بانك مركزي مي‌گويد نرخ بهره را كنترل مي‌كند
وعده مبهم براي كاهش بهره بين بانكي
ندا جعفري
روز گذشته جلسه‌اي با حضور روساي بانك مركزي و سازمان بورس به منظور كنترل نرخ سود بين بانكي در چارچوب سياست‌هاي پولي برگزار شد، علي صالح‌آبادي، رييس‌كل بانك مركزي در جلسه مشترك با مجيد عشقي، رييس سازمان بورس اعلام كرد كه دغدغه بازار سرمايه، دغدغه بانك مركزي هم هست و تمام تلاش بانك مركزي تقويت بورس است و در اين راستا نرخ بهره بين بانكي با سياست مشخصي كنترل خواهد شد، چراكه صنعت بانكداري كه در بورس هم فعال است اين روزها دچار مشكلاتي شده و نرخ فعلي بهره بين بانكي ناشي از عرضه و تقاضاي عادي ذخاير بانك‌ها است كه در شرايط تورمي اجتناب‌ناپذير بوده و كنترل اين نرخ در كريدور مشخصي دنبال خواهد شد تا از افزايش بيشتر پيشگيري و روند كاهشي آغاز شود. براساس اين گزارش، سود بين بانكي در هفته‌هاي اخير روندي صعودي داشته است، به گونه‌اي كه در اواخر ماه گذشته (تير ماه) به ۲۱.۳۱درصد رسيد كه رشد قابل توجهي را ثبت كرد و براساس آمارها اين رقم، بالاترين عدد ثبت شده از اين سود از بهمن سال ۱۳۹۹ تاكنون است.
وحيد شقاقي شهري، اقتصاددان و رييس دانشكده اقتصاد دانشگاه خوارزمي در اين رابطه معتقد است؛ يكي از مسائلي كه در اقتصاد ايران محل بحث است موضوع نرخ بهره بين بانكي است كه البته مخالفان و موافقاني نيز دارد اما يكي از ابزارهاي مهم در ادبيات جهاني سياست‌هاي پولي و بانكي براي كنترل نرخ تورم افزايش نرخ بهره بين بانكي است كه حتي در شرايط كنوني امريكا و اروپا و روسيه نيز اقدام به افزايش نرخ بهره بانكي خود با هدف كنترل نرخ تورم كرده‌اند.
اين اقتصاددان تصريح كرد: بانك مركزي امريكا نرخ بهره بانكي را به صورت تدريجي افزايش داد و به نظر مي‌رسد همچنان به دنبال افزايش نرخ بهره است تا بتواند نرخ تورم امريكا را كه در محدوده 9درصد است مهار كند و سياست فدرال رزرو امريكا نيز اين است كه نرخ بهره را به تدريج افزايش دهد و در اروپا نيز سياست‌ها براي آنكه بتوانند نرخ تورم 8.5درصدي را مهار كنند افزايش نرخ بهره بانكي است.
نرخ بهره بانكي در روسيه ظرف دو ماه دو برابر شد
شقاقي شهري تصريح كرد: در روسيه نيز نرخ بهره بانكي را به يك‌باره از 9درصد ظرف دو ماه به حدود 18درصد رساندند و زماني كه اين موضوع روي تورم تاثير خود را گذاشت به سرعت همان نرخ بهره را مجددا به 9درصد بازگرداندند و حتي اخيرا نرخ بهره را از كف تاريخي خود نيز بيشتر كاهش دادند.
او با بيان اينكه اين تجربيات در دنيا مطرح شده و دو روش مختلف را دنبال كرده‌اند، افزود: در امريكا و اروپا روش تدريجي افزايش نرخ بهره به عنوان سياست كنترل نرخ تورم دنبال شد و در روسيه نيز با يك شوك بزرگ به اين موضوع وارد شدند و نرخ بهره بانكي را از 9درصد به 18درصد رساندند و پس از آن نرخ بهره را به محدوده 8.5درصد پايين آوردند.
اين اقتصاددان گفت: اين درحالي است كه در هفته‌هاي اخير در اقتصاد ايران نرخ بهره بين بانكي روندي افزايشي به خود گرفت و در حال حاضر اين نرخ از حوالي 20درصد به حدود 21.5درصد رسيده است و استدلالي هم كه تيم اقتصادي دولت براي اين منظور دنبال مي‌كنند اين است كه اگر نرخ بهره بين بانكي افزايش پيدا كند، مي‌تواند يكي از ابزارهاي كنترل نرخ تورم باشد اين در حالي است كه بنده يكي از مخالفين اين سياست هستم.
او با اشاره به سخنان اخير رييس بانك مركزي در مورد تغيير در نرخ بهره بين بانكي و كاهش آن گفت: مسلما مي‌توان به جاي افزايش نرخ بهره بين بانكي و جذب نقدينگي به سمت بانك‌ها با كاهش اين نرخ همين نقدينگي را به سمت بازار سرمايه هدايت كرد و در مجموع يكي از مواردي كه در اين بازار تاثيرگذار است كاهش يا افزايش نرخ بهره بين‌بانكي است.
