استفان پريزنر، هماهنگ‌كننده مقيم سازمان ملل متحد در جمهوري اسلامي ايران در گفت‌وگوي اختصاصي با «اعتماد»:
ما در حال پيشبرد يك چارچوب همكاري
با دولت ايران هستيم
محمدحسين لطف‌الهي
نقش ساختاري سازمان‌هاي بين‌المللي و به ويژه سازمان ملل متحد در جهان امروز غيرقابل انكار است. در حالي كه دنيا با مجموعه گسترده‌اي از مشكلات ناشي از مسائل طبيعي نظير تغييرات اقليمي يا مسائل ديگري نظير جنگ‌ها و تقابل‌ها مواجه است، هيچ دولتي به تنهايي قادر به حل اين مشكلات نيست و از همين‌رو است كه سازمان‌هاي بين‌المللي و به ويژه سازمان ملل متحد نقش غيرقابل انكاري در حل مشكلات بشري پيدا مي‌كنند. از ارسال كمك‌هاي بشردوستانه به نقاط مختلف دنيا تا ميانجيگري براي حل بحران امنيت غذايي در جهان، از رسيدگي به وضعيت پناهجويان تا مبارزه با قاچاق مواد مخدر. «اعتماد» به مناسبت روز جهاني بشردوستي در گفت‌وگو با استفان پريزنر، هماهنگ‌كننده مقيم سازمان ملل متحد در جمهوري اسلامي ايران به بررسي نقش و عملكرد اين سازمان بين‌المللي در ايران پرداخته است. اين گفت‌وگو را در ادامه مي‌خوانيد.
روز جهاني بشردوستي چيست و چرا سازمان ملل اين روز را به اين نام، نامگذاري كرده است؟
ما هر ساله در نوزدهم آگوست روز جهاني بشردوستي را گرامي مي‌داريم. مناسبتي كه باعث نامگذاري اين روز شده در واقع يك مناسبت غم‌انگيز است. انفجار فاجعه‌بار يك بمب در هتل «كانال» بغداد در سال 2003 كه باعث شد 22 نفر از كارمندان سازمان ملل متحد از جمله سرجيو وي‌يرا دي‌ملو نماينده ويژه دبيركل سازمان ملل متحد در عراق كشته شوند دليل اصلي نامگذاري اين روز است. من شخصا اين روز را به خوبي به ياد مي‌آورم. او (سرجيو وي‌يرا دي‌ملو) مردي بود كه همه ما از او مي‌آموختيم و چشم به او داشتيم. من در آن زمان يكي از كارمندان جوان سازمان ملل متحد بودم و بعضي از كساني را كه در 19 آگوست 2003 كشته شدند، مي‌شناختم. از آن روز، ما هر سال 19 آگوست را گرامي مي‌داريم تا هم فداكاري‌هايي را كه فعالان در حوزه اقدامات بشردوستانه در تمام جهان انجام مي‌دهند را گرامي داشته باشيم و هم تلاش‌ها و دستاوردهاي فعالان در حوزه اقدامات بشردوستانه را جشن بگيريم.
امسال سازمان ملل متحد در كارزار خود براي بزرگداشت روز جهاني بشردوستي از يك ضرب‌المثل كه گويا ريشه آفريقايي دارد، استفاده كرده است: It Takes A Village To Raise a Child. معنا و مفهوم اين جمله چيست؟
بله، امسال ما از هشتگ ItTakesAVillage# استفاده مي‌كنيم تا روي تلاش‌ها و خدماتي كه صدها هزار داوطلب و متخصص در حوزه اقدامات بشردوستانه ارايه مي‌دهند تا بتوانند كمك‌هاي بشردوستانه را به دست ميليون‌ها نفر در سراسر جهان برسانند، نور بتابانيم. معناي واقعي اين جمله اين است كه به‌طور معمول به حمايت و كمك ساختارهاي حمايتي متعددي در حوزه‌هاي آموزش، بهداشت آب، غذا، سلامت و بسياري از حوزه‌هاي ديگر در كنار كمك كارشناسان و متخصصان در حوزه‌هاي مختلف نياز است كه بتوان يك بسته حمايتي مناسب براي كساني كه نياز به كمك دارند و تعدادشان نيز متاسفانه رو به افزايش است، آماده كرد. ما ديگران را تشويق مي‌كنيم تا در اين كارزار با هشتگ ItTakesAVillage# مشاركت داشته باشند تا بتوانيم بهتر از گذشته تلاش‌هاي فعالان حوزه اقدامات بشردوستانه را به تصوير بكشيم.
