بحران در روابط مسكو و تل‌آويو عميق‌تر مي‌شود
بهت اسراييل از اقدامات تند روسيه
شهاب شهسواري
بحران در روابط مسكو و تل‌آويو وارد فاز جديد شده است. بعد از آنكه وزارت دادگستري روسيه دستور انحلال و توقف فعاليت‌هاي آژانس يهود در روسيه را صادر كرد، حالا تل‌آويو قصد دارد اقدامات متقابلي عليه روسيه انجام دهد. اسراييلي‌ها مي‌گويند اقدام روسيه براي تحت فشار گذاشتن آژانس يهود يك اقدام تلافي‌جويانه سياسي در برابر حمايت‌هاي اسراييل از اوكراين در مقابل تهاجم نظامي روسيه است. اما روس‌ها اقدام خود را يك اقدام قضايي معرفي مي‌كنند و تاكيد دارند كه تاكنون چندين‌بار آژانس يهود در روسيه را به خاطر عدم رعايت حريم خصوصي شهروندان روسيه جريمه كرده است. بسياري از كارشناسان و رسانه‌هاي اسراييلي مي‌گويند كه هنوز كسي در اسراييل نمي‌داند كه اين اقدام تند و ستيزه‌جويانه از سوي روسيه دقيقا چه دليلي دارد. به گفته وزارت دادگستري روسيه دليل حكم اخير براي توقف فعاليت‌هاي آژانس يهود تجسس و جمع‌آوري غيرقانوني اطلاعات شخصي شهروندان روسيه است. در حالي كه برخي مقام‌هاي اسراييلي از واكنش قاطع در مقابل روسيه و اقدامات تقابلي سخن مي‌گويند، كارشناسان اسراييلي معتقدند كه تل‌آويو توان چنداني براي وارد شدن به يك رويارويي تمام‌عيار سياسي با روسيه ندارد، به خصوص كه در مسائلي مانند پرونده هسته‌اي ايران و حملات هوايي به سوريه، به شدت به دوستي و تاييد روسيه نيازمند است.
دولت روسيه چند هفته پيش در نامه‌اي به آژانس يهود خواسته بود به علت فعاليت‌هاي غيرقانوني، اقدامات خود را در روسيه متوقف كند. پنجشنبه هفته گذشته وزارت دادگستري روسيه رسما به آژانس يهود اعلام كرد كه بايد دفاتر خود را منحل و تمامي فعاليت‌هايش را متوقف كند. آژانس يهود نسبت به اين حكم فرجام‌خواهي كرده و قرار است كه پنجشنبه اين هفته جلسه استماع براي رسيدگي به اين فرجام‌خواهي برگزار شود. آژانس يهود يك موسسه مذهبي است كه از دهه ۱۹۲۰ با هدف ترغيب و وادار كردن يهوديان جهان براي مهاجرت به فلسطين فعاليت مي‌كند. به روايت رسانه‌هاي اسراييل در طول سال‌هاي اخير دولت روسيه نه تنها تمايلي به اعزام مهاجر به اسراييل نشان نمي‌داد، بلكه به صورت فعالانه براي بازگرداندن مهاجران روس‌تبار در سرزمين‌هاي فلسطيني تلاش مي‌كرد.
يك مقام ارشد اسراييلي به شبكه ۱۳ تلويزيون اسراييل گفته است كه از نظر تل‌آويو، مساله آژانس يهود بر‌خلاف ادعاي روسيه يك مساله قضايي نيست، بلكه يك مساله سياسي است و در واقع واكنش مسكو به مواضع تل‌آويو درخصوص تهاجم به اوكراين تلقي مي‌شود. اسراييل در روزهاي ابتدايي تهاجم نظامي روسيه به اوكراين، تلاش كرد تا موضعي بي‌طرفانه درقبال اين مساله اتخاذ كند. در همان روزهاي ابتدايي نفتالي بنت، نخست‌وزير وقت و يايير لاپيد، وزير خارجه به روسيه سفر و در ديدار با ولاديمير پوتين در مورد منافع مشترك گفت‌وگو كردند. اسراييل در هفته‌هاي ابتدايي از ابتكارهايي براي ميانجيگري بين روسيه و اوكراين سخن مي‌گفت، اما فشار امريكا به متحدانش از‌جمله اسراييل براي موضع‌گيري صريح در جنگ اوكراين، باعث شد كه اسراييلي‌ها به تدريج مجبور به اظهارنظرهاي ضد‌روسي شوند كه روابط مسكو و تل‌آويو را به شدت بحراني كرد. در ماه‌هاي اخير با سقوط دولت بنت و روي كار آمدن يايير لاپيد، روابط به تدريج سردتر شده و به نظر مي‌رسد كه مسكو دل چندان خوشي نسبت به سياست‌هاي لاپيد ندارد.
