به نام تايوان، به كام «پلوسي»
سفري كه براي امنيت تايوان مخاطره‌آميز خواهد بود
محمدحسين لطف‌الهي
يك روز پس از به پايان رسيدن سفر كوتاه رييس مجلس نمايندگان ايالات متحده به تايوان، اصلي‌ترين سوال اين است كه آيا سفر پلوسي سفري ارزشمند و در راستاي تامين منافع واشنگتن در شرق آسيا بود يا تصميم اين عضو ارشد كنگره در ازاي دستاوردي محدود و كوتاه‌مدت، تنش‌ها ميان چين و امريكا را به صورت قابل ملاحظه‌اي افزايش داد؟
نانسي پلوسي، رييس مجلس نمايندگان ايالات متحده روز چهارشنبه با اعضاي پارلمان و رييس‌جمهور تايوان ديدار كرد. اين سفر يك روزه كه در آن پلوسي پس از توقفي كوتاه و چند ديدار، تايوان را به مقصد كره‌جنوبي ترك كرد خشم چين را برانگيخت و پكن با قدرتنمايي نظامي در حريم هوايي و دريايي و برپايي مجموعه‌اي از رزمايش‌ها نمايشي از آسيب‌پذيري نظامي تايوان به راه انداخت.
به گزارش «اعتماد»، هرچند دولت بايدن در ايالات متحده همانند دولت ترامپ به چين به چشم يك رقيب نگاه نمي‌كند و پكن را دشمن مي‌پندارد اما همچنان هدف كاخ سفيد در رابطه با چين اجتناب از وارد شدن به جنگي بي‌انتها و فاجعه‌بار براي آينده هر دو كشور است. از همين رو، هم پكن به‌رغم خشمناك بودن از رفتار رييس مجلس نمايندگان امريكا تلاش مي‌كند تا واكنش خود را كنترل كند و هم دولت ايالات‌متحده مايل است تا با مديريت تنش‌ها از انجام اقداماتي كه به تشديد بحران مي‌انجامد بپرهيزد.
ارتش چين روز سه‌شنبه و پس از فرود هواپيماي حامل پلوسي در تايوان، متعهد شد كه در واكنش به سفر رييس مجلس نمايندگان امريكا به اين جزيره، با «اقدامات نظامي هدفمند» واكنش نشان مي‌دهد. وو چيان، سخنگوي «ارتش آزاديبخش خلق چين»، در بيانيهاي اين سفر را محكوم كرد و گفت: «ارتش آزاديبخش خلق چين در حالت آماده‌باش قرار دارد و يك رشته عمليات نظامي هدفمند را براي مقابله با اين [سفر]، دفاع قاطعانه از حاكميت ملي و تماميت ارضي و خنثي‌سازي قاطعانه مداخله خارجي و تلاش‌هاي جدايي‌طلبانه «استقلال تايوان» آغاز خواهد كرد.»
رويترز گزارش داده است كه از زمان اعلام تصميم قطعي رييس مجلس نمايندگان امريكا براي سفر به تايوان در روز دوشنبه، جنگنده‌هاي چيني بارها و بارها به خط مرزي فرضي با تايوان نزديك شده و در مواردي از اين خط عبور كردند. ناوهاي نيروي دريايي چين نيز در فاصله بسيار كمي از اين خط مستقر شدند و همزمان رزمايش‌هايي شامل شليك موشك‌هاي بالستيك قاره‌پيما در دستور كار ارتش چين قرار گرفت.