در حال حاضر در كدام مناطق جهان، بيشترين نياز به اقدامات بشردوستانه وجود دارد و كدام مناطق خطرناك‌ترين مناطق براي فعالان اين حوزه هستند؟
اگر بخواهيم از همسايگان ايران شروع كنيم، بايد بگويم همه ما مي‌دانيم كه افغانستان كشوري است كه نياز زيادي به كمك‌هاي بشردوستانه در حوزه‌هاي مختلف دارد. سال گذشته، 17.7 ميليون نفر از مردم اين كشور واجد دريافت كمك‌هاي بشردوستانه تشخيص داده شدند و تقريبا 17.5 ميليون نفر از آنها كمك‌هاي بشردوستانه دريافت كردند. كشورهاي ديگري هستند كه نياز زيادي به كمك‌هاي بشردوستانه دارند، ازجمله سودان جنوبي، يمن، سوريه، اتيوپي و اوكراين. اگر بخواهيم از آمارها و حجم كمك‌هاي بشردوستانه حرف بزنيم، بايد بگويم بر اساس تخمين‌ها در سال 2021، بيش از 235 ميليون نفر در جهان به اين كمك‌ها نياز داشتند و اين رقم در سال 2022 با افزايشي قابل توجه به عدد 274 ميليون نفر خواهد رسيد. هدف سازمان ملل متحد امسال كمك به 183 ميليون نفر در ۶۳ كشور است. اين مجموع طرح‌هايي است كه براي كمك‌هاي بشردوستانه در سازمان ملل متحد وجود دارد و چرا اين مساله مهم است؟ به خاطر اينكه ما در دوراني قرار داريم كه دلايل زيادي براي بحران‌هاي انساني وجود دارد؛ دلايل طبيعي مانند تغييرات اقليمي و دلايل ديگر نظير درگيري‌ها و تقابل‌ها در جهان. به همين دليل هر روز بر تعداد مردم نيازمند به دريافت كمك‌هاي بشردوستانه بيشتر مي‌شود.
هدف سازمان ملل متحد از نامگذاري اين روز چيست؟ دقيقا چه پيامي مي‌خواهيد منتقل شود؟
هدف ما اين است كه به فعاليت‌هاي بسياري كه به صورت روزمره انجام مي‌گيرد و معمولا ديده نمي‌شود، نور بتابانيم. هدف ما تبليغ يا ديده شدن نيست، اما يك‌بار در سال خوب است كه راجع به حجم فعاليت‌هايي كه صورت مي‌گيرد، صحبت كنيم و كساني كه جان‌شان را در مسير اقدامات بشر دوستانه از دست داده‌اند يا جان‌شان را به خطر انداخته‌اند، گرامي بداريم. ما مي‌خواهيم به جهان، اهميت كمك‌هاي بشردوستانه را نشان دهيم.
شما از افزايش تعداد كساني كه به كمك‌هاي بشردوستانه نياز دارند، صحبت كرديد و دلايلي را برشمرديد. اصلي‌ترين دليل اين مساله در سال 2022 چيست؟ آيا جنگ اوكراين در اين زمينه موثر بود؟
دلايل زيادي وجود دارد. تنها يك دليل نيست و اوكراين هم تنها بحران حال حاضر نيست. ما با مشكلات طبيعي مواجه هستيم كه كشورهاي زيادي را درگير كرده.از طرفي ميليون‌ها نفر در جهان در خطر گرسنگي قرار دارند. دليل بعضي از آنها تغييرات اقليمي و دليل برخي ديگر تقابل‌ها و درگيري‌هاست. ما با طوفان، سيل، زلزله و بسياري خطرات ديگر نيز مواجه هستيم كه زمينه را براي افزايش تعداد كساني كه نياز به كمك‌هاي بشردوستانه دارند، فراهم مي‌كند.
