حمله تركيه به شمال عراق، سياستمداران عراقي را وادار به همكاري و وحدت كرد
تلاش براي نمايش قاطع در برابر متجاوز
شهاب شهسواري
واكنش‌ها به حمله توپخانه‌اي تركيه به تفرجگاهي تابستاني در اقليم كردستان عراق كه باعث كشته شدن ۹ شهروند غيرنظامي عراقي و زخمي شدن ۲۲ نفر ديگر شد، همچنان ادامه دارد. بر اساس گزارش‌ها دست‌كم سه تن از قربانيان اين حمله كودك بوده‌اند. يك مقام اقليم كردستان عراق مي‌گويد تاكنون بر اثر حملات تركيه به شمال عراق بيش از ۱۰۰ غيرنظامي كشته شده‌اند. به نظر مي‌رسد كه سياستمداران عراقي، به ويژه در شرايطي كه اختلاف‌هاي سياسي در مورد تشكيل دولت باعث شكاف گسترده و بن‌بست سياسي در اين كشور شده است، اقدام هفته گذشته تركيه را به عنوان دستاويزي براي ايجاد وحدت ملي قرار داده‌اند. روز گذشته پارلمان عراق جلسه‌اي اضطراري با حضور وزراي خارجه و دفاع عراق تشكيل داد. وزارت خارجه عراق اعلام كرده كه مجموعه‌اي از اقدامات براي پاسخ دادن به اقدام نظامي تركيه در نظر گرفته است، از جمله اينكه كاردار سفارت عراق در آنكارا را به بغداد فرا خوانده و از تركيه به شوراي امنيت سازمان ملل متحد شكايت برده است. هر چند دولت تركيه ادعا كرده كه نقشي در اين حمله نداشته و گروه حزب كارگران كردستان را به انجام آن متهم كرده است، اما مقام‌هاي عراقي تاكيد كرده‌اند كه اين حمله توسط تركيه انجام شده است. محمد بداوي، يكي از نمايندگان پارلمان عراق، بعدازظهر شنبه، بعد از برگزاري جلسه اضطراري غيرعلني پارلمان به خبرنگاران گفت كه وزارت دفاع عراق با تطابق تركش‌ها، تاييد كرده كه حمله چهارشنبه توسط تركيه انجام شده است. دولت تركيه بعد از واكنش تند عراق به اين حمله، مدعي شده بود كه نقشي در اين حمله نداشته و حزب كارگران كردستان را به اين اقدام متهم كرده بود. اما همزمان با تكذيب اين ادعا از سوي حزب كارگران كردستان وزارت خارجه عراق هم انكار آنكارا را يك «شوخي تلخ» توصيف كرده بود.
روز گذشته جلسه اضطراري پارلمان عراق با حضور ۲۴۲ نماينده پارلمان براي بررسي حمله تركيه به تفرجگاه پرخ در نزدكي شهر زاخو با حضور وزراي دفاع و خارجه و رييس ستاد ارتش عراق برگزار شد. به گزارش پايگاه خبري شفق، تقي آمرلي، عضو كميته امنيت و دفاع پارلمان اعلام كرد در اين جلسه دو گام براي جلوگيري از تكرار چنين حملاتي مصوب شد. وي گفت: «در گام اول مقرر شد كه وزارت خارجه شكايت از تركيه در شوراي امنيت سازمان ملل متحد را پيگيري كند و در گام دوم خروج تمامي نيروهاي تركيه از سرزمين‌هاي عراق تصويب شد. در صورتي كه هرگونه تهديد امنيتي از خاك عراق براي آنها [تركيه] وجود داشته باشد، ما مسووليت پاكسازي آن مناطق را بر عهده مي‌گيريم. تركيه موظف است غرامت عراق و شهروندانش را در اين حمله پرداخت كند و در صورت تكرار چنين حملاتي مقابله به مثل خواهيم كرد.»
در جلسه روز گذشته پارلمان عراق همچنين مصوب شد كه يك كميته حقيقت‌ياب متشكل از نمايندگان وزارتخانه‌هاي خارجه، دفاع و داخله و همچنين نمايندگات عضو كميته دفاعي و مقام‌هاي دستگاه اطلاعاتي عراق براي بررسي حمله به زاخو تشكيل شود. اين كميته بايد به سرعت گزارشي جامع در خصوص حمله اخير تركيه به شمال عراق تهيه كند.