يايير لاپيد، نخست‌وزير رژيم اسراييل روز يكشنبه در واكنش به تحولات اخير در رابطه با مسكو تاكيد كرد كه انحلال آژانس يهود در روسيه يك «واقعه بزرگ» در رابطه دو دولت است و به شدت بر رابطه ديپلماتيك ميان مسكو و تل‌آويو تاثير مي‌گذارد. وي گفت: «روابط با روسيه براي ما بسيار مهم است. اما جامعه يهوديان در روسيه بسيار بزرگ و مهم است و در هر گفت‌وگوي ديپلماتيكي با دولت مسكو مورد بحث قرار مي‌گيرد.» برخي مقام‌هاي اسراييل گفته‌اند كه با توجه به توفيق‌هاي اسحاق هرتزوگ، رييس اين رژيم در حل و فصل اختلافات با تركيه و لهستان در ماه‌هاي گذشته، بهتر است كه او براي رايزني با مسكو وارد عمل شود.
اقدامات تقابلي اسراييل
به نوشته جروزالم پست، اسراييل چند اقدام تقابلي در برابر تحولات اخير درنظر گرفته است كه شامل تاخير در فرآيند واگذاري مالكيت باغ الكساندر در قدس اشغالي به دولت روسيه، افزايش اقدامات براي حمايت از اوكراين در جنگ با روسيه و در گام آخر فراخواندن احتمالي الكساندر بن-زاوي سفير رژيم اسراييل در روسيه خواهد بود. باغ الكساندر، ملكي است كه كنسول روسيه در قرن نوزدهم در سرزمين فلسطين خريدار كرد و بعدها بعد از اشغال سرزمين فلسطين تحت حاكميت رژيم تازه تاسيس اسراييل در آمد. بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير پيشين اسراييل در معامله‌اي براي آزادي نعمه ايسسخار، شهروند امريكايي-اسراييلي كه توسط روسيه به حبس محكوم شده بود، به ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه وعده داده بود كه مالكيت اين باغ به روسيه بازگردانده شود. نعمه ايسسخار، سال ۲۰۱۹ به دليل به همراه داشتن مقداري حشيش و ماريجوانا در فرودگاه مسكو بازداشت و در دادگاه روسي به ۷ سال و نيم حبس محكوم شده بود. بعد از گذشت نزديك به سه سال، دولت اسراييل به‌رغم آزادي ايسسخار و بازگشت او به اسراييل، هنوز به وعده خود به روسيه عمل نكرده است.
تعويق چندباره سفر هيات اسراييلي به مسكو
يكشنبه هفته جاري قرار بود يك هيات بلندپايه اسراييلي به مسكو سفر كند تا با مقام‌هاي روسيه درخصوص تصميم به توقف فعاليت‌هاي آژانس يهود در خاك روسيه مذاكره كنند، اما رسانه‌هاي اسراييلي خبر داده‌اند كه اين سفر به دليل عدم صدور ويزا از سوي سفارت روسيه براي چندمين‌بار به تاخير افتاده است. اين هيات كه از سوي يايير لاپيد، نخست‌وزير و وزير خارجه اسراييل مامور مذاكره با مسكو شده‌اند شامل نماينده دفتر نخست‌وزير، نمايندگان شوراي امنيت ملي، وزارت خارجه، وزارت دادگستري و وزارت مهاجرت و جذب هستند كه قرار است تحت رياست آلون اوشپيز، دبيركل وزارت خارجه به روسيه سفر كنند. به نوشته رسانه‌هاي اسراييلي اين هيات همچنان منتظر دريافت ويزا براي سفر به روسيه است. مشخص نيست كه سفر اين هيات اسراييلي تا پيش از جلسه رسيدگي روز پنجشنبه به پرونده آژانس يهود ميسر مي‌شود يا نه.
مقام اسراييلي: نمي‌دانيم روسيه دقيقا چه مي‌خواهد
به گزارش يديعوت آحرونوت، روز يكشنبه يايير لاپيد، نخست‌وزير رژيم اسراييل جلسه اضطراري هيات دولت تشكيل داد تا موضوع توقف فعاليت آژانس يهود را در روسيه بررسي كند. منابع آگاه گفته‌اند كه در اين جلسه دو وزير كابينه از ميان مهاجران يهودي از اتحاد جماهير شوروي سابق، يعني زئف الكين اوكرايني‌تبار و آويگدور ليبرمن مولداوي‌تبار و روس‌زبان، از نخست‌وزير خواسته‌اند كه قاطعانه در مقابل مسكو ايستادگي كنند. الكين كه اصالت اوكرايني دارد و در شهر خاركيف متولد شده كه اين روزها شاهد تهاجم نظامي روسيه است، از دولت خواسته است تا در اقدامي متقابل مركز فرهنگي روسيه در تل‌آويو را تعطيل كند. صهيونيست‌هاي تندرو، مركز فرهنگي روسيه را به تلاش نظام‌مند براي بازگرداندن مهاجران يهودي روس از اسراييل به كشورشان متهم مي‌كنند. به گفته منابع اسراييلي يكي از مسائلي كه در جلسه اضطراري كابينه مورد بحث قرار گرفت، درخواست ولاديمير پوتين براي بازگرداندن مالكيت باغ سفارت روسيه در قدس اشغالي به روس‌هاست. با اين حال يك منبع كه با يديعوت آحرونوت مصاحبه كرده است، مي‌گويد: «ما هنوز نمي‌دانيم كه روسيه دقيقا چه مي‌خواهد.»
