيعي از روسيه وضع نشده، همچنين اثري از اعمال محدوديت‌هاي جديد براي واردات نفت از روسيه نيز ديده نمي‌شود.
در اين پيش‌نويس، كشورهاي اروپايي به جاي هدف قرار دادن منابع اصلي درآمدي روسيه تصميم گرفته‌اند تا ممنوعيت واردات طلا را به تحريم‌هاي قبلي اضافه كنند و راه‌هايي براي «بستن گريزگاه‌هاي دور زدن تحريم» بيابند.
در حالي كه انتظار مي‌رود اين پيشنهاد -كه به احتمال زياد در طول هفته آينده تصويب خواهد شد- تاثيراتي روي اقتصاد روسيه داشته باشد، اما دامنه محدود اين تحريم‌ها باعث شده تا گمانه‌زني‌ها درخصوص اختلاف‌نظر ميان كشورهاي اروپايي پيرامون چگونگي برخورد با روسيه ولاديمير پوتين افزايش يابد.
روزنامه واشنگتن‌پست در اين باره مي‌نويسد: «به‌رغم اعمال شش بسته تحريمي تاكنون، اقتصاد روسيه هنوز سرپاست. اين كشور ميلياردها دلار از بودجه خود را از طريق صادرات انرژي تامين مي‌كند و همچنان جنگ عليه اوكراين ادامه دارد. در عين حال، جنگ سايه‌اي طولاني بر سر اقتصادهاي اروپايي افكنده و رهبران اروپا با تورم فزاينده و كاهش رشد اقتصادي در داخل كشورهاي‌شان مواجه هستند. بازتاب وضعيت اقتصادي اروپا را در برابري ارزش يورو و دلار مي‌توان ديد، مساله‌اي كه باعث شده ميل به افزايش تنش‌هاي سياسي و اقتصادي در قاره اروپا كاهش يابد.»
از طرفي، نشانه‌هاي ديگري نظير تصويب كمك 9 ميليارد دلاري به كي‌يف و چراغ سبز اتحاديه اروپا براي تخصيص تنها يك‌نهم از اين مبلغ به اوكراين نيز نشان مي‌دهد به‌رغم اصرار مقام‌هاي اتحاديه اروپا به نمايش اتحاد با اوكراين، آنها بيشتر درگير مشكلات داخلي خود هستند.
اورسولا فون در لاين، رييس كميسيون اروپا روز جمعه گفت كه تحريم‌هاي اخير تضمين مي‌كند كه روسيه «بهاي گزافي براي تجاوز به اوكراين خواهد پرداخت.» به گزارش يورونيوز، ماروش شفچوويچ، معاون كميسيون اتحاديه اروپا نيز در نشست وزراي امور اروپا در پراگ گفت كه اين اتحاديه راه‌هاي تحريم طلا را كه يكي از كالاهاي مهم صادراتي روسيه است، بررسي خواهد كرد. اين اقدام به دنبال تصميم گروه هفت در ممنوع كردن صادرات طلا از روسيه انجام مي‌شود. او هدف اتحاديه اروپا از تحريم طلاي روسيه را بستن «گريزگاه‌هايي» عنوان كرد كه برخي به كمك آنها، تحريم‌هاي پيشين عليه مسكو را دور مي‌زنند. پيش‌تر امريكا، ژاپن و كانادا واردات طلاي روسيه را ممنوع كرده بودند. معاون كميسيون اتحاديه اروپا همچنين گفت كه اين اتحاديه مي‌خواهد با تشديد تحريم‌ها عليه روسيه، به پايان دادن به جنگ اوكراين در سريع‌ترين زمان ممكن كمك كند. اوكراين در آستانه نشست پراگ از اتحاديه اروپا خواسته بود تا اين اتحاديه تحريم‌هاي جديدي را عليه روسيه وضع كند. به گفته معاون كميسيون اتحاديه اروپا، كشورهاي عضو اتحاديه هفته آينده درباره تحريم طلاي روسيه گفت‌وگو خواهند كرد. صادرات طلاي روسيه در سال ۲۰۲۱ حدود ۱۵ ميليارد دلار برآورد شده است.
با اين حال، تحليلگران خاطرنشان مي‌كنند روسيه همان‌طور كه توانسته اقتصاد خود را با تحريم‌هاي قبلي اتحاديه سازگار كند، با توجه به محدود بودن دامنه تحريم‌هاي جديد باز هم موفق به اين كار خواهد شد.
به گزارش «اعتماد»، اتحاديه اروپا در سال 2021 بيش از 40درصد از گاز طبيعي و بيش از 25درصد از نفت مورد نياز خود را از طريق روسيه تامين مي‌كرد. اين مساله باعث مي‌شود اروپايي‌ها كار سختي براي استقلال يافتن از گاز روسيه پيش روي خود داشته باشند. در كنار اين مساله، ايالات متحده مي‌كوشد با استفاده از فرصت به وجود آمده فعلي، اروپا را بيش از گذشته به خود وابسته كند.
در حوزه نفت، مدت‌ها طول كشيد تا كشورهاي اتحاديه اروپا راضي شوند با دريافت برخي معافيت‌ها كه از اثر فوري تحريم‌ها مي‌كاهد با تحريم روسيه موافقت كنند. در حوزه گاز طبيعي نيز اروپايي‌ها حاضر نشدند از آنچه در ماه مارس تصويب كردند -كاهش دوسوم واردات گاز از روسيه- پا را فراتر بگذارند.