اخيرا سازمان ملل متحد به همراه تركيه نقش بسيار مهمي در انعقاد توافق صادرات غلات ميان روسيه و اوكراين ايفا كرد. آيا ابتكارهاي ديگري هم براي حل بحران غذايي ناشي از جنگ اوكراين در جريان است؟
اين توافق يك موفقيت بزرگ محسوب مي‌شود. تعداد زيادي ابتكار وجود دارد كه از سوي دبيركل سازمان ملل متحد پيگيري مي‌شود و نياز است كه آژانس‌هاي زيادي از سازمان ملل متحد كه در زمينه اقدامات بشردوستانه فعاليت مي‌كنند، گرد هم آيند تا ابتكارها به نتيجه برسند. درباره اين توافق خاص نيز آژانس‌هاي زيادي از جمله OCHA (دفتر هماهنگي امور بشردوستانه سازمان ملل متحد) و برنامه جهاني غذا گرد هم آمدند تا اين توافق مهم براي صادرات غله از اوكراين و رساندن آنها به دست ده‌ها ميليون نفر از مردم جهان كه به آن نياز دارند، به ثمر برسد.
شما هماهنگ‌كننده مقيم سازمان ملل متحد در جمهوري اسلامي ايران هستيد. اجازه دهيد در موضوع ايران نيز سوالاتي را مطرح كنم. يكي از مهم‌ترين اتفاقاتي كه در سال جاري در روابط سازمان ملل متحد و ايران اتفاق افتاد، سفر يك گزارشگر ويژه سازمان ملل به ايران پس از 17 سال بود. ارزيابي شما از سفر خانم آلنا دوهان چه بود؟
بگذاريد پيش از پرداختن به اين موضوع نكته‌اي را درباره ايران و فعاليت‌هاي بشردوستانه سازمان ملل متحد بگويم. حدودا بيش از نيمي از بودجه ما به‌طور سالانه صرف اقدامات بشردوستانه در ايران و به خصوص پناهجويان افغانستاني در اين كشور مي‌شود. خب شما مي‌توانيد تصور كنيد كه با حوادثي كه سال گذشته در افغانستان رخ داد حجم كمك‌ها به پناهجويان افغانستاني چقدر افزايش يافت. ايران ميزبان تعداد زيادي از پناهجويان افغانستاني است و ما از ايران تقدير مي‌كنيم كه براي مدتي طولاني ميزبان مردم افغانستان بوده است. مي‌خواهم بگويم در ايران، مساله اقدامات بشردوستانه بخش مهمي از اقدامات سازمان ملل متحد است.
حالا به سوال شما درباره آلنا دوهان بازگرديم. آلنا دوهان به دعوت دولت جمهوري اسلامي ايران به اينجا آمد تا اثرات منفي تحريم بر حقوق بشر را بررسي كند. او يك كارشناس مستقل است و به عنوان گزارشگر ويژه در امور تاثير منفي اقدامات يك‌جانبه قهرآميز بر بهره‌مندي از حقوق بشر فعاليت مي‌كند. دفتر سازمان ملل متحد در ايران پشتيباني از سفر او را بر عهده داشت و گزارش او گزارش كاملا مستقلي به حساب مي‌آيد. اين گزارش توانست روي اثرات تحريم‌ها نور بتاباند. حالا نقش ما به عنوان سازمان ملل متحد اين است كه به دولت كمك كنيم از اثرات تحريم بر مسائل بشردوستانه بكاهد. براي نمونه ما مي‌دانيم تحريم اثراتي روي موجود بودن دارو در كشور ايران داشته و آژانس‌هاي سازمان‌هاي ملل متحد در مقاطع مختلف به تامين اين داروها كمك كرده‌اند. يك نمونه از اين كمك‌ها، موضوع كودكان با بيماري پوستي پروانه‌اي (EB) يا اپيدرمولايزيس بولوزا بود كه يونيسف انتقال بانداژهاي لازم براي اين بيماران را تسهيل كرد.
شما حتما مي‌دانيد كه بعد از اين سفر اتهاماتي مطرح شد و برخي اشخاص و رسانه‌ها عنوان كردند كه خانم دوهان از دولت‌هايي نظير بلاروس و چين كمك مالي دريافت مي‌كند و اين كمك‌ها در نتيجه گزارش او تاثيرگذار است. واكنش شما به اين اتهامات چيست؟
موضع ما اين است كه او يك كارشناس كاملا مستقل است. نهادهاي وابسته به سازمان ملل متحد به‌طور معمول از كشورهاي مختلف كمك مالي دريافت مي‌كنند و اين اتهام كه ارتباطي بين اين كمك‌هاي مالي و ديدگاه‌هاي خانم دوهان وجود دارد از ديد ما بي‌اساس است.