كارشناسان اسراييلي: مجبور به خويشتنداري هستيم
يعقوب اميدرور، مشاور پيشين امنيت ملي دولت اسراييل در گفت‌وگو با هاآرتص اين بحران را يك آزمايش ديپلماتيك مي‌خواند و مي‌گويد: «من نمي‌دانم آنها چرا اين كار را كرده‌اند و فكر نمي‌كنم كس ديگري هم بداند، اما احتمالا اين اقدام به مشكلاتي بين ما و روس‌ها مربوط است و اين اقدام به معناي پيامي براي ماست كه آنها اقدامات ما را نمي‌پسندند. من فكر مي‌كنم ما نبايد دست‌مان روي ماشه باشد. بايد راهكاري پيدا كنيم كه باعث سوءبرداشت و قطع ارتباط ميان ما و روس‌ها نشود. اگر وضع بد و بدتر شود، اسراييل مي‌تواند تصميم به برداشتن گام‌هاي محكم‌تر بگيرد، اما بايد در مورد برداشتن هر گامي مراقب باشيم تا شكاف بين دو طرف عميق‌تر و اوضاع بدتر از اين نشود.»
چاك فريليش، معاون پيشين مشاور امنيت ملي به هاآرتص مي‌گويد: «من فكر نمي‌كنم كه توانايي وارد شدن به يك جنگ ديپلماتيك با روسيه داشته باشيم، مجبوريم كه خويشتنداري نشان دهيم. روابط با روسيه براي اسراييل حياتي است. شايد مهم‌ترين مساله مهاجرت باشد، اما منافع استراتژيك ما مانند پرواز آزادانه در آسمان سوريه و مساله هسته‌اي ايران هم كه روسيه در آن نقش حياتي بازي مي‌كند، وجود دارند. ما بايد با دقت با اين مساله برخورد كنيم.»
روسيه به چند سازمان اسراييلي ديگر هشدار توقف فعاليت داد
روزنامه جروزالم پست، در گزارشي اختصاصي خبر داد كه چند سازمان يهودي در روسيه نامه‌هاي تهديدآميزي از وزارت دادگستري اين كشور در رابطه با كار خود مشابه نامه ارسال شده به «آژانس يهود» در اوايل ماه ميلادي جاري دريافت كرده‌اند. به گزارش همشهري آنلاين، جروزالم پست افزود دريافته كه چند سازمان فعال در روسيه در وضعيت مشابهي با آژانس يهود هستند كه نامه‌اي از دولت روسيه دريافت كرده مبني بر اينكه ممكن است اين سازمان به عنوان يك عامل خارجي درنظر گرفته شود كه مي‌تواند منجر به تعطيلي اجباري آن شود. طبق اين گزارش، يكي از اين سازمان‌ها به درخواست اين رسانه براي اظهارنظر پاسخ داده و بيانيه‌اي را ارسال كرده و مدعي شده كه هيچ تغييري در كار آن در روسيه ايجاد نشده است. با اين حال، جروزالم پست نوشته مطلع است كه اين سازمان‌ها كه عمدتا با سرمايه‌هاي امريكايي يا اسراييلي فعاليت مي‌كنند، تصميم گرفته‌اند فعاليت خود را كاهش دهند و فقط به كارهاي ضروري يا فوري بپردازند. براساس گزارش جروزالم پست، سازمان‌هاي يهودي كه محلي محسوب مي‌شوند و هيچ‌گونه كمك مالي يا نفوذ خارجي در آنها دخيل نيست، نامه‌هاي مشابهي دريافت نكرده‌اند و مي‌توانند آزادانه فعاليت كنند، اگرچه بسياري از آنها ترجيح مي‌دهند كه فعاليت عمومي بسيار كمي داشته باشند. به نوشته اين روزنامه، منابع روسي-يهودي روز دوشنبه توضيح دادند كه آژانس يهود در روسيه سال‌هاست كه تحت نظارت بسيار دقيق قرار دارد. يكي از منابع شركت‌كننده در يكي از كنفرانس‌هاي آژانس يهود گفت: به ياد دارم كه حدود ۷ سال پيش در كنفرانسي در روسيه شركت كردم كه توسط سرويس امنيت فدرال فدراسيون روسيه
(FSB RF) تعطيل شد. در واقع عوامل سرويس امنيت فدرال روسيه شركت‌كنندگان اسراييلي كنفرانس را در پرواز خود به اسراييل (سرزمين‌هاي اشغالي) همراهي كردند.