روند بررسي «متن نهايي» اتحاديه اروپا در ايران ادامه دارد
حمايت روسيه از نقشه راه اروپا براي نجات برجام
سارا معصومي
«متن نهايي» توافق براي احياي برجام كه توسط انريكه مورا، معاون مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا در جايگاه هماهنگ‌كننده گفت‌وگوهاي برجامي روي ميز قرار گرفته در تهران در حال بررسي است. مقام‌هاي آگاه و ديپلمات‌هاي آشنا به مذاكرات در گفت‌وگو با رسانه‌ها تاكيد دارند كه بحث و بررسي جزييات اين متن به منظور تصميم‌گيري درباره آن در نهادهاي تصميم‌گيرنده با حضور كارشناسان در حال انجام است اما مشخص نيست كه آيا ايران روايت هماهنگ‌كننده اين گفت‌وگوها مبني بر نهايي بودن اين متن را مي‌پذيرد يا قرار است درخواست اعمال اصلاحيه‌هاي داخل متن را مطرح كند. در چند روز گذشته از پايان مذاكرات وين و بازگشت هيات‌هاي مذاكره‌كننده به پايتخت‌ها شاهد مجموعه‌اي از تلاش‌هاي رسانه‌اي از سوي هر دو طرف براي روايت‌سازي به نفع خود و همچنين تهديدها و تشويق‌ها براي متقاعد كردن تهران به پذيرش متن نهايي بوديم. هرچند كه سخنگوي اتحاديه اروپا از تهران و واشنگتن خواسته نظر نهايي بله يا خير خود را درباره متن ارايه شده اعلام كنند اما شواهد امر حاكي از آن است كه رابرت مالي به عنوان رييس هيات مذاكره‌كننده ايالات متحده پيش از ترك وين نظر مساعد واشنگتن نسبت به اين متن را به اطلاع انريكه مورا رسانده است. همزمان به سختي مي‌توان پذيرفت كه اين متن ابتدا به ساكن بدون هماهنگي ميان مورا و مالي به عنوان متن نهايي روي ميز قرار گرفته باشد. در چنين شرايطي نگاه‌ها به سمت تهران دوخته شده است. تنها موضع رسمي ايران درباره وضعيت مذاكرات وين در 72 ساعت اخير را بايد در خبرهايي يافت كه وزارت خارجه از محتواي گفت‌وگوهاي تلفني حسين اميرعبداللهيان، وزير خارجه با همتاهاي خود از تركيه و عمان منتشر كرده است. اميرعبداللهيان در گفت‌وگو با مولود چاووش اوغلو، وزير خارجه تركيه با اشاره به مذاكرات وين براي احياي برجام گفت: ما پيام خود را از طريق اروپايي‌ها به امريكا منتقل كرده‌ايم. اميدواريم طرف امريكايي با نگاه واقع‌بينانه و عملگرايانه و پذيرش خواسته‌هاي برحق و قانوني جمهوري اسلامي ايران، زمينه براي توافق پيرامون متن نهايي را فراهم آورد.
وزير امور خارجه در گفت‌وگو با «بدر البوسعيدي» وزير امور خارجه سلطنت عمان نيز از ديدگاه‌ها و تلاش عمان در زمينه مذاكرات رفع تحريم‌ها قدرداني كرد. بدر البوسعيدي در اين گفت‌وگوي تلفني تاكيد كرد كه عمان اعتقاد دارد موفقيت مذاكرات، به نفع همه طرف‌ها است.
روس‌ها پيشتاز اظهارنظر درباره مذاكرات وين
در حالي كه اعضاي هيات مذاكره‌كننده ايران ترجيح مي‌دهند سياست سكوت خبري را پيش ببرند نماينده روسيه نزد سازمان‌هاي بين‌المللي با انتشار يك توييت و همچنين در جريان يك نشست خبري در وين به اطلاع رسانده كه ايران درباره چند واژه موجود در اين متن
ملاحظه‌هايي دارد.