در چنين شرايطي، صداي مخالفت بعضي كشورها با تحريم‌ها بلندتر از قبل شده است. نخست‌وزير مجارستان روز جمعه با اشتباه خواندن تحريم‌هاي اتحاديه اروپا عليه مسكو، اين نهاد را به لغو تحريم‌ها فراخواند. خبرگزاري فرانسه گزارش داد، ويكتور اوربان امروز تحريم‌ها عليه روسيه را «شليك اتحاديه اروپا به ريه خود» خواند و اين نهاد را به اصلاح سياست خود در اين باره فراخواند. او در اظهاراتي كه از راديو ملي مجارستان پخش شد، گفت: در ابتدا فكر مي‌كردم فقط به پاي خودمان شليك كرده‌ايم، اما اقتصاد اروپا به ريه خود شليك كرده و خفه شده است. اوربان افزود: كشورهايي هستند كه خود را به سياست تحريم متعهد مي‌دانند، اما بروكسل بايد بپذيرد كه اشتباه كرده و به اهداف خود نرسيده و حتي تاثير عكس داشته است. او اضافه كرد: تحريم‌هاي روسيه ما را بيشتر مجازات مي‌كند. نخست‌وزير مجارستان از مخالفان سرسخت تحريم بيشتر نفت روسيه بود كه در اوايل ژوئن توسط اتحاديه اروپا در بسته ششم تحريم‌ها عليه روسيه به تصويب رسيد. اتحاديه اروپا با معافيت نفتي يك خط لوله كه مجارستان به آن وابسته است، به اوربان امتياز داده بود. اوربان اعلام كرد: بروكسل معتقد بود كه با سياست تحريم، روس‌ها را جريمه مي‌كند، اما بيشتر ما را تنبيه كرد. مجارستان كه ۶۵ درصد نفت و ۸۰درصد گاز مورد نياز خود را از طريق واردات تامين مي‌كند روز چهارشنبه براي پاسخ به بحران انرژي وضعيت اضطراري اعلام كرد. در اين وضعيت، افرادي كه بيشتر از ميانگين گاز و برق مصرف مي‌كنند بايد مازاد را به قيمت بازار بپردازند و نه با تعرفه تنظيم شده.
براساس آمارهاي موجود، روسيه سود زيادي نيز از افزايش قيمت انرژي كسب كرده است. مركز تحقيقات انرژي و هواي پاك در هلسينكي گزارش داده است كه از زمان آغاز جنگ روسيه عليه اوكراين در فوريه 2022، مسكو بيش از 100 ميليارد دلار از محل صادرات انرژي سود كسب كرده كه دست‌كم 60درصد اين مبلغ را كشورهاي عضو اتحاديه اروپا پرداخته‌اند.
ايالات متحده در تلاش است كه با تعيين سقف قيمت جهاني براي نفت روسيه، فروش انرژي و محل درآمد مسكو را كنترل كند. با اين حال، هر چند كه نشانه‌هايي از پيشرفت در اين زمينه وجود دارد، اما ديپلمات‌هاي اروپايي معتقدند دست‌كم تا پيش از پايان تعطيلات تابستاني در بروكسل، امكان پيشرفت جدي در اين زمينه وجود ندارد.
يك ديپلمات ارشد اروپايي به شرط عدم افشاي هويت خود به روزنامه واشنگتن‌پست گفته كه مذاكرات قبلي درباره نفت باعث شده كشورهاي اروپايي به شروع هر مذاكره جديدي با موضوع نفت حساسيت نشان دهند و با آن مخالفت كنند.
پائولو جنتيلوني، از مقام‌هاي اقتصادي اتحاديه اروپا روز پنجشنبه به خبرنگاران گفت كه پيشنهاد تعيين سقف قيمت نفت در حال بررسي است، اما چنين اقداماتي تنها در شرايطي اتفاق مي‌افتند كه «يك سناريوي غيرعادي» اتفاق بيفتد.
كارشناسان معتقدند برخلاف ايالات متحده كه تجارت گسترده‌اي با روسيه ندارد و در تامين انرژي مورد نياز خود به روسيه وابسته نيست، اروپايي‌ها آسيب‌پذيري زيادي در اين حوزه دارند و تعلل و تزلزل آنها در اعمال تحريم، منطقي به نظر مي‌رسد.
سفر غيرمنتظره وزير دفاع روسيه به اوكراين
وزارت دفاع روسيه روز شنبه از سفر غيرمنتظره شويگو به منطقه دونباس اوكراين و بازديد از نيروهاي روسي درگير در جنگ در جريان اوكراين خبر داد. به گزارش راشاتودي، سرگئي شويگو وزير دفاع روسيه با افسران نيروهاي مركزي و جنوبي، سرگئي سوروويكين، ژنرال ارتش و ژنرال الكساندر لاپين همچنين ساير افسران ارشد ارتش روسي فعال در جبهه نبرد اوكراين ديدار كرد. وزارت دفاع روسيه در بيانيه‌اي اعلام كرد: رييس وزارت دفاع روسيه دستورات لازم را براي تشديد اقدامات گروه‌ها در تمام مناطق عملياتي به منظور جلوگيري از احتمال حملات موشكي و توپخانه‌اي گسترده دولت كي‌يف به زيرساخت‌هاي غيرنظامي و ساكنان شهرك‌ها در سراسر دونباس و ساير مناطق صادر كرده است. اين وزارتخانه همچنين اعلام كرد: شويگو مدال‌هاي ستاره طلايي را به لاپين و ژنرال اسدالله آباچف بابت شجاعت و قهرماني آنها در جريان اين درگيري در اوكراين اهدا كرد. فرمان اهداي جوايز عالي دولتي به اين افسران پيش‌تر توسط ولاديمير پوتين، رييس‌جمهوري روسيه امضا شده بود.