هواداران مقتدي‌صدر اين‌بار با اعتراضات خياباني
قصد مسدود كردن مسير سياسي عراق را دارند
خروج از درهاي پارلمان، ورود از پنجره
شهاب شهسواري
گره سياسي عراق با تظاهرات خشونت‌بار چهارشنبه شب سيد مقتدي‌صدر، روحاني بانفوذ شيعه عراق و ورود آنها به ساختمان پارلمان، كورتر از پيش شد. هواداران صدر كه تا پيش از استعفاي نمايندگان‌شان، بزرگ‌ترين فراكسيون پارلمان را از طريق صندوق راي به پارلمان فرستاده بودند، حالا با خالي كردن كرسي‌هاي پارلمان به دستور مقتدي‌صدر از كف خيابان و از پنجره‌ها وارد ساختمان پارلمان مي‌شوند تا نظر خود را ابراز كنند. در حالي كه تصور مي‌شد با معرفي محمد شياع السوداني، به عنوان نامزد نخست‌وزيري از سوي چارچوب هماهنگي احزاب شيعي كورسوي اميدي از پايان يافتن بن‌بست ۱۰ماهه در عراق ايجاد شده‌بود، اما بر خلاف تصور، مقتدي‌صدر و حاميانش حاضر به پذيرش نامزد نخست‌وزيري چارچوب هماهنگي شيعيان نشده‌اند. اين رويدادها در حالي رخ مي‌دهد كه روز چهارشنبه رسانه‌ها از سفر اعلام‌نشده اسماعيل قاآني، فرمانده سپاه قدس به عراق خبر دادند، هر چند كه عمار حكيم، رهبر جريان حكمت ملي گفته است كه اين سفر ارتباطي با اعتراضات اخير ندارد. در حالي كه چارچوب هماهنگي بر نامزدي السوداني اصرار دارد، يك سياستمدار نزديك به صدر گفته است كه اعتراضات تا عقب‌نشيني احزاب از مواضع‌شان ادامه خواهد داشت. به نوشته برخي از رسانه‌ها، گروه شبه‌نظامي سرايا السلام، وابسته به مقتدي‌صدر، در بالاترين سطح آماده‌باش قرار گرفته است. اين در حالي است كه پيش از اين صدر اعلام كرده‌بود كه در نخستين گام براي خلع سلاح گروه‌هاي شبه‌نظامي، گروه وابسته به خود را منحل مي‌كند.
بسياري از گروه‌هاي شيعه از دولت و نيروهاي امنيتي انتقاد كرده‌اند كه به وظايف خود براي جلوگيري از خشونت و ورود غيرقانوني به ساختمان پارلمان عمل نكرده‌اند. در برابر اين انتقادها، مصطفي كاظمي، نخست‌وزير، از «كشيدن پاي دولت به اختلاف‌نظرهاي گروه‌هاي سياسي» انتقاد كرده است.
مقتدي‌صدر كه با به دست آوردن ۷۳ كرسي در انتخابات مهر ماه سال گذشته فرصت مغتنمي براي تشكيل دولت داشت، بعد از نزديك به ۹ ماه رايزني و تشكيل يك ائتلاف سه‌جانبه با ائتلاف سيادت از اهل سنت و حزب دموكرات كردستان از كردها، نتوانست به خواسته خود براي تشكيل آنچه «دولت اكثريت ملي» خوانده مي‌شد، دست پيدا كند. او بعد از شكست در تشكيل دولت اكثريت، از نمايندگان جريان خود خواست تا از نمايندگي استعفا دهند. به نظر مي‌رسيد كه كناره‌گيري نمايندگان صدر از پارلمان به معناي پايان بن‌بست سياسي در عراق است و چارچوب هماهنگي احزاب شيعي كه بعد از آن، مامور معرفي نامزد نخست‌وزيري بود، مي‌تواند با آرامش دولت بعدي را تشكيل دهد. با معرفي محمد شياع السوداني، به عنوان نامزد چارچوب هماهنگي و استقبال جمعي از احزاب و گروه‌هاي پارلماني از اين نامزد كه سبقه جنجالي در گذشته نداشت و تصور مي‌شد كه فرآيند انتخاب نخست‌وزير و تشكيل دولت در حال تكميل شدن است. اما مقتدي‌صدر، اين‌بار، به جاي كرسي‌هاي نمايندگي از بيرون پارلمان اقدام به مانع‌تراشي كرده است. هواداران صدر، ظهر جمعه هم در نماز جمعه بزرگي در شهرك صدر شركت كردند كه نشان از آمادگي آنها براي ادامه اعتراضات خياباني دارد.