طيف واكنش‌ها از خويشتنداري تا تقابل نظامي
سياستمداران عراقي واكنش‌هاي مختلفي به اقدام نظامي تركيه در خاك عراق نشان داده‌اند. برخي جناح‌هاي عراقي به ويژه حزب دموكرات كردستان عراق كه دستگاه حكومتي در اقليم كردستان را در اختيار دارد و روابط بسيار نزديكي با آنكارا دارد، در برابر اين اقدام تركيه سكوت كرده‌اند. روز شنبه نيروهاي امنيتي اقليم، جلوي برگزاري يك تجمع اعتراضي را به حمله اخير تركيه در اربيل گرفتند. در شرايطي كه گروه‌هاي سياسي عراق بر واكنش قاطع در مقابل اقدام تركيه تاكيد دارند، قاسم الاعرجي، مشاور امنيت ملي نخست‌وزير عراق خواستار خويشتنداري در مقابل اقدام تركيه شده است و تاكيد مي‌كند واكنش‌ها نبايد باعث تخريب روابط دو كشور شود. وي روز جمعه گفت: «ما خواستار خويشتنداري در پاسخ به اين كارشكني‌ها هستيم.» وي افزود: «برخي رسانه‌ها در جامعه و تحريف حقايق نقش تخريب‌كننده‌اي داشتند.» در برابر قيس الخزعلي، دبيركل عصائب اهل الحق تاكيد كرد كه بمباران زاخو يك جنايت آشكار است. وي از پارلمان خواسته است كه مصوبه‌اي براي اخراج تمامي نيروهاي تركيه از خاك عراق تصويب كند و تاكيد كرده است كه نيروهاي مسلح عراق آماده اجراي چنين مصوبه‌اي خواهند بود. همزمان اتاق بازرگاني عراق، خواستار تحريم كالاهاي تركيه از سوي عراق بهرغم مناسبات تجاري ۲۰ ميليارد دلاري دو كشور شده است. به گزارش ميدل ايست نيوز، فراس الحمداني، رييس اتاق بازرگاني بغداد در گفت‌وگو با خبرگزاري رسمي عراق تاكيد كرد كه اين اتاق از بخش خصوصي عراق مي‌خواهد همكاري خود با همه شركت‌هاي تركيه‌اي را متوقف كند. او همچنين خواستار تحريم كالاهاي تركيه‌اي بهرغم روابط راهبردي ميان شركت‌هاي عراقي و تركيه‌اي براي رساندن پيام شديداللحن ملت عراق شد.
همزمان با اين واكنش‌ها، خبرهايي از حملات راكتي و پهپادي به يك پايگاه نظامي تركيه درون خاك عراق منتشر شده است. گروهي با عنوان «سراياي اولياي دم» مسووليت يكي از اين حملات را در ناحيه بامرني با استفاده از پهپاد پذيرفته و گروهي ديگر با عنوان «لواي احرار العراق» مسووليت حمله به پايگاهي در منطقه زليكان را بر عهده گرفته است. سراياي اولياي دم به تركيه هشدار داده است كه در صورت تكرار حملات، عمليات بعدي عليه تركيه در خاك اين كشور انجام خواهد شد.
اقدامات متقابل بغداد
سه روز بعد از گلوله‌باران منطقه داخو در استان دهوك، وزارت خارجه عراق اقدامات متقابل در برابر دولت تركيه را آغاز كرد. صبح روز شنبه اعلام شد كه وزارت خارجه عراق اعلام كرد كه با ارسال شكايت رسمي به شوراي امنيت سازمان ملل متحد، خواستار برگزاري جلسه اضطراري براي بررسي تعرض تركيه به خاك عراق شده است. همچنين سخنگوي وزارت خارجه عراق، احمد الصحاف روز شنبه اعلام كرد كه كاردار عراق در آنكارا به بغداد فرا خوانده شده است. اين اقدامات بخشي از تصميم‌هاي شوراي امنيت ملي عراق، پس از حمله توپخانه‌اي تركيه به زاخو بود. توقف اقدامات مربوط به تعيين سفير جديد، الزام ستاد عمليات مشترك به ارايه گزارش درباره وضعيت مرزهاي عراق و تركيه و اتخاذ همه تدابير دفاعي لازم، پيگيري وضعيت مجروحان و هماهنگي با اقليم كردستان براي اقدامات قاطع جهت جلوگيري از اين‌گونه اقدامات از جمله مصوبات ديگر شوراي وزارتي امنيت ملي عراق براي اقدام متقابل در برابر عمليات نظامي تركيه در شمال عراق بودند.
