اظهارات روساي سازمان‌هاي جاسوسي امريكا و بريتانيا در خصوص پرونده هسته‌اي ايران
پرونده هسته‌اي بار ديگر رنگ و بوي امنيتي مي‌گيرد
حسن بهشتي‌پور: مقام‌هاي غربي عامدانه مطالبه نفع اقتصادي ايران را ناديده مي‌گيرند
شهاب شهسواري
در حالي كه سه هفته از آخرين دور گفت‌وگوهاي غيرمستقيم هيات مذاكره‌كننده ايراني با هيات امريكايي براي احياي برجام با ميانجي‌گري اتحاديه اروپا و پنج ماه از آخرين نشست ايران، امريكا و ۱+۴ مي‌گذرد، مقام‌هاي اطلاعاتي و امنيتي غربي، اظهارنظرهاي تازه‌اي در مورد برنامه هسته‌اي ايران انجام داده‌اند. ريچارد مور، رييس سرويس اطلاعات مخفي بريتانيا (MI6) كه براي نخستين‌بار در دو سال گذشته خارج از بريتانيا سخن مي‌گفت، در مورد امكان احياي توافق هسته‌اي ابراز ترديد كرده است و مدعي شده كه ايران تمايلي براي پذيرش توافق ندارد. همزمان رييس آژانس اطلاعات مركزي امريكا هم در اظهاراتي مشابه مدعي شده است كه ايران در حال حاضر مذاكرات را چندان جدي نگرفته است. همزمان با اين اظهارات، رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي هم گفته است كه با كاهش تعهدات ايران ديد آژانس نسبت به برنامه هسته‌اي ايران بسيار محدود شده است. وي مدعي شده است كه ايران تنها كشور جهان با برنامه هسته‌اي صلح‌آميز است كه اورانيوم را تا سطح ۶۰ درصد غني‌سازي مي‌كند، اما تاكيد كرده است كه اين الزاما به معناي تلاش تهران براي ساخت سلاح هسته‌اي نيست.
برنز: ايراني‌ها مذاكرات را جدي نگرفته‌اند
ويليام برنز، رييس آژانس اطلاعات مركزي امريكا (CIA) در انجمن گفت‌وگوي امنيتي اسپن، چهارشنبه شب گفت كه بر اساس ارزيابي اطلاعاتي واشنگتن، ايران هرگز برنامه ادعايي ساخت سلاح هسته‌اي خود را از سر نگرفته است. اين مقام اطلاعاتي امريكا با اين ادعا كه جمهوري اسلامي ايران تا پيش از سال ۲۰۰۴ برنامه‌اي براي ساخت سلاح هسته‌اي داشته است، مي‌گويد: «بهترين قضاوت اطلاعاتي ما اين است كه ايران تلاش‌هايش براي ساخت سلاح آنگونه كه تا سال ۲۰۰۴ در نظر داشتند و متوقف كردند، از سر نگرفته است. اين موضوعي است كه ما در CIA و سراسر جامعه اطلاعاتي امريكا به شكل بسيار بسيار جدي روي آن تمركز كرده‌ايم.» وي ادامه داد: «تاكنون هيچ شاهدي نداشته‌ايم كه رهبر ايران تصميمي براي بردن برنامه هسته‌اي به سمت توليد سلاح گرفته‌باشد.» برنز در عين حال مدعي شد: «ايراني‌ها مذاكرات را در اين شرايط جدي نگرفته‌اند، اما به زودي خواهيم ديد كه چه اندازه در اين مورد جدي هستند.»
حسن بهشتي‌پور، تحليل‌گر مسائل بين‌الملل به «اعتماد» مي‌گويد: «ويليام برنز از ابتدا در پرونده هسته‌اي ايران نقش داشته، چه به عنوان معاون و قائم‌مقام وزير خارجه امريكا و چه حالا به عنوان رييس سازمان سيا.» وي معتقد است: «اينكه طرف‌ها توپ عدم توافق را به زمين ايران مي‌اندازند، اين موضوع را ناديده مي‌گيرند كه ايران تاكيد دارد كه از برجام نفع اقتصادي ببرد.»