يكي از جنبه‌هاي همكاري سازمان ملل متحد، موضوع تغييرات اقليمي بود. بعد از برجام ما شاهد گشايش‌هايي در اين زمينه بوديم و همكاري‌هاي خوبي در پروژه‌هايي مثل احياي درياچه اروميه صورت گرفت، اما بعد از خروج ايالات متحده از برجام، اين همكاري‌ها دچار مشكل شد و تامين مالي پروژه‌ها صورت نگرفت. دليل اين موضوع چيست؟ آيا سازمان ملل خود را متعهد به اجراي تحريم‌هاي يك‌جانبه امريكا مي‌ديد؟
در مرحله اول بايد بگويم كه مقابله با تغييرات اقليمي يكي از اولويت‌هاي سازمان ملل متحد است. اين موضوع يكي از مسائلي است كه در سطح دبيركل سازمان ملل متحد پيگيري مي‌شود. ما خوشحاليم كه در ايران نيز در اين زمينه تلاش‌هاي خوبي انجام داده‌ايم و البته كارهاي زيادي باقي مانده كه بايد انجام شود. ما در حال پيشبرد يك چارچوب همكاري مذاكره شده با دولت ايران هستيم كه قرار است از ژانويه 2023 اجرايي شود و تغييرات اقليمي يكي از بخش‌هاي مهم آن است ما مطمئن هستيم كه مي‌توانيم منابع لازم براي پيشبرد اين مساله را به دست بياوريم. سازمان ملل متحد به تلاش‌هاي خود در راستاي حمايت از ايران در اين زمينه ادامه خواهد داد.
سوالم را تكرار مي‌كنم. مشخصا دليل كاهش اين حمايت‌ها در دوره پس از برجام چه بود؟
خب مشخصا تامين منابع براي سازمان ملل متحد يك مساله جدي است . ما هميشه خواستار منابع بيشتر بوديم، زيرا اهداف بزرگي داريم. اميدواريم كه مذاكرات برجام به نتيجه برسد و در نتيجه آن بتوانيم منابع بيشتري را به داخل كشور بياوريم و در موارد مختلف به ويژه تغييرات اقليمي هزينه كنيم.
شما گفتيد همكاري‌هاي جديدي از ژانويه 2023 آغاز خواهد شد. اين همكاري‌ها در چه زمينه‌اي آغاز خواهد شد؟
چارچوب همكاري‌ها نهايي شده و در ماه‌هاي آينده اخبار تكميلي اعلام خواهد شد. ما اميدواريم كه به زودي اسناد اين همكاري‌ها به امضا برسد، اما چيزي كه مي‌توانم درباره اين همكاري‌ها بگويم، اين است كه بر 5 پايه استوار است؛ يكي از آنها تاب‌آوري اجتماعي-اقتصادي براي كاهش فقر است، مورد ديگر در مساله بهداشت است كه از زمان شيوع پاندمي كوويد 19 اهميتي دوچندان يافته، مورد سوم محيط زيست است. تغييرات اقليمي بخش مهمي از اقدامات در اين حوزه است، اما به‌طور مثال موضوعاتي مانند حفظ منابع طبيعي و مديريت پسماند نيز حايز اهميت است. مورد چهارم همكاري در زمينه كنترل مواد مخدر است و مورد پنجم بحث كاهش ريسك و مديريت سوانح است. اين كاهش ريسك به پيش‌بيني خطرات نظير زلزله بازمي‌گردد و اقداماتي كه مي‌توان براي كاهش اثرات آن صورت داد.
در ابتداي گفت‌وگو و صحبت‌هاي‌تان درباره ايران به موضوع پناهجويان افغانستاني اشاره كرديد. به ويژه بعد از سقوط كابل در سال گذشته، گمانه‌زني‌هاي زيادي در اين باره مطرح شد. آيا آمار روشني از جمعيت پناهجويان افغانستاني حاضر در ايران وجود دارد؟
آمارهاي ما بيشتر از آمارهاي دولتي ايران احصا شده. تا پايان سال گذشته ميلادي 500 هزار نفر پناهجو از مرز گذشتند و به حدود 3.5 ميليون شهروند افغانستاني كه از قبل در داخل ايران سكونت داشتند، اضافه شدند. از اين تعداد، ۷۸۰ هزار نفر داراي كارت آمايش هستند كه به عنوان پناهنده شناخته مي‌شوند. اين جمعيت يكي از اهداف كمك‌هاي بشردوستانه سازمان ملل متحد است.