احمد الصحاف همچنين تاكيد كرد: «بار ديگر به عموم اعلام مي‌كنيم كه هيچ توافق امنيتي و نظامي ميان تركيه و عراق وجود ندارد.» اين اظهارنظر سخنگوي وزارت خارجه عراق در پاسخ به اين شائبه است كه توافقي ميان آنكارا و بغداد وجود دارد كه به تركيه اجازه مي‌دهد پايگاه‌هاي حزب كارگران كردستان (PKK) را در خاك عراق هدف قرار دهد. سخنگوي وزارت خارجه عراق، جمعه شب نيز در گفت‌وگو با پايگاه خبري روداو گفته بود: «هرگز توافقي وجود نداشت، بلكه صورت‌جلسه‌اي از يك ديدار دوجانبه است كه در آن دو طرف تصميم گرفته‌اند هرگاه تركيه تصميم به يك اقدام نظامي گرفت بايد براي هر عمليات از دولت عراق مجوز دريافت كند.» وي با اشاره به اينكه تركيه هرگز حتي محتواي اين صورت‌جلسه تنظيم شده در دوران صدام را هم براي كسب مجوز از بغداد رعايت نكرده است، تاكيد كرد: «هيچ يك از دولت‌هاي عراق از سال ۲۰۰۳ تاكنون محتواي صورت‌جلسه مذكور را به رسميت نشناخته‌اند، چراكه باور دارند اين تعهد حاكميت ملي و تماميت ارضي عراق را نقض مي‌كند.»
بيش از ۱۰۰ قرباني غيرنظامي بر اثر حملات تركيه
قباد طالباني، معاون رييس دولت ايالتي اقليم كردستان عراق اعلام كرد كه در سال‌هاي اخير به دليل حملات تركيه، بيش از ۱۰۰ غيرنظامي به شهادت رسيده‌اند و دولت مركزي بغداد هم هيچ موضع محكمي در اين باره اتخاذ نكرده و محكوميت‌ها به اقدامي بازدارنده تبديل نشده است. به گزارش ميدل ايست نيوز، وي با انتقاد از عملكرد دولت عراق در برابر اين تجاوزات تركيه گفت: «چنانچه بغداد و نيروهاي سياسي، موضعي جدي را از اولين حمله و اولين قتل يك شهروند بي‌گناه اتخاذ مي‌كردند ما شاهد فاجعه روزهاي اخير نبوديم و بسيار سخت بود تا كسي جرات كند فاجعه حمله به زاخو را رقم بزند.»
تلاش عراق براي برگزاري نشست علني ديپلماتيك ميان ايران و عربستان
وزير امور خارجه عراق اعلام كرد كه گفت‌وگوهاي آتي تهران و رياض به صورت علني و در سطح وزراي امور خارجه در بغداد برگزار خواهد شد. فواد حسين، وزير امور خارجه عراق در گفت‌وگو با خبرگزاري «روداو» تاكيد كرد كه 5 نشست ميان مقامات ايران و عربستان در سطح امنيتي برگزار شده است. وي افزود كه وليعهد عربستان از عراق خواسته كه تداركات لازم براي ديدار وزراي امور خارجه عربستان و ايران در بغداد را فراهم كند و تاكيد كرد كه وزارت امور خارجه عراق در حال تدارك اين ديدار است. وزير امور خارجه عراق گفت كه به زودي موعد اين ديدار تعيين خواهد شد و اين ديدار علني و با حضور وزراي امور خارجه دو كشور در بغداد خواهد بود. او گفت كه نشست‌هاي غيرعلني امنيتي به نشست‌هاي علني ديپلماتيك در سطح وزراي دو كشور تبديل مي‌شود و اين همه با وساطت عراق بوده است. هفته گذشته وزراي امور خارجه عراق و ايران طي دو تماس تلفني روابط دوجانبه و روند تلاش‌هاي عراق براي برگزاري گفت‌وگوهاي تهران و رياض را بررسي كردند.