مور: نسبت به توافق
براي احياي برجام ترديد دارم
ريچارد مور، رييس سازمان اطلاعات مخفي بريتانيا (MI6) در انجمن گفت‌وگوي امنيتي اسپن در ايالت كلورادوي امريكا نسبت به احياي توافق هسته‌اي ميان ايران و قدرت‌هاي جهاني ابراز ترديد كرد. اين مصاحبه ريچارد مور، نخستين حضور او در انظار عمومي خارج از بريتانيا دو سال بعد از انتصابش به اين مقام بود. به گزارش آژانس فرانس‌پرس، اين مقام اطلاعاتي بريتانيا در اين نشست امنيتي گفت: «اگر بتوانيم به توافق برسيم، احتمالا بهترين راه موجود براي محدود كردن برنامه هسته‌اي ايران خواهد بود. من اقناع نشده‌ام كه مي‌توانيم به اين نتيجه برسيم.» اين مقام اطلاعاتي بريتانيا ادامه داد: «به نظرم رهبر معظم ايران نمي‌خواهد معامله كند. فكر مي‌كنم كه ايراني‌ها به مذاكره ادامه مي‌دهند، چون مي‌خواهند وقت بيشتري داشته‌باشند.» مور ادامه داد: «من فكر مي‌كنم كه توافق كاملا روي ميز است و قدرت‌هاي اروپايي و دولت كنوني [امريكا] خيلي خيلي در اين مورد صريح بوده‌اند. در عين حال من تصور نمي‌كنم كه چيني‌ها و روس‌ها در اين مورد قصد ممانعت در مقابل توافق داشته باشند. اما فكر نمي‌كنم كه ايراني‌ها توافق را بخواهند.» رييس MI6 با تكرار ادعاهاي ضد ايراني در خصوص حضور منطقه‌اي ايران تاكيد كرد: «در هر صورت، حتي اگر توافق هم بشود، سازمان من به خاطر فعاليت‌هاي ثبات‌زداي ايران در سراسر منطقه كارهاي زيادي براي انجام دادن خواهد داشت.»
حسن بهشتي‌پور، كارشناس مسائل هسته‌اي مي‌گويد: «پرونده هسته‌اي ايران در واقع از ابتدا يك پرونده‌سازي امنيتي بود. اما در طول سال‌هاي گذشته با توفيق مذاكرات برجام جنبه سياسي و فني اين پرونده بر جنبه امنيتي آن تفوق يافته بود. حالا به نظر مي‌رسد كه بار ديگر جنبه پرونده‌سازي امنيتي، در حال بازگشت به برنامه هسته‌اي ايران است.» بهشتي‌پور مي‌گويد: «نكته مهمي كه در مورد اظهارات اخير وجود دارد، نقش رييس MI6 است، چون رييس اين نهاد اطلاعاتي معمولا سخنراني و مصاحبه نمي‌كند و اينكه او اين اظهارات را انجام داده است، به معناي اين است كه پشت اين اظهارات ماجراهايي است.»
گروسي: نظارت‌ها ۵ هفته است
بسيار كاهش يافته است
رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي هسته‌اي در مصاحبه‌اي اختصاصي با نشريه اسپانيايي «اِل پاييس» با اشاره به اينكه ديد آژانس نسبت به فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران بسيار محدود شده است، گفت: «فاصله گرفتن تهران از تعهدات هسته‌اي به اين معنا نيست كه آنها در حال ساخت سلاح هسته‌اي هستند.» مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي گفت: «چارچوبي حقوقي براي محدوديت‌هاي داوطلبانه براي ايران وجود داشت كه بخشي از برجام بود. از زماني كه دونالد ترامپ تصميم گرفت به صورت يكجانبه از اين توافق خارج شود، اينها كنار گذاشته شدند. از آن زمان ايران تدريجا و مرحله به مرحله تعهدات مختلف خود را كنار گذاشت. امروز برنامه هسته‌اي را شاهديم كه به شكل عظيمي گسترش يافته و بسيار فراتر از توافق سال ۲۰۱۵ رفته است و رشد آن فقط كمي نيست بلكه كيفي هم هست و سطح غني‌سازي را نيز شامل مي‌شود.» گروسي افزود: «اين وضعيت بر اين دلالت ندارد كه ايران در حال ساخت سلاح هسته‌اي است اما هيچ كشوري كه برنامه هسته‌اي غيرنظامي دارد، غني‌سازي را در حد ۶۰ درصد انجام نمي‌دهد. بنابراين در وضعيت پيچيده‌اي قرار داريم زيرا ايران نه‌تنها به سرعت و قاطعانه در حال توسعه برنامه هسته‌اي است بلكه به‌طور همزمان نظارت آژانس در تمام اين حوزه‌ها را كاهش داده است و به نظر من اين اتفاق موجب شرايطي حساس شده است.»