مقام‌هاي روس در 48 ساعت اخير مواضع متفاوتي گاه در مقام همراهي با تهران و گاه همصدايي با اروپايي‌ها داشته‌اند. «ايوان نِچايف» معاون سخنگوي وزارت خارجه روسيه روز پنجشنبه گفت: «از ديدگاه مسكو، همه تناقضات در مذاكرات احياي توافق هسته‌اي [ايران] قابل حل بوده و دستيابي به يك نتيجه مثبت، كاملا ممكن است. هيچ طرح جايگزيني براي احياي برجام نمي‌تواند وجود داشته باشد زيرا اين امر با تصميم‌ها و قطعنامه شوراي امنيت سازمان ملل در تناقض است. پيش‌نويس ارايه‌شده توسط اتحاديه اروپا براي احياي برجام و توافق در مذاكرات وين هنوز در دست بررسي است اما درخواست غرب براي تصويب آن در اسرع وقت، زودهنگام است. همچنين لحن اولتيماتوم در موضوعي با اين درجه از حساسيت كارساز نخواهد بود. كار روي بسته اين پيش‌نويس كه هدفش احياي برجام است هنگامي به پايان خواهد رسيد كه منافع همه طرف‌هاي درگير در اين فرآيند به نحو شايسته در نظر گرفته شوند. فرض ما اين است كه واشنگتن، بروكسل و ساير طرف‌هاي اروپايي درك مي‌كنند كه نظر ما اين است كه گشايش در گفت‌وگوها كاملا ممكن است. هيچ اختلاف لاينحل ميان بازيگران اصلي وجود ندارد.»
ميخاييل اوليانوف، نماينده روسيه در سازمان‌هاي بين‌المللي مستقر در وين نيز روز پنجشنبه با استناد به بيانيه‌اي از وزارت خارجه روسيه از لحن زورگويانه مقام‌هاي اتحاديه اروپا درباره مذاكرات احياي برجام انتقاد كرده و در توييترش نوشت: «وزارت خارجه روسيه: طبق گفته سخنگوي اتحاديه اروپا طرف‌هاي مشاركت‌كننده در گفت‌وگوهاي وين با اين انتخاب مواجه هستند كه يا متن فعلي را بپذيرند يا اينكه بدانند كه گفت‌وگوها شكست خورده است. كميسيون مشترك برجام به هماهنگ‌كننده اتحاديه اروپا اجازه نداده اظهارات اينچنيني مطرح كند.
محتوا و لحن اين توييت «ميخاييل اوليانوف» با آنچه ساعتي بعد در يك نشست خبري در وين گفت متفاوت بود. در حالي كه ايران متن ارايه شده توسط انريكه مورا را نهايي نمي‌داند اما روايت نماينده روسيه در اين مذاكرات تا حدودي متفاوت از برداشت ايران است. ميخاييل اوليانوف در اين نشست خبري گفت: متن سند احياي برجام تقريبا به‌طور كامل مورد توافق قرار گرفته و ايران تنها در مورد چند كلمه از متن، سوالاتي را مطرح كرده و در مورد بقيه متن مي‌توان گفت توافق صورت گرفته است. البته همين چند كلمه مي‌تواند به مانعي براي توافق بدل شود، همان‌گونه كه پيش از اين هم در جريان مذاكرات وين رخ داده بود. اميدوارم اين اتفاق نيفتد، اين متن بد نيست و يك سازش بسيار معقول است. تقريبا همه طرف‌ها همزمان گلايه‌هايي از اين متن دارند اما كليت آن آنها را راضي كرده است. به هرحال طرفين به پايان مذاكرات رسيده‌اند؛ يا شكست يا توافق. در آينده هيچ مذاكره طولاني‌مدتي وجود نخواهد داشت بلكه ايران ممكن است اصلاحاتي را براي متن نهايي به غرب پيشنهاد كند. اين سومين يا چهارمين متن نهايي توافق است كه از ماه مارس (اسفند) به اين سو به ياد دارم. وضعيت قابل پيش‌بيني نيست و ممكن است هفته آينده، حتي اوايل همين هفته ايده بهتري به ذهن طرفين برسد.