در تايوان چه گذشت؟
نانسي پلوسي رييس مجلس نمايندگان امريكا و تساي اينگ ون، رييس‌جمهوري تايوان در دفتر رياست‌جمهوري در تايپه با يكديگر ديدار كردند و تساي اينگ ون بالاترين نشان افتخار غيرنظامي تايوان را به نانسي پلوسي اهدا كرد. براساس بيانيهاي رسمي كه پس از اين ديدار صادر شد، رييس مجلس نمايندگان امريكا، پس از دريافت نشان افتخار غيرنظامي تايوان و در حالي كه در كنار رييس‌جمهوري تايوان «تساي اينگ ون» ايستاده بود، گفت: «امروز، هيات ما به تايوان آمد تا به صراحت اعلام كند كه ما تعهد خود به تايوان را رها نخواهيم كرد و به دوستي پايدار خود افتخار مي‌كنيم.» پلوسي افزود: «اكنون بيش از هر زمان ديگري، همبستگي امريكا با تايوان مهم است و اين پيامي است كه ما با خود آورده‌ايم.» نانسي پلوسي با اشاره به دريافت نشان افتخار تايوان افزود: «من مشتاقانه منتظرم كه اين جايزه را در دفتر رييس مجلس به نمايش بگذارم يا آن را در ساختمان كنگره به عنوان نماد دوستي ارزشمندمان نصب كنم.» تساي اينگ ون رييس‌جمهور تايوان هم در اين ديدار از نانسي پلوسي، رييس مجلس نمايندگان امريكا براي بازديد از تايوان تشكر كرد و گفت: تايپه هر كاري كه لازم باشد براي تقويت توان دفاعي خود انجام خواهد داد. تساي افزود: «ما قاطعانه از حاكميت كشورمان دفاع كرده و با هيچ تهديدي عقب‌نشيني نخواهيم كرد ضمن آنكه خواهان همكاري با همه دموكراسي‌هاي جهان براي حفظ مشترك ارزش‌هاي دموكراتيك هستيم.» او با تاكيد بر تعهد كشورش به حفظ صلح و ثبات در تنگه تايوان قول داد تايوان را به نيروي كليدي ثبات‌بخش براي امنيت منطقه و توسعه تجارت جهاني تبديل كند. رييس‌جمهوري تايوان، همچنين از پلوسي براي بيان سياست ثابت ايالات متحده در حمايت از تايوان تشكر و از او به عنوان يكي از فداكارترين دوستان تايوان قدرداني كرد. تساي، تايوان را شريكي قابل اعتماد براي ايالات متحده دانست و افزود: «ما به همكاري با كنگره ايالات متحده و دولت براي تقويت همكاري در زمينه‌هايي مانند امنيت هند و اقيانوس آرام، توسعه اقتصادي، پرورش استعدادها و زنجيره تامين ادامه خواهيم داد تا روابط تايوان و ايالات متحده را افزايش دهيم.» همچنين ساعاتي پس از ورود نانسي پلوسي، رييس مجلس نمايندگان امريكا، به تايوان در روز سه‌شنبه، وزارت خارجه چين اعلام كرد سفير امريكا در پكن را فراخوانده است. وزارت خارجه چين همچنين مراتب اعتراض خود را نسبت به سفر نانسي پلوسي به تايوان به ايالات متحده ابلاغ كرده است و به امريكا هشدار داده كه تاوان اشتباهش را خواهد پرداخت.
دستاورد سفر پلوسي چه بود؟
از ديد نانسي پلوسي، اين سفر بسيار خوب پيش رفته و نتايجي عالي در پي داشته است. اين سياستمدار زن، توانست براي مدت‌ها توجه همه جهان را به خود معطوف كند، از تهديدهاي مردان حزب كمونيست چين نهراسد و يك چهره طرفدار دموكراسي، حقوق بشر و حامي متحدان امريكا از خود به جاي بگذارد. پلوسي، كاري را كه با به نمايش گذاشتن يك پوستر حمايت از كشته‌شدگان در راه دموكراسي در ميدان تيان‌آن‌من در سال 1991 آغاز كرده بود به پايان رساند و تلاش كرد نشان دهد ايالات متحده از ابرقدرتي در حال ظهور به نام چين نمي‌هراسد و فارغ از لفاظي‌هايي كه صورت مي‌گيرد، اقدام مي‌كند.
اقدام او هرچند نگراني بسياري از كارشناسان و مقام‌هاي ارشد حوزه سياست خارجي ايالات متحده را در پي داشت، اما باعث شد محبوبيت پلوسي در كنگره افزايش پيدا كند. سه‌شنبه شب، ۲۶ سناتور جمهوري‌خواه از جمله ميچ مك‌كانل، رهبر اقليت جمهوري‌خواه در مجلس سنا، با صدور بيانيهاي حمايت كامل خود از سفر نانسي پلوسي، رييس مجلس نمايندگان امريكا، به تايوان را اعلام كردند. در اين بيانيه آمده است: «ما از سفر نانسي پلوسي رييس مجلس نمايندگان به تايوان حمايت مي‌كنيم. براي دهه‌ها اعضاي مجلس نمايندگان از جمله رييس قبلي به تايوان سفر كرده‌اند. اين سفر در راستاي سياست چين واحد است كه ما به آن متعهد هستيم. همچنين ما الان و بيش از هر زمان ديگري به تمامي موارد قانون روابط با تايوان، متعهد هستيم.» ميچ مك‌كانل، جيم ريش، مارشا بلك‌برن، و سوزان كالينز از جمله سناتورهايي هستند كه اين بيانيه را امضا كردند.