او درباره مذاكرات وين گفت: «ما مذاكرات را مديريت نمي‌كنيم اما به‌طور دقيق آن را دنبال مي‌كنيم زيرا در نهايت ما كسي هستيم كه به آن نظارت خواهيم كرد. آنچه اكنون شاهد هستيم اين است كه عزم مثبتي مشاهده نمي‌شود. معتقدم در مورد بخش هسته‌اي، توافق محكمي در دسترس بود اما حوزه‌هاي ديگري هم هست كه شامل بخش‌هاي اقتصادي، سياسي و مالي مي‌شود و در اين زمينه توافقي نشده است.» مديركل آژانس افزود: «نتيجه اين است كه ديد ما براي مدت پنج هفته بسيار تيره بوده و برنامه هسته‌اي ايران به سرعت در حال پيشروي است و در نتيجه اگر هم توافقي حاصل شود، برايم بسيار دشوار خواهد بود تكه‌هاي پازل تمام اين دوره‌هاي زماني را كنار هم قرار دهم. اين كار غيرممكن نيست اما كار پيچيده‌اي است و ممكن است نيازمند توافقات خاصي باشد.»
جزييات مذاكرات احياي برجام از زبان اميرعبداللهيان
حسين اميرعبداللهيان، وزير امورخارجه ايران پنجشنبه شب در برنامه صف اول صداوسيما، گزارشي از وضعيت مذاكرات احياي برجام ارايه داد. اميرعبداللهيان تاكيد كرد كه بيش از ۹۰ درصد از متن پيش‌نويس توافق مورد اجماع همه طرف‌ها قرار دارد، اما جزيياتي از آن هنوز مورد قبول ايران نيست. به گزارش فارس اميرعبداللهيان با اشاره به اينكه اين‌طور نيست كه بگوييم در قرارداد بين‌المللي تضمين معنا ندارد، گفت: «در تبادل پيام‌ها به طرف امريكايي از طريق اتحاديه اروپا و برخي وزراي خارجه گفته‌ايم كه توافقي مي‌خواهيم با مختصات خوب بودن، قوي بودن و پايدار بودن. توافقي يك طرفه هم نمي‌خواهيم كه همه منافع ما را تامين كند و طرف‌هاي مقابل را هم مي‌فهميم و براي اين تلاش مي‌كنيم و براي اينكه به اين ويژگي برسيم هنوز امريكايي‌ها ما را مطمئن نكردند كه مي‌توانيم از منافع كامل اقتصادي برجام برخوردار شويم.»
رييس دستگاه ديپلماسي درباره پرونده ترور شهيد قاسم سليماني نيز بيان كرد: «در حاشيه مذاكره براي لغو تحريم‌ها [اشاره به مذاكرات احياي برجام]، واسطه‌هايي كه پيام‌هاي امريكايي‌ها را مي‌آوردند به ما گفتند فقط براي حفاظت پم‍پئو دو ميليون دلار هزينه مي‌شود، چرا كه او يكي از عوامل مربوط به ترور سردار سليماني است و در مقطعي در مذاكرات اخير ما طرف امريكايي به دنبال اين بود كه اين نگراني خودش را در قالب يك معامله يا بده بستان با واسطه‌ها برطرف كند كه دست رد قوي به سينه آنها زده شد و اين نشان مي‌دهد كه موضوع ترور و شهادت سردار سليماني زنده است.»
