ايران مي‌گويد آماده ورود به مرحله بعد در احياي برجام است
در انتظار پاسخ غرب
سارا معصومي
چهار روز پس از تحويل پاسخ جمهوري اسلامي ايران به متن نهايي انريكه مورا، معاون مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا، تهران هنوز پاسخي از سوي اين اتحاديه به عنوان هماهنگ‌كننده مذاكرات احياي برجام و ايالات متحده دريافت نكرده است. در چند روز اخير در حالي مقام‌هاي اروپايي و امريكايي مدعي كار روي متن حاوي اصلاحات تهران شده‌اند كه پيش از اين انريكه مورا ادعا كرده بود متن ارايه شده توسط او نهايي است و خبري از دور جديد مذاكراتي درباره متن نخواهد بود. با اين همه زماني كه هيات مذاكره‌كننده ايران پاسخ به متن را شامگاه دوشنبه با تعدادي اصلاحات بازگرداند كار روي درخواست‌هاي ايران در قالب همان متن آغاز شد. صبح روز جمعه برخي خبرنگاران رسانه‌هاي امريكايي به نقل از منابع آگاه ادعا كردند كه پاسخ اتحاديه اروپا و ايالات متحده تا صبح روز شنبه به تهران ارسال خواهد شد.
به گزارش «اعتماد»، در چند روز گذشته و با پررنگ‌تر شدن احتمال حصول توافق احياي برجام، برخي گمانه‌زني‌هاي رسانه‌اي درباره متن توافق منتشر شده كه صداي مخالفان احياي برجام در ايالات متحده به خصوص در ميان سناتورهاي امريكايي و مقام‌هاي اسراييلي در تل‌آويو را بلند كرد و با پاسخ شوراي امنيت ملي دولت امريكا هم روبه‌رو شده است. مقام‌هاي دولتي رژيم اسراييل با طرح اين ادعا كه دولت جو بايدن به منظور احياي توافق هسته‌اي امتيازهاي بسياري به ايران داده خواهان توقف مذاكرات شدند. پس از اين اتفاق، شوراي امنيت ملي امريكا گمانه‌زني‌ها و پيشنهادهاي اسراييل مبني بر ارايه امتيازات بيش از حد از سوي ايالات متحده را رد كرد. «آدرين واتسون»، سخنگوي اين شورا گفت: گزارش‌ها مبني بر اينكه ما امتيازات جديدي را براي ايران به عنوان بخشي از ورود مجدد به توافق هسته‌اي ۲۰۱۵ پذيرفته‌ايم يا در حال بررسي آن هستيم، كاملا نادرست است.ما از همان ابتدا رويكردي سنجيده و اصولي براي اين مذاكرات اتخاذ كرده‌ايم. اگر ايران آماده پايبندي به تعهداتش ذيل توافق ۲۰۱۵ است، ما نيز آماده انجام همين كار هستيم. ما نظرات ايران در مورد متن نهايي پيشنهادي اتحاديه اروپا را از طريق اين اتحاديه دريافت كرده‌ايم و در حال بررسي آن هستيم. ارتباط ما با اتحاديه اروپا خصوصي است. در طول اين فرآيند به‌طور منظم با آنها در تماس بوده‌ايم.
در حالي كه در 48 ساعت اخير رسانه‌هاي امريكايي دو بازي همزمان مقصرنمايي ايران در عدم حصول توافق و امتيازهاي بيش از حد واشنگتن به تهران را پيش برده‌اند، يك مقام آگاه به روند مذاكرات در اين باره به «اعتماد» مي‌گويد: ايران در پاسخ به متن مورا هيچ خواسته تازه‌اي را مطرح نكرده است. حتي گمانه‌زني‌هايي كه درباره درخواست دريافت غرامت هم مطرح شده درست نيست و در اين بازه زماني در دستور كار هيات مذاكره‌كننده قرار ندارد. تهران تنها براي چند موضوع باقيمانده محدود راهكارهايي ارايه كرده كه بخشي از اين راهكارها پيش‌تر از سوي طرف مقابل نيز مورد حمايت قرار گرفته بود. در چنين شرايطي متهم كردن تهران به بن‌بست‌سازي در مسير احياي برجام هيچ مبناي دقيق و درستي ندارد.
اين منبع آگاه در پاسخ به اين پرسش كه آيا مطالبه‌هاي تهران فراتر از برجام محسوب مي‌شوند به «اعتماد» مي‌گويد: آنچه تاكنون در پيش‌نويس توافق به دست آمده از جمله رفع تحريم‌ها، حفظ دستاوردهاي هسته‌اي، تضمين‌ها و راستي‌آزمايي همه مبتني بر حقوق مصرح جمهوري اسلامي ايران در توافق سال 2015 و تجربيات حاصله از عملكرد امريكاست.