كارشناسان اما مي‌گويند دستاورد اين سفر براي ايالات متحده دستاوردي ارزشمند نبود و بيش از آنكه جنبه ملي داشته باشد، جنبه شخصي داشت.
استفان كالينسون، تحليلگر سياست خارجي در سي‌ان‌ان مي‌نويسد: «دستاورد سفر پلوسي بسيار شخصي، نمادين و داراي اثر كوتاه‌مدت بود. به نظر نمي‌رسد كه او در طول سفر خود چيزي گفته يا كاري را انجام داده باشد كه سياست چين واحد را نقض كند.»
تايوان؛ متضرر اصلي
نيويورك تايمز نوشته است: «رفتار پلوسي باعث خواهد شد تا مقام‌هاي چيني به اين ارزيابي برسند كه كنگره خواهان سياستي سرسختانه‌تر از سوي ايالات متحده در قبال تايوان است و اين مساله مي‌تواند تلاش‌هاي ديپلماتيك براي حفظ وضع موجود و جلوگيري از استفاده پكن از زور براي اتحاد دوباره با تايوان را تضعيف كند.» اين نگراني هم وجود دارد كه چنين وضعيتي به افزايش دايمي فشارهاي نظامي و اقتصادي چين عليه تايوان منجر شود و احتمال بروز رفتارهاي تهاجمي چين در قبال ناوگان دريايي ايالات متحده در منطقه را افزايش دهد.اولين نشانه‌هاي بروز اين اتفاق همان روز سه‌شنبه ظاهر شد. همزمان با اعلام خبر سفر نانسي پلوسي ۸۲ ساله به تايوان، دولت چين واردات مواد غذايي از يك‌صد شركت تايواني به چين را تحريم كرد. روز چهارشنبه نيز وزارت بازرگاني چين صادرات شن و ماسه به تايوان را كه در امور ساخت و ساز در اين كشور كاربرد دارد، ممنوع اعلام كرد. چين يك شريك تجاري مهم براي اقتصاد تايوان محسوب مي‌شود. به گزارش منابع دولتي در تايوان، شركت‌هاي اين كشور در بين سال‌هاي ۱۹۹۱ تا ۲۰۲۱ بيش از ۱۹۳ ميليارد دلار در چين سرمايه‌گذاري كرده‌اند و ۴۲ درصد از صادرات كل تايوان به چين صورت مي‌گيرد. از نظر نظامي نيز چين تايوان را بيشتر تحت فشار خواهد گذاشت و كارشناسان پيش‌بيني مي‌كنند در آينده تعداد و حجم رزمايش‌ها در نزديكي مرزهاي تايوان نيز افزايش يابد.
اعلام حمايت ايران از «چين واحد»
ناصر كنعاني سخنگوي وزارت امور خارجه ايران روز گذشته در واكنش به سفر نانسي پلوسي به تايوان تصريح كرد: «احترام به حاكميت ملي كشورها، از اصول بنيادين منشور ملل متحد است، به گونه‌اي كه ماده ۲ منشور، اعضا را از هرگونه رفتاري كه خدشه‌اي به تماميت ارضي و استقلال سياسي ديگر دولت‌ها وارد نمايد، بر حذر مي‌دارد.» سخنگوي وزارت امور خارجه افزود: «جمهوري اسلامي ايران احترام به تماميت ارضي كشورها را از مباني سياست خارجي خود مي‌داند و حمايت از سياست چين واحد در اين چارچوب، ترديد ناپذير است.» كنعاني رفتار تنش‌زاي اخير مقام‌هاي امريكا در «مداخله در امور داخلي جمهوري خلق چين و نقض تماميت ارضي آن كشور» را نمونه‌اي از مداخلات امريكا در مناطق و كشورهاي مختلف جهان دانست كه حاصلي جز افزايش بي‌ثباتي و دامن زدن به اختلافات نداشته و از اين رو محكوم است. سخنگوي دستگاه ديپلماسي تاكيد كرد: يكجانبه گرايي و نقض قوانين و تعهدات بين‌المللي، به رويه‌اي ثابت در سياست خارجي امريكا تبديل شده و تجربه خروج اين كشور از توافقات چندجانبه از جمله برجام و اِعمال تحريم‌هاي غيرانساني و غيرقانوني عليه ملت ايران، گواهي روشن بر پايبند نبودن اين كشور به تعهدات خود است.