شقاقي شهري تصريح كرد: اولين دليلي كه معتقدم تغيير در نرخ بهره تاثيري بر كنترل تورم بر اقتصاد ايران نخواهد داشت اين است كه 20درصد از حجم نقدينگي در كشور پول و سپرده‌هاي ديداري هستند و مابقي سپرده‌هاي غيرديداري هستند، دومين مورد اين است كه افزايش نرخ بهره بين‌بانكي و نرخ سود تبعات تورمي در پي دارد كه نرخ تامين مالي براي بنگاه‌هاي توليدي نيز با آن افزايش مي‌يابد و بايد با نرخ بيشتري تسهيلات دريافت كنند كه اين موضوع هم روي قيمت توليدات‌شان اثرگذار است.
بانك مركزي برنامه مشخصي براي نرخ بهره ندارد
شقاقي شهري افزود: بانك مركزي برنامه مشخصي براي نرخ بهره ندارد، اين در حالي است كه دو ماه قبل محمد مخبر، معاون اول رييس‌جمهور اعلام كرد كه سياست‌هاي بانك مركزي بايد به گونه‌اي باشد كه نرخ بهره بين بانكي در محدوده 20درصد باشد كه پس از آن بسياري از فعالان اقتصادي با اين سياست اعلامي دولت رفتار اقتصادي خود را تنظيم كردند و يكي از مهم‌ترين دلايل اين سياست اين بود كه بازار سرمايه تحرك مثبتي داشته باشد، چراكه هر تصميمي در اين حوزه از جذابيت بازار سرمايه مي‌كاهد. اين كارشناس اقتصادي خاطرنشان كرد: در روزهاي اخير قيمت بسياري از سهم‌ها به كف تاريخي‌شان رسيده و با نگاهي به قيمت سهم‌ها مي‌بينيم نرخ‌ها با وجود اينكه شاخص كل يك ميليون و 430 هزار واحد است باز هم كمتر از زماني است كه شاخص كل يك ميليون و 100 هزار واحد بود و در حال حاضر ارزش معاملات در بازار سرمايه به شدت افت داشته و اگر بانك مركزي سقف 20درصد را براي نرخ بهره بين بانكي رعايت كند و خلف وعده نكند طبيعتا شوك مثبتي به بازار سرمايه وارد مي‌شود.
او افزود: بانك مركزي سياست روشني در اين خصوص نداشته اين در حالي است كه بايد به يكسري از سوالات پاسخ دهد 1. نرخ بهينه بهره بانكي در اقتصاد ايران چقدر است؟ 2. اگر سياست بانك مركزي در بلندمدت افزايش نرخ بهره بين بانكي و نرخ سود است روش كارآمد براي افزايش نرخ بهره چيست؟ آيا روش امريكا و اروپا در اين حوزه دنبال مي‌شود و به دنبال افزايش تدريجي آن است يا شوك بزرگي كه بانك مركزي روسيه دنبال كرد را مي‌خواهند در پيش گيرند؟
اين كارشناس اقتصادي خاطرنشان كرد: اگر نرخ بهره بين بانكي در ايران با شوك بزرگي همراه مي‌شد و از 20درصد به 40درصد مي‌رسيد يعني همان روشي كه در روسيه انجام گرفت مي‌شد گفت تاثير آن در نرخ تورم چقدر مي‌شود. اين در حالي است كه اين رشد‌هاي ناچيز در ايران فرسايشي و بيهوده است كه نه روي تورم تاثير دارد و نه هزينه‌هاي بنگاه‌هاي توليدي را كاهش مي‌دهد و تنها منجر به جا ماندن بازار سرمايه مي‌شود.
اين كارشناس اقتصادي تصريح كرد: افزايش 1.5درصدي نرخ بهره بين بانكي تخطي از سياست ابلاغي دولت بود، چراكه سقف نرخ بهره بين بانكي را 20درصد اعلام كرده بودند اما حالا به 21.5درصد رسيده است.
او خاطرنشان كرد: البته اين نوسانات يك و 1.5درصدي در اقتصاد ايران تاثيري بر نرخ تورم ندارد، چراكه انتظارات تورمي در اقتصاد ايران بسيار زياد است و به دليل اينكه افق تورمي بالاست هرگز با يك درصد و نيم درصد سياست‌هاي پولي كارآمدي نخواهيم داشت.
شقاقي شهري افزود: در دو هفته اخير روند نوسانات در نرخ بهره بين بانكي روندي افزايشي و تدريجي بود كه اصلا نه روي نرخ تورم تاثيري داشت و نه باعث رونق بازار سرمايه شد و بهتر آن بود كه يكي از روش‌هايي كه روسيه يا امريكا و اروپا در اين حوزه پياده كردند را در پيش مي‌گرفتند و يك شوك معني‌دار به نرخ بهره بين بانكي وارد مي‌كردند.