به گزارش «اعتماد» در حالي كه تهران منتظر پاسخ تجميع شده اروپا و امريكا به متن پيشنهادي است رايزني‌ها در مسير تسهيل اجراي احياي برجام در مسير موازي مسقط - واشنگتن، مسقط -تهران ادامه دارد. در همين راستا روز پنجشنبه خبري مبني بر تماس تلفني حسين اميرعبداللهيان، وزير امور خارجه و «بدر البوسعيدي»، وزير امور خارجه سلطنت عمان منتشر شد. وزير خارجه در اين تماس تلفني تاكيد كرد كه پس از دريافت نظرات امريكا، در صورت حصول اطمينان از انتفاع اقتصادي ايران از توافق و رعايت شدن خطوط قرمزمان، وارد مرحله جديدي در وين خواهيم شد. تا در مورد همه چيز توافق نشود، نمي‌توانيم با قطعيت از رسيدن به توافق خوب و پايدار سخن بگوييم.
بر اساس گزارش‌ها وزير خارجه سلطنت عمان پس از اين تماس تلفني با راب مالي، رييس هيات مذاكره‌كننده امريكا هم تماس داشته و اين مكالمه‌ها به سوژه‌اي براي پرسش از ند پرايس سخنگوي وزارت خارجه امريكا تبديل شد. پرايس در اين باره به پاسخي كوتاه بسنده كرد و گفت: درباره عمان آنچه مي‌توانم بگويم، اين است كه عمان نقش مهمي در گفت‌وگوها درباره بازگشت مشترك به تعهدات برجام و همچنين در مورد تلاش ما براي برگرداندن بازداشت‌شدگان امريكايي در ايران نقش مهمي ايفا كرده است.
در حالي كه عمان در ايران به عنوان واسطه‌اي براي تبادل پيام ميان تهران و واشنگتن شناخته مي‌شود در 16 ماه گذشته و همزمان با آغاز مذاكرات براي احياي برجام، عمان در دو زمينه كمك به آزادسازي اموال بلوكه شده ايران در خارج از كشور به خصوص كره جنوبي و تبادل زندانيان ميان ايران و امريكا ايفاي نقش كرده است. مسووليتي كه اين چند روز با جديت بيشتر دنبال مي‌كند.
در تحولي موازي، روز جمعه وزارت خارجه كره جنوبي از گفت‌وگوهاي تلفني پشت سر هم معاون وزير امور خارجه اين كشور با «رابرت مالي» و «انريكه مورا» مذاكره‌كنندگان ارشد ايالات متحده و اتحاديه اروپا در مذاكرات احياي برجام خبر داد. به گزارش خبرگزاري «يونهاپ»، طبق بيانيه اين وزارتخانه، «چو هيون دونگ» با رابرت مالي نماينده ويژه امريكا در امور ايران و انريكه مورا ميانجي اتحاديه اروپا گفت‌وگوهاي تلفني جداگانه‌اي داشت تا در جريان جديدترين پيشرفت مذاكرات براي احياي توافق هسته‌اي موسوم به برنامه جامع اقدام مشترك (برجام) قرار بگيرد. طبق اين گزارش، در اين گفت‌وگوهاي تلفني، چو بر حمايت سئول از احياي برجام تاكيد و ابراز اميدواري كرد كه توافق بتواند به حل و فصل مسائل معلق كره جنوبي در ارتباط با ايران كمك كند. به گزارش «اعتماد»، معاون وزير خارجه كره جنوبي پيش از اين در يكي از تماس‌هاي تلفني با علي باقري، معاون سياسي وزير خارجه ايران تاكيد كرده بود كه سئول در صورت احياي برجام قادر به پرداخت بدهي خود به تهران خواهد بود. برخي منابع بدهي كره جنوبي به ايران را قريب به 7 ميليارد دلار تخمين زده‌اند. به گزارش «اعتماد»، در صورت احياي برجام، دو طرف وارد يك پروسه چند ماهه براي اجراي تعهدات مي‌شوند. پروسه‌اي كه نوعي زمانبندي توافق محسوب شده و بر اساس گزارش‌هاي رسانه‌اي و البته نحوه اجراي برجام در سال 2015، چهار زمان اصلي را شامل خواهد شد:
روز جمع‌بندي: در اين روز وزراي خارجه پس از نهايي شدن متن آن را جمع‌بندي و متن بازگشت به برجام را امضا مي‌كنند.
روز تاييد: 60 روز بعد از روز جمع‌بندي خواهد بود. در اين 60 روز مجلس در ايران و كنگره در امريكا درباره پذيرش و اجراي توافق، مسووليت‌هاي در اختيار را انجام خواهند داد.
روز باز اجرا: 60 روز بعد از روز تاييد است كه اجراي برجام به‌طور كامل آغاز مي‌شود. در اين روز فرض بر اين است كه دو طرف پروسه‌هاي داخلي براي تاييد متن نهايي اجراي برجام را پشت سر گذاشته‌اند و اعلام مي‌كنند كه مانعي براي ورود به پروسه اجراي برجام وجود ندارد. در اين روز دو طرف در حوزه هسته‌اي و رفع تحريم به اجراي برخي تعهدات روي مي‌آورند.
روز تكميل: 45 روز بعد از روز باز اجراست كه در آن همه طرفين بايد اجراي تعهدات خود را تكميل كرده باشند.