صدر: به اعتراضات ادامه مي‌دهيم
محمد صالح العراقي، از نزديكان صدر كه از او با عنوان «وزير الصدر» ياد مي‌شود و معمولا مواضع غيررسمي مقتدي‌صدر را در رسانه‌ها بازتاب مي‌دهد، روز پنجشنبه با انتشار بيانيه‌اي تاكيد كرد كه هواداران جريان صدر تا عقب‌نشيني كامل «احزاب» از مواضع‌شان به تظاهرات ادامه خواهند داد. اين سياستمدار نزديك به مقتدي‌صدر مدعي شده است كه معترضان خياباني ۲۰۱۹ مشهور به تشريني‌ها هم به جريان صدر پيوسته‌اند و قصد اعتراضات خياباني در صورت معرفي السوداني به عنوان نخست‌وزير دارند. در برابر چارچوب هماهنگي احزاب شيعي تاكيد كرده‌اند كه فشارهاي خياباني بر تصميم آنها براي انتخاب نخست‌وزير تاثيري نخواهد گذاشت. به گزارش اسپوتنيك، عامر فائز، رهبر جريان عزم از اعضاي چارچوب هماهنگي احزاب شيعي گفته است: «موضع ما درباره ادامه تلاش‌ها براي تشكيل دولت ثابت است و نمي‌توانيم كشور را تعطيل كنيم. محمد شياع السوداني، نامزد ما براي نخست‌وزيري است و ما نظرمان را تغيير نداده‌ايم.»
خميس خنجر، رهبر ائتلاف السياده از اهل تسنن، با نامه‌اي به چارچوب هماهنگي اعلام كرده است كه اين ائتلاف و حزب دموكرات كردستان تنها به شرطي حاضر به شركت در جلسه راي اعتماد به نامزد معرفي‌شده هستند كه تضمين كتبي در مورد رعايت حقوق اين ائتلاف و حاميانش دريافت كنند. رسيدن به مرحله انتخاب نخست‌وزير در شرايطي عملي مي‌شود كه احزاب كرد براي انتخاب نامزد واحد براي رياست‌جمهوري به نتيجه برسند. در طول روزهاي گذشته مذاكرات فشرده‌اي ميان حزب دموكرات كردستان عراق و اتحاديه ميهني كردستان در جريان است. روز پنجشنبه بافل طالباني، رهبر اتحاديه ميهني با فواد حسين، وزير امور خارجه و رييس هيات مذاكره‌كننده حزب دموكرات كردستان عراق گفت‌وگو كرد. به نوشته رسانه‌ها اين گفت‌وگوها مثبت بوده است و طالباني براي ادامه مذاكرات به اقليم كردستان عراق رفته است.
اعتراضاتي كه به ساختمان پارلمان كشيد
عصر چهارشنبه تعدادي از معترضان عراقي بعد از برگزاري يك تجمع در ميدان التحرير بغداد، به سمت منطقه سبز، محل قرار گرفتن ساختمان‌هاي دولتي و اماكن ديپلماتيك حساس در پايتخت عراق حركت كردند. به گزارش فارس، پس از اينكه تظاهرات‌كنندگان به منطقه سبز رسيدند، در نزديكي يكي از دروازه‌هاي اين منطقه در مجاورت وزارت برنامه‌ريزي عراق تجمع كردند. معترضان از سد نيروهاي امنيتي گذشتند و موانع بتني موجود را تخريب كردند تا وارد منطقه سبز شوند. در پي اين رخداد، خبرگزاري رسمي عراق گزارش داد كه مصطفي الكاظمي، نخست‌وزير فعلي اين كشور از تظاهرات‌كنندگان درخواست كرده كه روند مسالمت‌آميز تظاهرات خود را حفظ كنند و فورا از اين منطقه خارج شوند چرا كه «نيروهاي امنيتي پايبند به محافظت از نهادهاي كشور و هيات‌هاي ديپلماتيك خواهند بود.» برخي منابع خبري ديگر در عراق ضمن اعلام خبر مجروح شدن چند معترض در درگيري با نيروهاي امنيتي اين كشور، گزارش دادند كه گروهي از تظاهرات‌كنندگان عراقي وارد ساختمان مجلس نمايندگان شدند.
ورود تظاهرات‌كنندگان به ساختمان پارلمان عراق، با واكنش فوري مسوولان عراقي، از جمله محمد حلبوسي، رييس پارلمان، برهم صالح، رييس‌جمهور و مصطفي كاظمي، نخست‌وزير همراه بود كه از معترضان مي‌خواستند فورا ساختمان پارلمان را ترك كنند. در برابر العراقي در دقايق ابتدايي ورود معترضان به ساختمان پارلمان از طرف مقتدي‌صدر از آنها تشكر و حركت‌شان را يك حركت اصلاح‌طلبانه و خودجوش معرفي كرد. او گفت معترضان هر زمان كه مي‌خواهند عقب‌نشيني كنند. دقايقي بعد مقتدي‌صدر با انتشار توييتي از هوادارانش خواست كه بعد از خواندن دو ركعت نماز از ساختمان پارلمان خارج شوند. صدر نوشت: «اين انقلابي براي اصلاح و مخالفت با محروميت و فساد بود، پيام‌تان رسيد، مفسدان را به وحشت انداختيد.» وي اين تحركات را «گوشمالي» خواند و خطاب به معترضان گفت: «دو ركعت نماز بخوانيد و به سلامت به خانه‌هاي‌تان برگرديد.»