در سال‌هاي اخير ايران در پرداخت حق عضويت سازمان ملل متحد دچار مشكل شده. آيا راه‌حلي براي عدم تكرار اين مساله پيدا شده؟
متاسفانه اين موضوع يكي از جنبه‌هاي منفي تحريم‌هاست كه مسائل بانكي را با چالش‌هاي متعددي روبه‌رو كرده است.ما در حال همكاري با دولت ايران هستيم كه راهي براي حل اين مشكل و پرداخت به موقع حق عضويت پيدا كنيم.
به‌طور معمول به حمايت و كمك ساختارهاي حمايتي متعددي در حوزه‌هاي آموزش، بهداشت آب، غذا، سلامت و بسياري از حوزه‌هاي ديگر در كنار كمك كارشناسان و متخصصان در حوزه‌هاي مختلف نياز است كه بتوان يك بسته حمايتي مناسب براي كساني كه نياز به كمك دارند و تعدادشان نيز متاسفانه رو به افزايش است، آماده كرد.
اگر بخواهيم از همسايگان ايران شروع كنيم، بايد بگويم همه ما مي‌دانيم كه افغانستان كشوري است كه نياز زيادي به كمك‌هاي بشردوستانه در حوزه‌هاي مختلف دارد. سال گذشته، 17.7 ميليون نفر از مردم اين كشور واجد دريافت كمك‌هاي بشردوستانه تشخيص داده شدند و تقريبا 17.5 ميليون نفر از آنها كمك‌هاي بشردوستانه دريافت كردند.
حدودا بيش از نيمي از بودجه ما به‌طور سالانه صرف اقدامات بشردوستانه در ايران و به خصوص پناهجويان افغانستاني در اين كشور مي‌شود. خب شما مي‌توانيد تصور كنيد كه با حوادثي كه سال گذشته در افغانستان رخ داد حجم كمك‌ها به پناهجويان افغانستاني چقدر افزايش يافت. ايران ميزبان تعداد زيادي از پناهجويان افغانستاني است و ما از ايران تقدير مي‌كنيم كه براي مدتي طولاني ميزبان مردم افغانستان بوده است.
ما در حال پيشبرد يك چارچوب همكاري مذاكره شده با دولت ايران هستيم كه قرار است از ژانويه 2023 اجرايي شود و تغييرات اقليمي يكي از بخش‌هاي مهم آن است. ما مطمئن هستيم كه مي‌توانيم منابع لازم براي پيشبرد اين مساله را به دست بياوريم.
مشخصا تامين منابع براي سازمان ملل متحد يك مساله جدي است . ما هميشه خواستار منابع بيشتر بوديم، زيرا اهداف بزرگي داريم. اميدواريم كه مذاكرات برجام به نتيجه برسد و در نتيجه آن بتوانيم منابع بيشتري را به داخل كشور بياوريم و در موارد مختلف به ويژه تغييرات اقليمي هزينه كنيم.
نقش ما به عنوان سازمان ملل متحد اين است كه به دولت كمك كنيم از اثرات تحريم بر مسائل بشردوستانه بكاهد. براي نمونه ما مي‌دانيم تحريم اثراتي روي موجود بودن دارو در كشور ايران داشته و آژانس‌هاي سازمان‌هاي ملل متحد در مقاطع مختلف به تامين اين داروها كمك كرده‌اند.
برش
اميدواريم مذاكرات برجام به نتيجه برسد
تحريم اثراتي روي موجود بودن دارو در ايران داشت
نقش سازمان ملل متحد كمك به دولت ايران براي كاستن از آثار تحريم روي مسائل بشردوستانه است
اتهاماتي كه عليه آلنا دوهان مطرح شد، بي‌اساس بود
از ايران به دليل ميزباني از پناهجويان افغانستاني ممنونيم
مي‌خواهيم به جهان، اهميت كمك‌هاي بشردوستانه را نشان دهيم