ادعاي ده برابر شدن
ظرفيت توسعه برق هسته‌اي ايران
درحالي كه در حال حاضر نيروگاه هسته‌اي بوشهر با ظرفيت اسمي ۱۰۰۰ مگاوات داريم، رييس سازمان انرژي اتمي مدعي شده است كه ايران برنامه توليد ۱۰ هزار مگاوات برق هسته‌اي در سال دارد. محمد اسلامي، رييس سازمان انرژي اتمي كه در حاشيه سفر هيات دولت به استان مركزي به شهرستان خنداب رفته بود، روز گذشته گفت: «به لطف الهي و به كمك نمايندگان مجلس در قانون بودجه موضوع مهم برق هسته‌اي را پيش‌بيني كرديم و ۱۰ هزار مگاوات برق جديد در كشور در دست برنامه قرار گرفته كه در حال اقدام هستيم.»
بهشتي‌پور در اين خصوص مي‌گويد: «در حال حاضر ايران ۱۰۰۰ مگاوات برق هسته‌اي توليد مي‌كند و در قالب دو فاز ديگر نيروگاه هسته‌اي بوشهر قرار است ۲۰۰۰ مگاوات برق هسته‌اي ديگر هم به اين عدد اضافه شود كه مجموعا مي‌شود ۳۰۰۰ مگاوات. رييس سازمان انرژي اتمي بايد توضيح دهد كه ۷۰۰۰ مگاوات ديگر دقيقا قرار است از كجا و در كدام پروژه‌ها تامين شوند؟»
اسلامي در بخشي ديگر از سخنانش گفت: «يكي از برنامه‌هايي كه در سازمان انرژي اتمي در دست اجرا داريم پروژه خنداب است كه طرح‌هاي توسعه را شروع كرديم و همچنين تكميل طرح‌هاي نيمه تمام با يك وضعيت مطلوبي در دست اقدام و پيگيري قرار دارد.» بهشتي‌پور در خصوص پروژه خنداب مي‌گويد: «بايد توجه داشت كه پروژه راكتور آب سنگين اراك كه توسعه آن متوقف شده است، يك پروژه توليد برق هسته‌اي نيست و هدف از ساخت اين راكتور كه قبلا قرار بود ۴۰ مگاوات توان داشته‌باشد و بر اساس بازنگري در طراحي آن در برجام توان آن به ۲۰ مگاوات رسيد، كاربردهايي غير از توليد برق دارد.» به گفته بهشتي‌پور متاسفانه اين خطاي رايج در بين برخي از تحليل‌گران، از جمله تعدادي از نمايندگان مجلس هم وجود دارد كه كاربرد پروژه راكتور عراق، در توليد برق است.
اظهارنظر در خصوص افزايش ۱۰ برابري توليد برق هسته‌اي ايران در شرايطي بيان مي‌شود كه محمد اسلامي، زمستان پارسال گفته‌بود كه پيمانكار روسي در پروژه فاز دوم و سوم نيروگاه بوشهر دو سال تاخير دارد. بر اساس قرارداد اوليه با روس‌اتم قرار بود فاز ۲ نيروگاه بوشهر سال ۲۰۲۴ كار خود را آغاز كند كه براساس اظهارات اسلامي، راه‌اندازي آن دست‌كم با دو سال تاخير مواجه خواهد بود. پيش از اين سفير روسيه در ايران در پاسخ به سوال «اعتماد» در خصوص دلايل كندي پيشرفت فازهاي دو و سه نيروگاه هسته‌اي بوشهر، دليل آن را بدهي ايران به شركت روس‌اتم عنوان كرده‌بود. لوان جاگاريان، سفير روسيه در تهران، به تازگي در مصاحبه‌اي با روزنامه شرق، بار ديگر ادعا كرده‌بود كه اين بدهي هنوز پرداخت نشده است. بهشتي‌پور مي‌گويد: «سازمان انرژي اتمي بايد پاسخگو باشد كه آيا ادعاي سفير روسيه درست است يا نه و اين بدهي چه تاثيري بر پروژه فازهاي دو و سه دارد.»