واكنش مقام‌هاي سياسي عراق
مصطفي كاظمي، نخست‌وزير عراق روز پنجشنبه با انتشار بيانيه‌اي در واكنش به رويدادهاي چهارشنبه شب، نسبت به «باز كردن پاي دولت به اختلافات سياسي» اعتراض كرد. وي تاكيد كرد: «دولت، منافع عمومي را بر منافع شخصي ترجيح داد و تلاش كرد كه امنيت و منافع مردم را حفظ كرده و از ورود به جدل‌هاي سياسي، دوري كند.» به گزارش فارس نخست‌وزير عراق ضمن ابراز تعجب نسبت به تلاش براي باز كردن پاي آن به بحران‌هاي سياسي، از همه گروه‌هاي سياسي خواست كه بحران‌ها را به گردن دولت نيندازند و گفت: «بلكه بايد براي حل اختلافات و خروج كشور از بن‌بست، روش گفت‌وگوي سازنده در پيش بگيرند.» وي ضمن هشدار نسبت به كشاندن عراق به سمت يك بحران امنيتي و اجتماعي، تاكيد كرد، بايد از دولت و نهادهاي آن حمايت صورت گيرد و نيروهاي امنيتي و نظامي هم در تضمين ثبات امنيتي، وظايف خود را انجام دهند.برهم صالح، رييس‌جمهور عراق هم بامداد پنجشنبه با صدور بيانيه‌اي گفت: «تظاهرات مسالمت‌آميز و ابراز عقيده با رعايت مقررات و قوانين، حفظ امنيت و اموال عمومي و بيش از هر چيز خويشتن‌داري و پيشبرد منافع ملي، حقي است كه طبق قانون اساسي تضمين شده است.» در اين بيانيه كه روي سايت رياست‌جمهوري عراق قرار گرفت، آمده است: «ما بر لزوم رعايت آرامش و غلبه بر زبان عقل، پرهيز از هرگونه تشديد تنش‌هايي كه بر صلح و امنيت اجتماعي تاثير مي‌گذارد، تلفيق تلاش‌ها براي تحقق حقوق ملي، دستيابي به خواست مردم و پاسخگويي به آرمان‌هاي اصلاحي آنها و تشكيل مقامات موثري كه حافظ منافع عالي كشور و تحكيم كشوري توانمند است، تاكيد مي‌كنيم كه باعث مي‌شود آرزوهاي مردم براي آينده‌اي بهتر دست‌يافتني شود.» صالح اضافه كرد: «عراق شرايط حساسي را پشت سر مي‌گذارد و با چالش‌ها و حقايق بزرگي روبرو است كه مستلزم اتحاد صفوف و حفظ مسير دموكراتيك مسالمت‌آميز در كشوري است كه مردم ما طي ده‌ها سال استبداد، آزار و اذيت و خشونت براي آن قرباني شده‌اند.»
سفر اعلام‌نشده سردار قاآني به عراق
چهارشنبه شب تعدادي از رسانه‌هاي عراقي با انتشار تصاويري از سردار اسماعيل قاآني، فرمانده سپاه قدس در كربلا منتشر كردند. انتشار تصاوير سفر قاآني به عراق همزمان با اعتراضات هواداران مقتدي‌صدر در بغداد، اين گمانه را ايجاد كرد كه سفر وي با تحولات اخير ارتباطي دارد. عمار حكيم، رهبر جريان حكمت ملي عراق در گفت‌وگويي با شبكه خبري بي‌بي‌سي عربي، تاكيد مي‌كند كه بين سفر قاآني به عراق و اعتراضات اخير، ارتباطي وجود ندارد. به گزارش ميدل ايست نيوز، عمار حكيم در پاسخ به اين پرسش كه آيا سردار اسماعيل قاآني روز پنجشنبه به بغداد سفر كرده بود، گفت: «آقاي قاآني مانند بسياري مقامات ديگر هر از چندي به عراق مي‌آيد و با چهره‌هاي سياسي كشور ديدار مي‌كند.» وي افزود كه اين سفر هيچ ارتباطي با تظاهرات روز چهارشنبه و تلاش براي آرام كردن اوضاع نداشت. حكيم تاكيد كرد كه سفرهاي سردار قاآني در مواردي علني و در مواردي محرمانه است و اين تصميمي است كه او خود با لحاظ كردن مسائل امنيتي مي‌گيرد و «اگر او بخواهد سفرش محرمانه بماند، درست نيست كه من آن را علني كنم، اما مي‌توانم تاكيد كنم كه هيچ ديداري براي موضوع تظاهرات انجام نشده است.»