واسيلي نبنزيا، معاون وزير امور خارجه روسيه در سخناني جداگانه با اشاره به اينكه همه رضايت نسبي از اين متن دارند آن را متني خوب و مناسب خواند همانطور كه بايد در جريان مذاكرات چند جانبه باشد.
به گزارش «اعتماد»، موضع‌گيري‌هاي مقام‌هاي روسيه درباره برجام از انتقاد از رفتار اروپا تا حمايت از متن ارايه شده توسط مقام اروپايي با واكنش‌هايي در فضاي مجازي روبه‌رو شد. برخي موضع‌گيري نخست روسيه را تلاش براي طولاني‌تر شدن روند مذاكرات دانسته و عده‌اي سخنان اوليانوف در قابل‌قبول دانستن متن ارايه‌شده توسط انريكه مورا را تلاش مسكو براي تبرئه خود از تبعات ناشي از شكست مذاكرات دانستند. با اين وجود به نظر مي‌رسد كه تمركز سياست روسيه در قبال مذاكرات احياي برجام بر مديريت اوضاع و پرهيز از رو به وخامت نهادن شرايط باشد. در شرايطي كه مذاكرات احياي برجام شكست خورده و طرف مقابل به مكانيسم ماشه براي بازگرداندن قطعنامه‌هاي شوراي امنيت سازمان ملل متحد متوسل شود حل دوباره اين پرونده در گرو حق وتو امريكا، انگليس و فرانسه قرار خواهد گرفت. اين مسير براي روسيه به معناي قرار گرفتن در يك مسير غيرقابل پيش‌بيني است لذا ترجيح مسكو در شرايطي كه نتواند تطويل مذاكرات را تضمين كند احياي برجام است و نه شكست كامل آن.
به گزارش «اعتماد» در حالي كه احياي برجام موافقان و مخالفان سرسختي در داخل دارد رسانه‌هاي وابسته به نهادهاي تصميم‌گير در اين حوزه مي‌گويند كه به‌رغم فضاسازي‌هاي انجام گرفته روند بررسي كارشناسي متن در نهادهاي مربوطه هنوز پايان نيافته و هيچ تصميم ايجابي يا سلبي در برخورد با اين متن گرفته نشده است. همزمان مقام‌هاي آگاه اروپايي و امريكايي در گفت‌وگو با رسانه‌ها از تعيين ضرب‌الاجل زماني براي دريافت پاسخ پرهيز مي‌كنند اما تاكيد دارند كه از پرانتز باز زماني در اين زمينه خبري نيست. در حالي كه به نظر مي‌رسد اصلي‌ترين مطالبه باقيمانده تهران حل‌و‌فصل پرونده اختلاف‌هاي پادماني با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در قالب مذاكرات برجام باشد طرف مقابل همزمان كه اين مطالبه را فرابرجامي مي‌خواند از وجود راه‌حلي خبر مي‌دهد كه در سايه آن تهران بايد به سرعت به پرسش‌هاي باقيمانده آژانس پاسخ داده و با دريافت برگ سبز از شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي حكم مختومه شدن اين پرونده را هم دريافت كند. در حالي كه منابع آگاه متعدد نزديك به هيات مذاكره‌كننده در گفت‌وگو با رسانه‌ها از پيشرفت متن روي ميز نسبت به متن اسفندماه خبر مي‌دهند برخي با انتقاد از نحوه برخورد اروپا با ايران در محدود كردن ماجرا به گفتن بله يا خير معتقدند تهران با 100 درصد اين متن موافقت نخواهد كرد و شايد پيشنهاد اصلاحاتي ولو جزيي را بدهد.